REFERAT KURS JUMISI / kolya

O’ZBEKISTAN RESPUBLIKASI INFORMATIKA TEXNOLOGIYALARIN HA’M KOMUNIKATSIYALARIN

RAWAJLANDIRIW MINISTIRLIGI

TASHKENT AXBORAT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI NO’KIS FILIALI

KOMPYUTER INJINIRING FAKULTETI

KOMPYUTER INJINIRING QA’NIYGELIGI

Kurs jumisi

Tema: Sayt ja’rdeminde elektron pochta ha’m mobil qurilmalarg’a informatsiya(xabar) jiberiw

Tayarlag’an: Seytmuratov Q

Qabillag’an: Risnazarov. A

No’kis 2017-jil

Tema:Sayt ja’rdeminde elektron pochta ha’m mobil qurilmalarg’a informatsiya(xabar) jiberiw

Reje

I.Kirisiw

II.Tiykarg’i bo’lim

a) Elektron pochtag’a informatsiya jiberiw

b) Mobil qurilmalarg’a xabar jiberiw

III. Juwmaqlaw

4. A’debiyatlar

Kirisiw

Internet – bul birden-bir standart formada xızmet ko’rsetiwshi jer ju’zlik global kompyuter tarmag’ı bolıp esaplanadı. Onın’ atı «tarmaqlararalıq» degen ma’nisti an’latadı. Internet tarmag’ının’ tiykarg’ı yacheykaları – bul jeke kompyuterler ha’m olardı o’z-ara baylanıstırıwshı lokal tarmaqlar.

Internet xızmetleri internet provayderleri ja’rdeminde baylanıs kanalları sıpatında telefon tarmag’ı, kabelli kanallar, radio ha’m kosmoslıq baylanıs sistemalarınan paydalanıw mu’mkin. Internet arqalı ha’r qıylı informatsiya, kerekli mag’lıwmatlar alıw mu’mkin, jan’alıqlar menen tanısıw, elektron pochta xızmetinen paydalanıw, reklama jaylastırıw arqalı sawda-satıq menen shug’ıllanıw, virtual kitapxanalardan paydalanıw, tanısıw, forum, videokonferentsiyalarda qatnasıw mu’mkin. Internet xızmetlerinin’ ishinde en’ ken’ tarqalg’anı – bul WWW xızmeti. World Wide Web – Vsemirnaya pautina, bizin’ tilde «dunya ju’zlik tor» degendi an’latadı. WWW tegi mag’lıwmat saqlawshı ha’r bir xujjet gipertekstli xujjet dep ataladı. Bunday xujjet ishinde sol xujjettegi bir obektke yaki sırtqı (sol yaki basqa serverde jaylasqan) faylg’a silteme beriledi. Bunday siltemeler gipersilteme yaki giperbaylanıs dep ataladı. Web bette olar ayrıqsha ren’de jazılg’an yaki astı sızılg’an tekst, grafika ko’riniste boladı. Gipersiltemeler arqalı web betlerdi ko’rip otırg’an paydalanıwshı tezde xujjettin’ bir bo’liminen basqa bo’limine yaki bir

xujjetten basqa bir xujjetke o’tiwi mu’mkin. Web katalog - bul Web betliklerdi ha’r qıylı temaları boyınsha toparlarg’a ajıratıwshı Web uzel. Webbetlikler - bul tarmaqta ko’riw ushın arnawlı tu’rdegi formatlang’an tekstli fayllar, al Web uzel - bul betliklerdi o’z-ara baylanıstırıwshı jıynaq. Web uzelge jalg’ang’anda birinshi ko’rinetug’ın betlik HomePage (domashnyaya stranitsa) dep ataladı. Betlikler o’z-ara giperbag’ıtlar (gipersiltemeler) arqalı baylanısqan. Giperbag’ıt - bul bir so’zdi yaki obektti basıw arqalı ekinshi bir betliklerge o’tiw. Demek, Web uzel jaratıw waqtında giper bag’ıtlardı ayqın ko’rinetug’ın ha’m tu’sinikli etip jaylastırıw bir qansha a’hmiyetli.

Web-betlikti jaratıwdı baslawda en’ da’slep Web-betlik qanday tiptegi mag’lıwmatlar menen toltırılatug’ınlıg’ın anıqlaw kerek. Web betliklerde to’mendegi komponentler qatnasıwı mumkin:

-Tekst

-Suwretler

-Animatsiyalık grafika

-Audiofayllar

-Videofayllar

Bul komponentlerdin’ barlıg’ın qollanaberiw Web betlikti bir qansha quramalastıradı. Ko’pshilik betlikler tekstler ha’m suwretleniwlerden ibarat.

Web - master jan’a proekt jaratıwda programmalıq ta’miynleniwge qoyılatug’ın talaplar to’mendegishe:

• HTML kodların qayta islewshi tekstli redaktorlar (Bloknot, WordPad, GoldenPen );

• Arnawlı programmalar (HomeSite, Macromedia Dreamweaver h.t.b.);

• Vektorlı ha’m rastrlı grafikalıq redaktorlar

(Corel Draw, Adobe Photoshop);

• Brouzer (Internet Explorer, Netscape Navigator, Chrome, Opera);

• Redaktor GIF animatsi (Ulead Gif Animator);

Web-betliklerdin’ grafikalıq komponentlerin tiykarg’ı 3 kategoriyag’a ajıratıw mu’mkin.

- Qosımsha tekst ha’m fotografiyalarg’a iye illyustrativ grafika

- Tu’sindiriw ushın qollanılatug’ın sızılma, sxema, su’wret ha’m basqarıw elementleri;

- Dekorativ grafika Web_betti bezew ushın qollanılatug’ın elementler (fonlıq su’wretler, bo’leklerge ajıratıwshı sızıqlar, fayldın’ grafikalıq baslamaları h.t.b.)

Web betlikler jaratıw 2 etaptan ibarat. Materiallardı tayarlaw ha’m usı materiallarg’a ashıq dostuplar (bul web betliklerdi ko’riwge ruxsat) jaratıw. Materiallar tayarlaw – bul HTML tilinde jazılg’an

Web-betliktegi mag’lıwmatlardı jazıw. Al ashıq dostup ta’miyinlew degende WWW tarmag’ında server xızmetin atqarıw tu’siniledi.

Web-hu’jjette mag’lıwmatlar gipertekst (obektler, giperbag’ıtlar, illyustratsiya h.t.b.) ko’rinisinde boladı.

Web-betlerge qoyılatug’ın talaplar

Web betlerdi jaratıwda betlerdin’ mazmunı, grafika ha’m ren’lerden paydalanıw, texnologiya, ju’kleniw tezligi, navigatsiya jumısların sho’lkemlestiriwde to’mendegilerdi umıtpaw kerek

• menyu punktleri 5-7 den aspag’anı maqul,

• bir bette 30-40 kbayt grafikalıq ko’rinis jetkilikli,

• birinshi bettin’ dizaynı azg’ana bolsada basqa betlerdin’ dizaynınan ayrıqsha bolıwı kerek,

• web-betke qoyılatug’ın grafikalıq ko’rinislerdin’ formatı JPG, JPEG ha’m GIF bolıw kerek,

• paydalanıwshı serverdin’ qalegen jerinen saytın’ızdın’ yaki betin’izdin’ qalegen jerine bara alıwı

kerek,

• ko’p qolemli mag’lıwmattı mayda bo’leklerge bo’lgen maqul, mag’lıwmat bir ekran beti

ko’leminde bolg’anı qolay,

• jaratılg’an betlerdin’ atı anglichan tilde bolıwı kerek,

• gipersiltemenin’ ren’i fon ren’i menen birdey bolmawı kerek,

• Web betlerdi jaratqanda keyinshelik olarg’a o’zgeris kirite alatug’ın etip du’ziw kerek,

• birinshi bette sayt mazmunı, ishindegi materiallar, avtorlar xaqqında mag’lıwmat berip qoyg’an

maqul,

• bette artıqsha animatsiya obektleri bolmag’anı maqul, sebebi olar ko’zdi sharshatadı ha’m bettin’ ju’kleniw tezligi pa’seyip ketedi,

• sayttag’ı grafika ha’m animatsiya obektleri tek g’ana ja’rdemshi qural retinde qollang’anı maqul, sebebi ko’p paydalanıwshılar Internette sayaxat etiwdi tezletiw maqsetinde grafikalıq ko’rinislerdi «o’shirip taslaw» rejimin ornatıp qoyadı,

• bas ha’rip penen terilgen tekstten paydalanban’,

• freymlerden paydalanbag’an maqul,

• sayttın’ ha’r bir betinin’ ko’lemi 80-100 kilobayttan aspaw kerek (grafikanı qosqanda), optimal ko’lem - 40-50 Kb,

Sayttı jobalastırıwdın’ tiykarg’ı basqıshları

Jobalastırıw basqıshı sayt dizaynında en’ a’hmiyetli bolıp esaplanadı. Bul basqıshta biz tek g’ana qalem ha’m qag’az benen qurallanıp, to’mendegi sorawlarg’a juwap tabıwımız kerek:

1. Sayttın’ maqsetin ha’m wazıypaların anıqlawımız kerek. Bul sayt klientlerge birew yaki bir zat tuwralı mag’lıwmat beriw kerekpe? Klient shaqırıwı kerekpe? Bilimlendiriw ushın ba?

Mashqalalar sheshiw ushın ba? Dem alıw ushın ba? Ha’r qıylı wazıypalar ushın ha’r qıylı sayt strukturası qollanıladı.

2. Bul saytta qanday konkret informatsiya bolıwı kerek? O’zin’iz yaki zakazchik tuwralı ne aytpaqshısız?

3. Kerekli informatsiyanı jıynap, tayarlap qoyıw. Barlıq tekstler, suwretler, global tarmaqqa jaylastırmaqshı bolg’an barlıq faylların’ızdı kompyuterde saqlap qoyıwın’ız kerek.

4. Sayttın’ dizaynı qanday bolıw kerek? Mazmunına, maqsetine qarap konservativ, a’piwayı yaki ko’rkem bezelgen bolıwı kerekpe? Jaqsısı dizayn ha’m qag’azg’a tu’sirilgeni maqul. Bunda dizayn tiykarg’ı informatsiyadan basım bolıp ketpewin ta’miyinlew kerek

5. Sayttın’ logikalıq strukturasın oylap tabıw ha’m sızıw kerek. Bunda o’zin’izge jaqqan bir saytqa kirip, onın’ qanday sho’lkemlestirilgenin u’yrenip shıg’ıwın’ızg’a boladı.

Mısalı, o’zin’izdin’ saytın’ız strukturası to’mendegishe bolıwı mu’mkin: bas beti, bul jerde sayt iyesi tuwralı mag’lıwmat, basqa betlerge kiriwge mira’a’t siltemeler jaylasadı; basqa betlerde bolsa qızıg’ıwshılıqların’ız (xobbi), jumısların’ızg’a (shıg’armalar, qosıqlar, suwretler, proektler, programmalar) giperssılka-siltemeler, olar fotogalereya, audio-videoklipler h.t.b. tu’rde bolıwı da mu’mkin. Bul jerde avtor tuwralı ken’irek mag’lıwmat, pochta adresi, suwreti saqlanatug’ın betke silteme bolıwı mu’mkin.

6. Sayttın’ fizikalıq strukturasın oylap ko’rin’, yag’nıy sayt papkasındag’ı ha’r bir fayldın’ belgili ishki papkalarda an’sat tabılatug’ın etip jaylasıwın ta’miyinlew (mısalı, barlıq suwretler images papkasında, al qosıqlar clips papkasında h.t.b..

7. Kaytadan joqarıdag’ı barlıq basqıshlardag’ı jumıslardı ko’zden o’tiriw. Hesh na’rse umıtılmadıma?

Web –betlerdi ko’rip shıg’ıw ushın arnalg’an programmalar

Web betler ju’de quramalı bolmasa, onda barlıq brouzerler onı birdey etip ko’rsetedi. Al quramalı betler ha’r qıylı brouzerlerde ha’r tu’rli ko’riniste bolıwı mu’mkin. Web betlerdi jaratıwda en’ optimal jolbettin’ basında «mına brouzerde jaqsı ko’rinedi» dep sol brouzerdi ju’klew ushın giperssılka qoyg’anmaqul.

Internet Explorer brouzeri

Bu’gingi ku’nde veb-betlerdi ko’rip shıg’ıw ushın arnalg’an programmalar ishinde en’ ken’ tarqalg’an bolıp Microsoft Internet Explorer brouzer esaplanadı. Bul brouzerdin’ Internet Explorer 5 versiyası HTML kodların, JavaScript ha’m VBScript stsenariylerin qollap quwatlaydı. Ha’zirgi waqıtlar Internet Explorer 7 versiyası shıg’arılg’an. Bul brauzer 2006-jıldın’ basında brauzerler bazarının’ 80-85% in iyelegen.

Opera

Paydalanıwshılardın’ basım ko’pshiligi Web betlerdi ko’riw ushın MSInternet Explorer programmasınan paydalansa, ayırım paydalanıwshılar o’zine basqa brouzerlerdi qolay ko’redi. Mısalı, Opera brouzeri. Bul brouzer ko’p artıqmashılıqlarg’a iye: tezligi, kompaktlıg’ı, bet ju’kleniw protsessi tuwralı tolıq mag’lıwmat, qolaylı interfeys, stillerdin’ kaskadlı kestelerin qollaw. Biraq bul brouzerdin’ kemshiligi – ol da dinamikalıq obektlerdi qollap-quwatlamaydı.

Mozilla Firefox

Du’nyada belgililik jag’ınan brauzerler arasında 2-shi orındı iyeleydi. Burng’ı atamaları Phoenix ha’m Firebird. Onın’ 1.0 versiyası 2004-jılı 9-noyab ku’ni shıg’arılg’an. 99-ku’n ishinde tarmaqtan 25-million ret tartıp alıng’an. 344-ku’nnen keyin 100-milliong’a jetken. 2005-jıldın’ noyabrinde Internet-brauzerler bazarının’ 9,4% in iyelegen. Al 2006-jıldın’ ortalarına kelip bul ko’rsetkish 11-14% ti qurag’an.

Sayt ja’rdeminde informatsiya jiberiw

Informatsiya jiberiw – bunda biz elektron poshtag’a ha’m mobil qurilmalarg’a xabar yaki mag’liwmat jiberemiz. Buni biz html kodta jazamiz yag’niy kodlardi <html></html> tegi arasina jazamiz, hamde formalardi body teginin’ ishine kritemiz

<html>

<body>

. ..........

</body>

</html>

Endi biz ha’r qiyli text, galichki ha’m tag’i basqalardi kiritiw ushin formalar dan paydalanamiz. WWW da formalaar paydalaniwshi ta’repinen kiritileg’in yamasa saylanatug’in mag’liwmatlardi serverge jiberiw ushin qollaniladi. Ol serverde jaylasqan CGI (common Gateway Interface). Usilay etip paydalaniwshilar web server menen birge isleydi. Formalar FORM tegi ja’rdeminde jaratiladi. Onin’ tiykarg’i parametrlerin METHOD uzatiw metodlarin aniqlap POST yaki GET ma’nislerin aladi. ACTION uzatilatug’in web bettin’ yamasa uzeldin’ adresi jazildi. Tekst tu’rindegi mag’liwmatlardi jiberiw ushin input teginen paydalaniladi. Oni type parametri to’mendegi ma’nisti qabillaydi.

Text- qatardi kiritiw ushin 255 simvol

<form><input type="text" name="t"></form>

Chekbox- galishki belgilew ushin qollaniladi

<form><input type="checkbox" name="ch"></form>

Radio –atribut, bazibir ma’nisler arasinda tek birewin tan’lawg’a tuwra keledi.

<form><input type="radio" name="r"></form>

Password –bunnan payldalanip atirg’an waqitta klaviaturadan kiritilip atrg’an

mag’liwmatlar ekranda ko’rinbeydi

<form><input type="password " name="p"></form>

Reset – knopka payda etip basilsa bettegi kiritilgen mag’liwmatlardi tazalaydi.

<form><input type="reset" name="re" value="reset"></form>

Submit- knopka payda etedi ha’m usi knopkani basqanda toltirilg’an formanin’ ma’nisleri kerekli mag’liwmatlar jiberiledi.

<form><input type="submit" name="s" value="ok"></form>

File –bul fayl jiberiw ushin qollaniladi bunda bizler suwretlerdi, tekst redaktorinda jaratilg’an mag’liwmatlardi h.t.b lardi jibere alamiz.

<form><input type="file" name="f"></form>

Input teginin’ name, value parametrlerinede iye. Name g’a berilgen ma’nis latin alfavitinde jaziliwi kerek, sebebi kritilgen informatsiani sol parametrdin’ o’zgeriwshisin alip o’tedi.

U’lken ko’lemdegi textlerdi alip o’tiwdi <textarea></textarea> tegi qollanilip onin’ cols, rows, name atributlari bar. Cols-uzinlig’in, belgiler sanin beredi. Rows – qatarlar sanin beredi.

<textarea id="1" cols="30" rows="10"></textarea>

<select></select>tegi ha’reketleniwshi dizimler jaratiw ushin qollaniladi. Onin’ ishki tegi <option>.

<select id="1">

<option>mail.ru</option>

<option>inbux.ru</option>

<option>bk.ru</option>

</select>

Endi bul html kodlardi php betke ma’nislerin shig’ariw kerek boladi yag’niy olardi php betke o’tkizgende bizler post ha’m get metodlarinan paydalanamiz. Bular so kirtilgen ma’nislerdi php betke alip o’tedi. Misal ushin to’mendegi misaldi ko’riwimizge boladi onin’ ushin biz bloknattan qandayda bir web bet jaratamiz ha’m og’an index.html dep saqlaymiz ha’m onin’ qasina jane bir web bet jaylastramiz oni biz forma.php dep ataymiz. Birinshi web betke yag’niy index.html g’a to’mendegi kodlardi jazamiz:

<html>

<body>

<form action="forma.php" method="GET">

<input type="text" name="t">

<input type="submit" value="ok">

</form>

</body>

</html>

Bunda payda bolg’an text ornina qandayda bir soz yaki sandi jazamiz ha’m “ok” basamiz. Endi bul manisti php web betke alip otemiz onin’ kodlari tomendegishe

<?

$a=$_GET['t'];

prin_r $a;

?>

Endi ha’mmesin ja’mlestrip biz elektron poshtag’a xabar yaki informatsiya jiberiwdin’ kodlarin jazamiz ha’m oni a’melde ko’remiz. Onin’ ushin bizdin’ kompyuterimizde Denwer yaki bolmasa Open sourse programalarinin’ birewi ornatilg’an boliwi kerek. Bizge qolayli boliwi ushin ozim Denwer programasin ornatimiz. Bul programalardin’ maqseti bizge kompyuterimizdi virtual server qilip islep beredi. Bul programmani ornatbasaq biz php web betlerin jazg’animizda brawserler oni oqimaydi sonliqtan buni ornatamiz. Denwerdi tek g’ana php web betlerdi oqiw ushin g’ana emes onda mag’liwmatlar bazasin jaratiwda qollaniladi yag’niy onin’ mu’mkinshilikleri ko’p. Endi bizge tapsirma retinde elektron poshtag’a xabar jiberiw berilgen bosin, web betti jaratiwdin’ izbe izligi to’mendegishe: c disktin’ web server katologina kirip onnan home katologina kirip 3.uz katologin jaratamiz ha’m onin’ ishine www atli papka jaratamiz. Keyin bosa onin’ ishine forma.php ha’mde index.html faylarin jaratamiz. Birinshi biz html kodlardi jaratip aliwimiz kerek onin’ ushin biz birinshi index.html web betinin’ kodlarina to’mendegi kodlardi kiritiwimiz kerek boladi.

<html>

<head>

<title>web ilova jaratiw</title>

</head>

<body>

<h1 align="center" > Sayt jardeminde elektron pochtag'a informatsiya jiberiw</h1>

<br />

<center>

<form action="forma.php" method="GET">

Kimge

<input name="pochta" type="text">

<br/>

Tema <input name="tema" type="text">

<br>

Message

<br>

<textarea name="message" cols="60" rows="10" />

</textarea>

<br>

<input name="file" type="file" value="files"/>

<input name="jiberiw" type="submit" value="Xabardi jiberiw"/>

<br/>

<br/>

<input type="reset" value = "reset">

</form>

</center>

</body>

</html>

Kod kritilgennen son’ bizlerdin’ web betimiz to’mendegi ko’riniske keledi.

Endi bosa php jag’indag’i kodlardi jazamiz

<?php

$a=$_GET['pochta'];

$b=$_GET['tema'];

$c=$_GET['message'];

$d=$_GET['file'];

echo "kimge: " .$a."<br>";

echo "tema: " .$b."<br>";

echo "message: " .$c."<br>";

echo "file: " .$d."<br>";

?>

2- tapsirma bul mobil qurilmalarg’a xabar yaki bomasa sms jiberiwdi web bette ko’rsetemiz. Bul web bet ko’binese mobil kompaniyalarda ken’ qollanilanilad. Oni biz alding’i web betti jaratqanday etip jaratip alamiz. Tek g’ana html ha’m php kodlarin o’zgertemiz. Index.html

<html>

<head>

<title>web ilova jaratiw</title>

</head>

<body bgcolor="#CCCCFF">

<h1 align="center" > Sayt jardeminde mobil qurilmalarga informatsiya jiberiw</h1>

<hr>

<br />

<form action="forma.php" method="GET">

Telefon nomerin kiritin' :

<br>

+998 <select id="nomer" name="nomer">

<option value="99890">90</option>

<option value="99891">91</option>

<option value="99893">93</option>

<option value="99897">97</option>

</select>

<input type="text" name="sms" style="width:270px;">

<br>

<br>

Message:

<br>

<textarea cols="60" rows="10" ></textarea>

<br>

<input type="submit" value="xabardi jiberiw">

</form>

</center>

</body>

</html>

Paydalanilg’an a’debiyatlar

1. www.tami.uz

2. lessons.itportal.uz

3. www.referatlar.uz

4. «Web дастурлаш» фаниданМАЪРУЗАЛАР МАТНИ.А.Рысназаров Нукус2014

5. http://referat.arxiv.uz/index.php?do=files&op=download&fileid=35007

6. http://www.webschool.narod.ru

7. Шапошников И. Web сайт своими руками. СПб “БХВ - Питербург”, 200, 224с.

8. Кришномурти Б., Рексфорд Дж. Web – протоколў. Теория и практика. – М.: ЗАО

9. «Издательство БИНОМ», 2002. – 592 с.

10. Нольден М. Знакомьтесь: WWW: Спб, 1996. 336с