O’ZBEKSITAN RESPUBLIKASI INFORMACIYALIQ TEXNOLOGIYALARI HA’M KOMMUNIKACIYALARIN RAWAJLANDIRIW MINISTRLIGI TASHKENT INFORMATSIYALIQ TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI NO’KIS FILIALI
"Kompyuter injiniringi" fakulteti «AT SERVIS" qa’niygeligi 3-basqish studenti Eshmuratov Xazreti -Sulaymannin’
«Web ilovalar jaratiw» pa’ninen Java Scripte brauzerler ushin oyinlar jaratiw temasinda tayarlag’an
Orınlag’an:
Eshmuratov X
Tema: Java Scripte brauzerler ushin oyinlar jaratiw .
Joba:
1.Kirisiw
2.Tiykarg’i’ bo’lim
a)Java Script haqqinda tusinik
b)Java Scripte hadiyseni qayta
islew
c)Java Scripte te obektli model
tu’snigi
3.Ameliy jumis
Kirisiw
Web, gipertekstli sistema sipatinda eki tu’rli ko’z qaras penen qaraw mu’mkin. Birinshiden, gipertekstli otiwlerdi (ssilkalar - ANCHOR konteyneri), tekstlerdi ko’rsetiwshi esaplanadi.
Ekinshiden, qatarda bar bolg’an bir qatar obektler menen islewshi sistema sipatinda.
Web saxipani generatsiya qiliw protsesinde "klient-server " arxitekturasi menen baylanisli rawishte dilemmalar payda boladi. Saxipalar klient tarepinde ham server tarepindegi siyaqli generatsiya qilinadi. 1995 jilda Netscape kompaniyasi mutaqasisleri klient tarepindegi saxipalardi generatsiya qiliw ushin arnawli programmalastiriw tili jaratiwdi ham oni JavaScript dep atadi.
Sonday qilip, JavaScript – klient tarepindegi gipertekstli Web saxipanin’ senariylarin basqariwshi til esaplanadi. Аtap aytatug’in bolsaq, JavaScript –bul tek qana klient tarepindegi programmalastiriw tili emes. JavaScript tin babasi 
Liveware - Netscape server tarepindegi qurilma esaplanadi. Sonday qilip, JavaScript kobirek klient tarepindegi senariylardi payda etiwshi til sipatinda 
tarqalg’an.
Tiykarg’i’ bo’lim
JavaScript jardeminde adette mag’liwmatli hаm mulaqat aynalarin shig’ariw, animatsiyalarin ko’rsetiw kibi waziypalardi orinlaw munkin. Bunnan basqa,
Java Script-senariy bazan ozi islep turg’an brauzer ham flatforma tipin aniqlaw munkin. JavaScript-senariylar paydalaniwshi tarepinen kiritilgen mag’liwmatlardi durislig’in tekseriwde ham qolay esaplanadi.
Programmalastiriwdi endi baslawshilar ushin barhama bir soraw bar boladi: "Programmani qanday jihazlaw ham oni qanday orinlaw?". Usi sorawg’a juwap berip ko’remiz, biraq bunda JavaScript- kodtin barliq qasiyet ham manisleri haqqinda unitpaw kerek. Birinshiden, JavaScript-kodin brauzerda orinlaw. Brauzerda JavaScript interpretator ornatilg’an. Uliwma alg’anda JavaScript ti qollawda tort funktsional usildan paydalaniw munkin:
gipertekstli murajat (URL sxema);halatti qayta islewshi (handler);halatti qayta islewshi (handler);
подстановка (entity) (Microsoft Internet Explorer din 5.X ham joqari versiyalarida bar);вставка (SCRIPT konteyneri).
Formanin’ 2 shi elementi bir qansha quramali esaplanadi. Og’an apiwayi qatar kirgizip, maselen ayinizdi. Siz Og’an @ di jazbag’ansha bul element jumis orinlamaydi. @ belgini barg’i menen
paydalaniwshi elektron poshta manzilin tuwri |
kiritken bola aladi. Eger manissiz bolsada bir gana |
||
@ |
belginin’ ozi ham bul shartke tuwri keledi. Internetdegi har |
bir elektron poshta manzilinde |
|
@ |
belgi qatnasadi. Sonday eken bul belgige |
tekseriw bul jerde |
ju’da orinli. Script bul 2 I |
element penen qanday islendi ham onda tekseriw qay ko’riniste boladi. Bul to’mendegishe alip bariladi:
<html>
<head>
<script language="JavaScript"> <!– Скрыть
function test1(form) {
if (form.text1.value == "") alert("Пожалуйста, введите строку!") else {
alert("Hi "+form.text1.value+"! Forma заполнена корректно!");
}
}
function test2(form) {
if (form.text2.value == "" || form.text2.value.indexOf('@', 0) == -1) alert("Неверно введен adress e-mail!"); else alert("OK!");
}
// -->
</script>
</head>
<body>
<form name="first"> Введите Ваше имя:<br>
<input type="text" name="text1"> <input type="button" name="button1"
value="Проверка" onClick="test1(this.form)"> <P>
Введите Ваш adress e-mail:<br> <input type="text" name="text2"> <input type="button" name="button2"
value="Проверка" onClick="test2(this.form)"> </body>
</html>
JavaScript tilinde du’zilgen ko’pshilik programmalarda funktsiyalardan faydalanamiz. Sonin’ ushin hazir bul tildin’ kerekli elementi haqqinda aytiw ju’da orinli. Funktsiyalar ko’pshilik hallarda o’zinde bir neshe buyriqlardi baylanistiriw usilin belgili qiladi. Kelin misal ushin birar bir tekstti ush marte birden shan qiliwshi script jazamiz. Da’slep apiwayi joldi koreyik :
<html >
<script language= “JavaScript”>
<! - - hide >
document.Write( “Menin’ web betime xosh kelipsiz! < br >”);
document.Write( “Bul JavaScript! < br >”); document.Write( “Bul JavaScript! < br >”); document.Write( “Bul JavaScript! < br >”);
</Script >
</html >
Ham bul script qosimsha tekstti basip shig’ariladi:
Menin’ web betime xosh kelipsiz!
Bul JavaScript!
Bul JavaScript!
Bul JavaScript!
Hazirgi waqitta biz isletiwimiz kerek bolg’an programma – hadiyselerdi islep shig’ariwshi OnClick dep ataladi. Ham ol kompyuterge hadiyse juz bergende ne qiliw kerekligin xabar beredi.
Beriletug’in misal bir neshe jana qasiyetlerge iye, olardi tartip boyinsha korip shig’amiz. Birinshi jana qasiyet bul OnClick=”alert(‘Y0’)” bolip ol <input> tegine tiyisli. Aytip
o’tkenimizdey, bul tuymeni basqanimizda ne zat sadir boliwdi aniqlaydi. Usi tartipte , eger Click hadiysesi ju’z beretug’in bolsa, kompyuter alert(Y0) buyrig’in orinlawi kerek. Bunin’ o’zi JavaScript
tilindegi kodqa misal boladi (Og’an itibar qaratiw , bul halda biz hatte <script> teginen paydalaniladi).
Alert funktsiyasi tusiwshi darejelerdi payda qiliw imkanin beredi. Oni shaqiriwda siz qawislar ishine bir qatar beriwiwiniz kerek. Bizdin’ jag’dayda bul ‘Y0’. Ham bul tap usi tekst
tu’sip atirg’an tesikshe payda boladi. Sol tartipte , oqiwshi tuymeni shiqirlatqan waqitta , bizdin’ script ‘Y0’ tekstli tesik payda qiladi.
Berilgen misalda bir qansha tusinbewshilkler tuwiliwi munkin: biz document.write()
buyrig’inda jup qos tirnaq , aler() konstruktsiyasinda bolsa |
birlik qostirnaq isletdik. Nege ? |
||
Ko’pshilik hallarda 2 |
haldan ham paydalaniw munkin. Biraq, son’I misalda biz OnClick=”alert |
||
(‘Y0’)”dа birlik ham 2 lik qostirnaq isletdik. Eger biz OnClick=”alert (“Y0”)” dep isletkende |
|||
kompyuter bunday script ga tu’sinbegen bolar edi. Ham |
qaysi konstruktsiya OnClick funktsiyasina |
||
tiyisli, qaysisina tiyisli emesligin aniqlay almaydi. Sonin’ |
ushin bunday hallarda 2 iwi qostirnaq turin |
||
isletiwge majbursiz. Qostirnaqti qanday tartipte isletiwin’iz |
muxin rol oynamaydi, daslep ekilik |
||
qostirnaq, son’ birlik |
qostirnaq ham basqasha. Yagniy siz to’mendegishe jaziwiniz munkin: |
||
OnClick=’alert (“Y0”)’. |
|
|
|
Jana hadiyseler |
|
|
|
|
|
|
|
Java Scripte 1.2 tomendegi hadiyselerdi |
qayta islewdi |
qollap |
quwatlaydi: |
||||
Abort |
Dblclick |
Keydown |
Mousedown |
Mouseup |
Select |
||
Blur |
Drag |
DrobKey P ress |
Mousemove |
Move Submit |
|||
Click |
Error |
Keyup |
Mouseou |
|
Reset |
Unload |
|
Change |
Fox |
Load |
Mouseover |
|
Resize |
|
|
Tablitsiyani u’yreniw dawaminda ko’riwimiz munkin bul jana hadiyselerdin bir neshewi royapqa shig’arilg’an. Biz bul bo’limde olardin’ bir neshewin korip shig’amiz. Daslep resize hadiysesin koreyik. Usi hadiyse jardeminde tesikshe o’lshemi oqiwshi tarepinen o’zgertilgenin aniqlawiniz munkin. Tomendegi script soni qanday orinlawdi ko’rsetedi:
<html>
<head>
<script language = “ JavaScript ” > window.onresize = message; function message ( ) {
alert (“tesikshe o’lshemi o’zgertiledi”);
}
</script>
</head> < body>
Iltimas bul tesikshe o’lshemin o’zgertin’
</body>
</html>
window.onresize = message |
Qatarda biz sol |
hadiyse protsedurasin beremiz. Aniq qilip |
|
aytqanda paydalaniwshi tesik |
o’lshemin |
o’zgertirgennen darriw usi message ( ) funktsiyasi shaqiriladi. Itimal siz hadiyselerdi qayta islewshi programmalardi bunday tarizde beriw menen tabiwdi bilmeseniz kerek. Biraq bul jerde hesh qanday janaliq joq. Maselen, eger sizde button obekti bar bolsa, bul hadiyseni qayta islew protsedurasi to’mendegi tarizde aniqlaw munkin. <form name = “my form” >
<input type = “button” name = “my button”onclick = “alert (‘tesik o’lshemi o’zgertiledi’ )”>
</form>
Biraq siz soni ja’ne bir basqa ko’riniste beriwiniz munkin:
<form name = “my form” > <input type = “button” name = “my button”>
</form>
-----
<script language = “JavaScript”> document.myform.mybutton.onclick = message;
function pressage ( ) {
alert+ (‘tesikshe o’lshemi o’zgertildi!’);
}
</script>
Event obekt.
Java Scrip1.2 tiliга jana event obekti qosilg’an. Ol o’zinde birоr hadiyseni jazip bariwshi qasiyetke iye. Har
waqit bir hadiyse ju’z bergende event obekti mas qayta islewshi programmag’a jiberiledi. |
|
||||||
Event obekti tomendegi qasiyetlarга iye: |
|
|
|
|
|
||
Data – DragDrop hadiysesi ju’z bergende |
toqtatilg’an obektlerdin’ |
URL adressler massivi. |
|
||||
Layer x |
qabatina salistirmali korsetkishi |
gorizontal |
halati |
(noqatlarda) resize hadiysesi menen birgelikde |
bul |
||
qasiyet brauzer tesikshesi ken’liginin’ bildiredi. |
|
|
|
|
|||
Layer x |
qabatina salistirmali korsetkishi |
gorizontal |
halati |
(noqatlarda) resize hadiysesi menen birgelikde |
bul |
||
qasiyet brauzer tesikshesi ken’liginin’ bildiredi. |
|
|
|
|
|||
Modifiers Моdifikator giltin |
beriwshi qatar – alt_Mask, control_mask, meta_mask yaki saift_mask . |
|
|||||
Page x |
Brauzer tesikshesine |
salistirmali korsetkishinin’ gorizontal |
jag’dayi ( noqatlarda ) |
|
|||
Page y |
Brauzer tesiksheсига salistirmali korsetkishinin’ vertical jag’dayi (noqatlarda) |
|
|||||
Screen x Ekrang’a salistirmali korsetkishinin’ gorizontal jag’dayi. (noqatlarda) |
|
||||||
Screen у Ekrang’a salistirmali korsetkishinin’ vertikal jag’dayi. (noqatlarda) |
|
||||||
Target |
Daslep hadiyse jiberilgen obektin namaeon qiliwshi qatar. |
|
|||||
Type |
Hadiyse tiliни ko’rsetiwshi qatar. |
|
|
|
|
|
|
Which |
Tishqansha yaki tuymeniнг ASCII manisи. |
|
|
|
|
||
Х layer x sinonim У layer у sinonim