1.2. Тармақталған алгоритмдерді әзірлеу

Тармақталу ұғымын оқушыларға түсіндіру үшін төмендегідей логикалық тәсілді    қолдануға   болады.   Алгоритмнің   негізгі   құрылымдарын   бөліп көрсеткеннен     кейін     (сызықтық,     қайталану,     тармақталу),     бірнеше командалардың ішінен тек біреуі ғана орындалады. Ал, енді қай команданың  орындалатынын    қалай    білуге    болады,    эрине,    ол    қойылған    шартқа  тәуелді.МАТ-дегі тармақталу командасының жалпы түрі:

Егер шарт

Онда 1-серия

Әйтпесе 2-серия

Бітті

Қойылған шартқа тәуелді тармақталу командасына кіретін екі командалар сериясының біреуі ғана орындалады. Егер шарт сақталатын болса, онда 2-серия орындалады, ал шарт сақталмаса онда 2-серия орындалады.

Кейбір алгритмдер жэне, емес, немесе сөздерімен жалғастырылған екі немесе  одан  да  көп  шарттардан  құралады.  Мүндай  шарттарды  құрамашарттар деп атайды.

2-мысал.

   У={  fsin х + cos3x, егерх >= 0.7     функциясының    мәнін    есептейтін

  У= {   cos  + \х\ +1, егерх < 0.7

алгоритм құру.

алг есеп (нақ х,у)

аргх

нәту

 басы

егер х>=0.7

онда y:=sin(x)+cos(3*x)

әйтпесе y:=cos(x)+abs(x)+l

 бітті

 соңы

3-мысал.

                 sin 3s + cos 2x, егерх < 2

    У =       sin 4х + cos Зх, егері <= х < 3

                 sin 5х - cos 4х, егерх >= 3

функциясының мәнін есептейтін алгоритм құру.

алг есеп (нақ )

                аргх

             нәту

         басы

                     егер х<2

                           онда y:=sin(3*x)+cos(2*x)

                                         әйтпесе егер Гх<3) және (х>=2)

                                                     онда y:=sin(4*x)+cosf3*x)

                                                     әйтпесе y:=sin(5*x)-cos(4*x)

                                                бітті

                                       бітті

                               соңы

Бұл мысалда алгоритм үш тармақтан тұрады. Алгоритмдегі тармақтардың саны көбейген сайын тармақталу командасын пайдалану қиындай береді. МАТ-де көп тармақтан тұратын

Команданың орындалу ережесі төмендегідей: Алдымен атқарушы сақталатын шарт табылғанша шарттарды ретімен тексере берді. Ақиқат шарт табылғанда атқарушы оған сай команданы орындайды да, осымен таңдау командасының орындалуы аяқталады. Егер бірде бір шар сақталмайтын болса, онда бірде бір команда орындалмайды, яғни таңдау командасы орындалмайды.

 

 

1.3. Қайталанатын циклді алгоритмдерді әзірлеу

"Әзір" цайталану командасы. Кейбір алгоритмдерде белгілі бір шарттардың сақталуына тәуелді командалардың қандайда бір бөлігі бірнеше рет қайталанады. Осы әрекеттерді жүзеге асыратын командаларды қайталану командасы деп атайды.

Е-практикум жүйесіндегі әзір қайталану командасының жалпы түрі:

                                       Цб әзір <шарт>

                                                                 Серия

                                                            Цс

Цб-циклдің басын, цс- циклдің соңын көрсетеді. Команда төмендегідей ережемен орындалады:

алдымен шарт тексеріледі, шарт сақталудан қалғанша цикл денесіндегі командалар сериясы қайталана береді. Егер шарт басынан сақталмаса, онда командалар сериясы бірде бір рет орындалмайды.

1-мысал. Берілген п натурал саны қанша цифрдан тұратыны анықтау қажет. Бүл мысалда біз 10-ға бөлу командасының қанша рет орындалатынын алдын-ала білмейміз, бірақ бөлінді 1-ден көп болса бөле беру керек екенін білеміз.

алг есеп (бүт п, к)

         арг n                                                                                  ^

         нәт к

басылитм

                  к:=1

цб әзірп/ІОІ п:=п/10 k:=k+l цс

егерп/10=1

 онда k:=k+l

         бітті

m:="нәтиже"

 к:=к

 соңы

"Үшін" цайталану командасы. Бүл команда кестелік шамаларды өңдеуге байланысты пайдаланылатыны белгілі. Оқушыларға қандай жағдайда "әзір", қандай жағдайда "үшін" қайталануын пайдалану керектігін түсіндіру қажет. Егер кесетелерді реті бойынша іріктеу (берілген қасиеті бойынша элементтің номерін іздеу т.с.с.) қажет болса, онда "әзір" циклы пайдаланылады. Егер элементтердің қосындысы, максимум, минимум, элементтер санын іздеу қажет болса, басқа сөзбен айтқанда, барлық элементтермен біркелкі амалдар орындалатын    жағдайда    "үшін"    циклы    пайдаланылады.    Бұл,    әрине,, оқушылардың кестемен жүмысын жеңілдететіні белгілі.