Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:

Грамматика латинского языка. Учебное пособие

..pdf
Скачиваний:
759
Добавлен:
14.02.2015
Размер:
566.25 Кб
Скачать

◄De Spartā►

Sparta olim erat oppĭdum Graeciae. Lacedaemonii sive Spartāni in Spartā habitābant. Oppĭdum muros fixos non habēbat, fortitūdo virōrum Spartam defendēbat. Lycurgus civitātem Spartānam praeclāre instituēbat. Secundum leges Lycurgi puĕri, adulescentes, juvĕnes corpŏra exercēbant. Libĕri discēbant parentes et senes honorāre, legĭbus parēre, modeste respondēre. In gymnasiis Spartānis puĕri ludēbant et discēbant: gymnasium erat schola

disciplīnae et patientiae. Corōna lauri uti praemium puĕri dabātur. Simulacra Mercurii dei gjmnasia ornābant, nam in tutēla Mercurii erant.

◄De theatrō antiquō►

Theatra antiqua Athēnis saecŭlŏ sextō ante aeram nostram aedificabantur. Primum theatrum apud fanum Dionysii dei erat. In

mediō theatrō orchestra stabat, ubi tragoediae agebantur. Ante orchestram aedificium erat, quod scaena appellabātur. Incŏlae Athenārum tragoedias de colle vicīnō spectābant. Loca, ubi cives sedēbant et tragoedias spectābant, theatrum appellabantur. In orchestrā tragoediae agebantur et hori cantābant, in scaenā autem variae machĭnae habebantur. Auxilio machinārum imprīmis dei vel deae in tectō scaenae apparēbant. Inde proverbium: “Deus ex machĭnā”.

Ad memorandum

1. Urbi et orbi. 2. In pace littěrae florent. 3. Amīcus Plato, sed magis amīca veritas (Aristoteles). 4. Consuetūdo est altera natūra (Cicĕro). 5. Nostrō mōre cum soceris generi non lavantur (Cicĕro).

ЗАНЯТИЕ 11

Прилагательные III склонения. Ablatīvus qualitātis

Переведите:

Tempus vitae humānae breve est. Omne onus leve est, si iucundum est. Nihil morti tam simĭle est, quam somnus. Apud Herodotum, patrem historiae, innumerabiles sunt fabulae. Infelīci vita longa est, felīci brevis. Milĭtes fortes mortem non timent. In pugna Marathonia omnes copiae Graecōrum pedestres erant. Frigus vehĕmens florĭbus nocet. Non est facĭlis ad astra via. Libri sacri antiqui a viris doctis et sapientĭbus scribebantur. Homĭnes corpŏra mortalia habent, anīmos – immortales.

24

Упражнения:

1.Просклоняйте: herba palustris, labor difficĭlis, meus equus celer, tempus felix.

2.Cогласуйте прилагательные с существительными: in urbe nov… (novus, a um); vulpem celer… (celer, celĕris, celĕre); templo celeb… (celĕber, celĕbris, celĕbre); victōrum felīc… (felix, -ĭcis); verba simplic…(simplex, -ĭcis); vitam brev… (brevis, -e); juventūtĭbus facĭl…(facĭlis, -e).

3.Определите падежную форму прилагательного и существительного: civitāti Romānae; omnium legum; locus commūnis; virginĭbus nobilĭbus; equo celĕri.

4.Определите, к каким словам восходят: доктор, доктрина,

инфант, инфантильный, интеллигенция, Феликс, коммунальный, аббревиатура.

5.Переведите на латинский язык:

1.Жители Карфагегна, знаменитого города Африки, были богаты. 2. Нравы древних народов были просты. 3. Тело человека смертно, дух бессмертен. 4. Всякое начало трудно. 5. Лето – время коротких ночей. 6. Жизнь людей подобна цветку. 7. Всякий труд легок, если он приятен.

◄De Hannĭbale►

Celebris erat Carthāgo, celebria erant templa et aedificia urbis, celebre est nomen Hannĭbalis, egregii et fortis carthaginiensium ducis. Hannĭbal erat vir acri ingeniō, milĭtum dux impavĭdus et belli perītus, miles celer et fortis. Ut dux celer et impavĭdus erat, ita milĭtes celĕres et fortes et impavĭdos habēbat. In Italiā Hannĭbal multas Romanōrum copias equestres et pedestres vincēbat. Nobilis et memorabilis est clades Romanōrum Cannensis (216 г. до н.э.). Sed discordia Carthaginiensium erat causa cladis Hannĭbalis (202 г. до н.э.).

◄De Gallis►

Caesaris tempore in Gallia duo genera hominum erant, qui aliquo erant honōre: druides et equites. Plebs enim servōrum paene loco habebātur; itaque sors plebis gravis et tristis erat. Homines, cum ingenti tribūto aut gravi iniuria premebantur, in servitūtem se nobilibus dabant. Fortūna nobilium felix erat. Plebs magno et gravi onere vectigalium premebātur, druides autem omnibus tribūtis et militia liberi erant. Druides sacrificia publica et privāta curābant et de omnibus controversiis publicis et privātis decernēbant. Homines scelere turpi inquināti a druidibus gravi poena afficiebantur. De Gallōrum moribus multa in Caesaris libro, qui Commentarii de bello Gallico inscribitur, legitis.

Ad memorandum

1.Vita brevis, ars longa (Hippocrătes). 2. Qualis rex, talis grex. 3. Sapienti sat. 4. Quod licet Jovi, non licet bovi. 5. Omnia mea mecum porto.

25

ЗАНЯТИЕ 12

IV склонение существительных

Переведите:

Varii sunt fructus arbōrum. Magistrātus legum custōdes sunt. Cantus pulchri in cenis Romanos delectābant. In proeliis equitātus Romanus in cornĭbus erat. Multa animalia acres sensus habent. Cornua sunt arma bestiārum. In Italiā multi et magni lacus sunt. In lacĭbus Russiae multi pisces sunt. Consŭles erant duces exercĭtum Romanōrum. Motus siderum viris doctis noti sunt. Canes sunt custōdes domōrum nostrārum. E fructu arbor cognoscitur. Adventus peditātus nostris hostibus notus non erat.

Упражнения

1. Просклоняйте: manus levis, fructus dulcis, cornu dextrum, domus

mea.

2.Вставьте пропущенные окончания: senat… Romanum; albis corn…; in magno us…; e fruct… dulci; meam man…; nostrōrum laps…; bono exercit…(2).

3.Определите, к каким латинским словам восходят: фрукт,

манускрипт, мануфактура, прокламация, сенатор. Англ. use, image.

4.Переведите на латинский язык:

1.Корни учения горьки, плоды сладки. 2. Всякое животное имеет чувства. 3. Рога оленя подобны ветвям деревьев. 4. Перед дверью дома был прекрасный портик. 5. Древние народы не имели столь больших войск, как теперь. 6. Исход войны всегда неизвестен. 7. Римские консулы иногда созывали сенат в храме. 8. Большой мороз вредит растениям.

◄De exercĭtu Romāno►

Exercĭtus Romanōrum de equitātu et peditātu constābat. Equitatus in alas et turmas, peditatus in legiones, cohortes, manipŭlos et centurias dividebantur. Exercĭtus Romanus pro patria pugnabat, et victoriae exercituum gloriam magnam patriae parabant. Exercitui suo senatus

populusque Romanus gratias agebant, nam oppĭda, vicos, agros, templa deōrum

et domos civium defendebat.

Poētae saepe laudant exercĭtus, qui patriam defendunt, et de exercituum victoriis carmina componunt.

Cum exercĭtus Romanus domum cum victoria venit, honores magnos et triumphos magnifĭcos imperatores militesque accipiunt.

26

◄De domĭbus Romanōrum divĭtum►

Romāni luxuriam adamābant, magnifĭcas domos sibi aedificābant. Domus Romanōrum non multas et parvas fenestras habēbant, sed magnam lacūnam in mediō tectō. Per lacūnam pluvia complēbat impluvium, in solō factum. Ante januam erat vestibŭlum, post januam ostium cum cellā ostisrii.

Ex ostiō introĭtus erat in magnum et latum atrium, ubi servi et amīci mane domĭnum salutābant et familia interdiu habitābat. Erat in atriō focus, locus sacer, ubi tota familia deis domestĭcis sacrificābat. Ornabātur atrium avōrum simulacris e cerā factis; columnae portābant tectum. Circum atrium cubicŭla et triclinia stabant, ubi cenābant, cellae denĭque servōrum. Post domum saepe hortus erat.

Ad memorandum

1. Domus propria – domus optĭma. 2. Manus manum lavat. 3. Quot capĭta, tot sensus. 4. Usus magister est optimus. 5. Fluctus in simpŭlo excitare. 6. Lapsus memoriae.

ЗАНЯТИЕ 13

V склонение существительных

Переведите:

Exĭtus multārum rerum incertus est. Mors certa, dies mortis incertus est. Dies diem docet. In omnĭbus rebus modum adhibēte. Avaritia et luxuria causae erant perniciēi multōrum populōrum. Hieme dies breves sunt, aestāte longi sunt. Bella civilia rei publicae pernicies sunt. Amīci rebus secundis parantur, rebus adversis probantur. Calor solis meridiei molestus est. Nocte dieque labora: non datur e terris mollis ad astra via.

Упражнения

1.Просклоняйте: spes vana, respublica Romana, res secundae.

2.Согласуйте: in rebus advers…, diem fest…, poētarum veter…, statui vari…, rerum public… .

3.От каких латинских слов происходят дериваты: ребус,

республика, Фидель, фестиваль, принципиальный, эквилибрист, казус, фрукт, портик, кантата.

4.Переведите на латинский язык:

1. Летом дни длиннее, ночи короче. 2. Гражданские войны были причиной гибели римского государства. 3. Истинный друг сохраняет верность и в несчастии. 4. Полдень есть середина дня (средний день). 5. Храбрый солдат никогда не теряет надежды на победу.

27

◄De diversa diērum et noctium longitudine

Motus terrae est causa diēi et noctis. Longitūdo diērum et noctium plerumque diversa est. In regionibus nostris aestāte sunt dies longi, noctes breves; hieme dies breves, noctes longae. Meridies est medium diei; sed meridiēi tempus aliud est in aliis regionibus terrae, nam tempora ortus solis varia sunt.

◄De re publĭca►

Res publĭca res popŭli est. Variae sunt formae et status rerum publicārum. Gloriam rei publĭcae exercĭtus defendit. Viri boni rem publĭcam suam amant, in rebus secundis et in rebus adversis rei publĭcae auxilio (они помогают) sunt. Cives saepe de rebus publĭcis atque de rei publĭcae commŏdis dispŭtant. Vir bonus nullum pericŭlum pro re publĭca, nullum incommŏdum pro patria vitat. Fidem virorum Romanorum poētae saepe laudabant. Diebus festis popŭlus Romanus deis sacrificabat et pro re publĭca deos orabat.

Ad memorandum

1. Nulla dies sine linea (Plinius). 2. Est modus in rebus. 3. Omnium rerum principia parva sunt (Cicěro). 4. Amicus verus amore, more, ore, re cognoscĭtur.

ЗАНЯТИЕ 14

Степени сравнения прилагательных. Ablatīvus comparatiōnis. Genetīvus partitīvus

Переведите:

Noctes aestate breviōres sunt, quam dies, hieme longiōres. Nomina poetārum Graecōrum sunt clariōra, quam nomina Romanōrum. Romāni fortiōres erant Gallis. Mare profundius est, quam flumina. Altissimi montes semper nivem habent. Divitissimōrum hominum vita saepe est miserrima. Homērus omnium poetārum Graecōrum veterrimus et celeberrimus est. Lingua Latīna multis pueris res facillima est. Nihil est magnificentius caelo. Quid militi maxime necessarium est? – Fortitūdo. Naves Gallōrum celeriōres erant navibus Romanōrum. Pax melior est, quam bellum. Sol maior est, quam terra. Luna minor est terrā. Minima res saepe est causa maximae calamitātis. Vita plurimarum avium brevissima est. In pugna Marathonia in exercitu Persāro plures milites erant, quam in exercitu Graecōrum. Adulātor est pessimus amīcus.

Упражнения

1. Образуйте от прилагательных сравнительную или превосходную степень и просклоняйте вместе с существительными: discipulus piger (превосх.ст.), vox rara (превосх.ст.), civis pauper (превосх.

28

ст.), finis facilis (превосх. ст.), tempus breve (сравн. ст.), homo benevŏlus (превосх. ст.), templum magnificum (сравн.ст.).

2.Преобразуйте выражения, заменяя конструкцию с союзом quam

бессоюзной: miserior quam servus; pejus quam canis; minor quam lupus et major quam feles.

3.Определите к каким словам восходят русские дериваты: мажор,

минор, майор, оптимист, пессимизм, амплитуда, пролетариат, плебей, солярий.

4.Переведите на латинский язык:

Храбрейший войн, более простое слово, счастливейший из людей, самое трудное дело, более легкая дорога.

1.Альпы высочайшие горы в Европе. 2. Европа гораздо меньше Азии. 3. Нет ничего драгоценнее времени. 4. Нравы лакедемонян были очень просты. 5. Человеческий ум быстрее всего. 6. Гомер – славнейший из поэтов Греции. 7. Плохой мир лучше, чем добрая война. 8. Старый (превосх. ст.) друг – лучший друг. 9. Начало бывает очень трудным, а конец очень легким. 10. Греки и римляне имели великолепнейшие храмы. 11. Железо необходимее для человека, чем золото.

◄De Romā antiquā►

Roma veterrĭma urbs Italiae putātur; coloniae autem Graecōrum, in orā Italiae sitae, vetustiōres sunt. Initiō Roma admŏdum parva erat, vias habēbat angustissĭmas, domicilia humillĭma, aedificia autem publĭca ampliōra et ornatiōra erant.

In Capitoliō, arce Romāna, Jovi optĭmo et maxĭmo templum celeberrĭmum homĭnes aedifĭcant. Princĭpum temporĭbus urbs dissimillĭma erat vetustiōri; vias latissĭmas, domos ornatissĭmas, fora amplissĭma habēbat. Juxta tamen luxuriōsas domos Romanōrum divĭtum miserrĭmae tabernae paupĕrum habebantur.

Ad memorandum

1. Domus propria – domus optĭma. 2. Experientia est optĭma magistra. 3. Ad majōrem Dei gloriam (AMDG). 4. Vílius árgentúm (e)st auró, virtútibus aúrum (Horatius).

ЗАНЯТИЕ 15

Наречия. Степени сравнения наречий.

Переведите:

Attente verba magistri audīte. Milites Romani fortiter cum Gallis pugnābant. Deus mundum sapientissime regit. Optime vivimus, si cum virtute

29

vivimus. Cervi celerius currunt, quam equi. Imperator Nero crudelissime civitātem Romānam regēbat. Multae aves altissime et celerrime volant. Semper audacter verum dicite. Leōnes facilius vincuntur, quam tigres. Facilius est dicěre, quam agěre.

Упражнения

1. Образуйте наречия со степенями сравнения от прилагательных: beātus, magnificus, brevis, celer, difficilis, felix, gravis, similis, sapiens, iucundus, miser, peritus, probus, plus.

2. Просклоняйте: templum pulcherrimum, homo honestior, gladius

acer.

3. Определите, к каким словам восходят русские дериваты:

гладиатор, гладиолус, сакральный, оратория, ректор; нем. Ferien; англ. honest, sacrifice, oral

4. Переведите на латинский язык:

Войско храбро сражается, войско храбро, дело хорошо, дело хорошо ведется, римляне были храбрее, чем греки, римляне храбрее сражались, чем греки, начало дела весьма трудно.

1.Всегда поступай благоразумно. 2. Дурные привычки нелегко побеждаются человеком. 3. Мудрец Сократ весьма свободно высказывал (говорил) свои мнения. 4. Римляне весьма долго и ожесточенно (от прил. acer) сражались с карфагенянами. 5. Спартанские мальчики должны были отвечать кратко. 6. Римляне в театре кричали: “Прекрасно, хорошо, правильно”. 7. Римляне почитали многих богов. 8. Честно жить – счатливо жить. 8. Железо людям более необходимо, чем золото и серебро.

◄De templis►

Homĭnes in oppĭdis et in urbĭbus templa aedificābant. Templum domus dei putabātur. Deus in caelō et in templō habĭtat. Saepe in pericŭlis deus in templō orātur. In multis terris templa aurō argentoque pulchre ornabantur. Graeci in templis simulacra deōrum collocābant. Romāni etiam gladios et scuta, praedam belli, in templis deis praebēbant rt consecrābant. Antiqui popŭli multos deos colēbant. In templis deis sacrificābant. Multae feriae sacrae erant. Christiāni autem unum deum Jesum Christum usque ad tempus nostrum colunt.

Ad memorandum

1. Citius, altius, fortius. 2. Melius dictum quam amīcum perdĕre (Quintilianus). 3. Facilius est plus facĕre, quam idem (то же). 4. Potius sero, quam nunquam (Titus Livius). 5. Bis dat, qui cito dat.

30

ЗАНЯТИЕ 16

Личные, возвратные, притяжательные, указательные местоимения

Переведите:

Illi urbi, haec oppida, ipsi homini, se ipso, id bellum, hoc animāli, ista opera tua, iidem liberi, eadem vita.

Ego narro, tu audis, amīcus tuus scribit. Nos legimus, vos audītis, amīci vestri scribunt. Ego fleo, tu rides. Mihi mea vita, tibi tua vita cara est. Piger discipulus sibi nocet, non magistro. Deus tecum est. Cicero erat clarissimus orātor: eius libros etiam nunc libenter legimus. Horatii poētae carmina magnopere mihi placent: lege ea. Iste amicus tuus est vir optimus. Haec sententia mihi placet, illa displicet. Omne animal se ipsum amat. Multi homines de isdem rebus eōdem die non eadem sentiunt. Finis huius vitae est initium illīus vitae. Miltiades et Themistŏcles erant fortissimi duces Graecōrum: nomina horum virōrum immortalia sunt.

Упражнения

1.Просклоняйте: eădem fabŭla celebris, hoc rus pauperius.

2.Согласуйте местоимение is, ea, id в роде, числе и падеже со следующими существительными: legibus …, rivōrum …, aquam …, veritatis …, templa …

3.Переведите на латинский язык:

1.Люди любят себя. 2. Ваша память о нас нам очень приятна. 3. Всякое животное защищает само себя. 4. Не все люди думают и любят одно и то же. 5. Познать самого себя очень трудно. 6. Тот не друг себе, кто не любит науки. 7. Та река шире этой. 8. Я не знаю имени того человека, но я знаю – этот человек мне друг. 9. Это была последняя речь Сократа.

◄De viro cupĭdo►

Habēbat vir quidam gallīnam, quae cotidie ovum aureum pariēbat. Homo cupĭdus contentus non erat iis ovis, quae cotidie accipiēbat, et “Certe, - inquit, - magna copia auri intra ventrem gallīnae inest: debeo illam necāre”. Necat igĭtur gallīnam, sed nihil invĕnit; ităque neque aurum, neque gallīnam habet. Recte igĭtur proverbium: avārus semper eget; atque illud: rarus fortunā suā contentus.

Ad memorandum

1. Semper idem (Cicĕro). 2. Apparet id etiam caeco (Livius). 3. Qualis homo ipse est, talis ejus est oratio (Cicĕro). 4. Senatus haec intellĕgit, consul videt, hic tamen vivit (Cicĕro). 5. Homo ipse suae fortunae faber est (Socrates).

31

ЗАНЯТИЕ 17

Местоимения относительные, вопросительные, неопределенные. Местоименные прилагательные.

Переведите:

Felix, cui, quod habet, satis est. Quis me vocat? Qui scribit, bis legit. Non illum nomināmus beātum, cui maximae divitiae sunt, sed eum, cuius animus contentus et tranquillus est. Non is bonus est, qui se ipsum laudat. Ii amīci, quos divitiae tibi parant, non te, sed divitias tuas amant. Cuius poētae carmina legitis? Quo tempore anni dies sunt longissimi? Ignosce semper alteri nunquam tibi ipsi. Romāni totīus orbis terrārum domini erant. Nullum malum sine aliquo bono est. In animis hominum est aliquid divinum. Quis vestrum est sine culpa? Senectus, inquit Cicĕro, nullum est malum. Sunt quaedam bestiae, quae maximam partem vitae dormiunt.

Упражнения

1.Просклоняйте: quisque homo honestus, alĭqua causa.

2.Определите вид местоимения и падежную форму: quid? , quodque, nemĭni, quae, nullīus rei, nihil, qua, aliquem.

3.Переведите на латинский язык:

1.Счастливы те, которые довольны своею судьбой. 2. Граждане, для которых священны законы отечества, достойны похвалы (творит. пад.). 3. Надежда есть у всех людей, потому что ее имеет даже тот, кто ничего не имеет. 4. Кто самый счастливый человек? 5. Какой человек самый счастливый? 6. Кого ты ищешь? 7. Расскажи мне какую-нибудь басню. 8. Каждое животное защищает свою жизнь. 9. Ничто не дается человеку без некоторого (aliquo) труда.

◄De patria►

Quid dulcius est patria? Quae terra carior? Quae lingua pulchrior? Patria nobis vitam et linguam dat, patria nobis omnia bona praebet. Patria cara est nobis iucundā memoriā annōrum vitae nostrae. Quare suam quisque patriam maxime amat. Historia Russiae multa et clara exempla amōris patriae praebet.

De nautā et agricolā

Mōrēs et studia nautae et agricolae dīversa sunt. Hic stabilem habet sēdem, ille locum mūtat. Ab hōc mōrēs antīquī servantur, ille mōrēs aliēnōsi amat. Huic sērmō tantum patrius, illī aliae quoque linguae nōtae sunt. Hujus vita tranquilla est, illīus perīculōrum plēna. Hunc agrī et prāta, illum fluviī et maria dēlectant. Sermōnēs quoque notārum et agricolārum dīversī sunt:

Nāvita de ventīs, de taurīs narrat arātor, Ēnumerat mīlēs vulnera, pastor ovēs.

32

Ad memorandum

1. Ex nihĭlo nihil (Lucretius). 2. Qui pro quo. 3. Quis? Quid? Ubi? Quibus auxiliis? Cur? Quomodo? Quando? (Cicĕro). 4. Quídquid id ést, timeó Danaós et dóna feréntes! (Vergilius).

ЗАНЯТИЕ 18

Числительные количественные. Числительные порядковые

Переведите:

Septem reges Romāni erant: primus Romŭlus, septĭmus Tarquinius Superbus erat. Roma in septem montĭbus sita erat. Mensis Octōber a numĕro octo, mensis November a numĕro novem apellātur. Novem Musae erant. Amīcus est unus anĭmus in duōbus corporĭbus. In legiōne Romāna decem erant cohortes, in cohorte tres manipŭli, in manipŭlo duae centuriae, primō centuria centum milĭtes habēbat, deĭnde modō quinquaginta. Quattuor sunt tempora anni: ver, aestas, autumnus, hiems.

Упражнения:

1.Просклоняйте: duo manipŭli, tres centuriae, quinque menses.

2.Переведите на латинский язык: один храм, восемнадцать книг, тридцатое число, с тремя друзьями, о двух городах, в четырех странах, иметь 600 лошадей, флот из 1000 кораблей.

3.Напишите словами по-латыни: 44, 58, 69, 77, 89, 106, 113, 217, 439, 938, 1004, 2015, 25333, 155689; 4-й, 8-й, 12-й, 15-й, 59-й, 105-й, 265-й, 832-й.

4.Определите числа: мартовские Иды, за 9 дней до сентябрьских Календ, за день до апрельских Нон.

5.Определите к каким словам восходят: октава, терция, квартал,

квинтет, трио, прима, миля, миллион.

6.Переведите на латинский язык:

1. В начале (Abl. tempŏris) Галльской войны Цезарь имел 4 легиона: седьмой, восьмой, девятый и десятый. 2. Солдаты десятого легиона были самые храбрые. 3. Начало Троянской войны было в 1194 году до Рождества Христова. 4. В году 12 месяцев и 4 времени года: весна, лето, осень и зима. 5. Пес Цербер был с тремя головами (имел три головы). 6. В войске Ганнибала было 37 слонов. 7. В древнейшие времена (Abl. tempŏris) ноябрь был девятым месяцем года, теперь он одинадцатый; декабрь был десятым, теперь он двенадцатый.

◄De mensĭbus►

Apud Romānos annus decem menses habēbat. Primi mensis nomen erat Martius, secundi – Aprīlis, tertii – Majus, quarti – Junius, quinti – Quintīlis, sexti

– Sextīlis, septĭmi – September, octāvi – Octōber, noni – November, decĭmi –

33

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]