73

Из археологических надписей можно сделать вывод, что искусство и ремесла появились на этой земле где-то в 7 тысячелетии до н. э., так как весь Иран, в частности его селения, в настоящее время служат живой книгой истории архитектуры и искусства [3, c.565].

Держава Ахеменидов, основанная Киром II, в дни своего наивысшего расцвета простиралась от Инда до Эгейского моря, от Закавказья до порогов Нила. Цари Ирана («Земли ариев») проводили активную завоевательную политику, тем самым искусство и архитектуру Древнего Ирана творили представители многих покоренных народов, поклонявшихся разным богам. Поэтому в культурном наследии этого государства светские черты преобладают над религиозными. Архитектура ахеменидского Ирана не имела своих собственных традиций. Техника обработки камня и строительство скальных гробниц идет от Урарту и Мидии, керамическая облицовка стен – от Элама и Месопотамии, отдельные архитектурные элементы – от ассирийцев, вавилонян, египтян и греков.

Рельефы и канонизированные архитектурные формы дворцов были ведущими направлениями «имперского» искусства Ахеменидов [1, c. 47].

Претворяя в жизнь концепцию «единого мира», Ахемениды возводили постройки, отличающиеся громадными размерами, богатством декоративной отделки, смелостью конструктивных решений. Они обогатили мировую архитектуру эффективной планировкой многоколонных залов поистине «имперского» масштаба[3, c. 47]. В их возведении принимали участие египетские и мидийские торевты(чеканщики), каменотесыизЕгиптаиИонии, кузнецы, скульпторыиювелирыизМалойАзии, Ассирии, Вавилона и других покоренных стран. Дорогие отделочные материалы поступали со всех концов империи. Балки перекрытий изготавливались из стволов ливанского кедра. Золото везли из Лидии и Бактрии, драгоценные камни – из Согдианы и Хорезма, серебро и бронзу – из Египта, слоновую кость – из Индии и Эфиопии. Только камень был местного происхождения (каменоломни близ селения Сиванд, к юго-западу от Пасаргад).

В середине VI в. до н. э. Кир II строит для себя высоко в горах родовой области Ахеменидов, Персиды, резиденцию – Пасаргады. Интересно тут декоративное сочетание черного и белого камня. Во всех колоннах дворцов базы и капители были черного цвета, ствол – белого. Цоколь выполнен белым, а косяки и пороги дверей черными. Пол состоял из чередующихся белых и черных полос. Вероятно, здесь получила отражение идея дуализма, извечной борьбы доброго и злого начал в природе и обществе (основной постулат зороастризма) [3, c.567].

Возведение пасаргадского ансамбля было прервано смертью Кира в войне с массагетами (529 г. до н. э.). В 520 г. до н. э. царь Дарий I начал строительство новой столицы в селении Парса Стахра (греч. Персеполь), расположенном к юго-западу от Пасаргад.

Комплекс построек Персеполя сооружался по единому, составленному перед началом строительства, плану. По сравнению со скромным масштабом Пасаргад здесь все грандиозно, все отражает значение могущественного персидского царства с его почти неограниченными материальными возможностями. Назначение персепольского комплекса было многогранным:

-«священный город» (доступ в него был закрыт для простых смертных);

-«дом» персидских царей, национальная святыня, где хранились религиозные сочинения и горел неугасимый царский огонь;

-государственная сокровищница (воины Александра Македонского обнаружили здесь 120 тысяч талантов золота и серебра);

-место празднования Нового года, коронаций и погребений Ахеменидов[4, c.303].

А дворцовый комплекс в Сузах являлся зимней резиденцией Ахеменидов. Его строительство было начато при Дарий I и закончено при Артаксерксе II Мнемоне («Памятливом»). Можно полагать, что Сузы были административной столицей империи.

Помимо разработки типа многоколонных зданий, значительным достижением древней Персии следует признать создание новых типов колонн, впервые достигших грандиозных размеров. Колонны в зданиях ахеменидской Персии необычно смелы по конструкции. Соотношение диаметра и высоты в каменных колоннах составляет 1:12 и даже 1:13 – пропорции, не встречающиеся более ни в одной из древних цивилизаций [3, c.571].

В средневековом Иране высокого уровня достигли строительная техника и архитектура. Об этом свидетельствуют развалины столицы, Ктесифона, ряд памятников в Фарсе и других областях Ирана. Один из самых величественных памятников Сасанидов находится на территории Дагестана - это крепостные сооружения Дербента, достроенные в основном в VI в. Для архитектуры сасанидской эпохи характерно использование элементов из древности, например на архитектурных раннесасанидских дворцов и храмов повторяются элементы украшений Персеполя.

КультурасасанидскогоИраназначительнатем, чтоонаоказалаогромноевлияниенаформирование арабскойкультуры. Втожевремясамасасанидскаяцивилизацияпредставлялаизсебясложныйсинтез

271

культурыиранских народовсэлементамииндийской, арамейской, греческойкультур. Это ипозволило ей занять высокую ступень на лестнице общечеловеческой цивилизации [4, c.571].

В эту эпоху также заметны развитие полуциркульных и параболических сводов с большим пролетом и своеобразных, типичных для Ирана куполов на тромпах, впервые в развитом виде появляющихся в это время, характерно уже для ранних сасанидских памятником. В архитектуре Парса можно отметить некоторый архаизм: наличие отдельных элементов ахеменидской архитектур, объясняющееся, вероятно, местными строительными традициями [2, c. 326]. Наиболее известные сооружения, в которых можно отметить вышеупомянутые элементы: дворец Арташира в Фирузабаде, Кале-и духтар и Бишапурский дворец.

Во время правления династии Аббасидов в иранской земле начала распространяться ираноисламская культура. Среди сохранившихся памятников архитектуры Ирана данного периода преобладают культовые здания — мечети и медресе. Среди них исследователи различают два типа[5, п. 20]. Первый тип, более ранний, был, видимо, привнесен арабскими завоевателями. Этот тип воспроизводит тот же план и те же характерные части мечетей, какие были свойственны ранним арабским мечетям Сирии, Египта, Ирака Арабского (VII—X вв.). Как там, так и в Иране, такие мечети представляют в плане квадратный или прямоугольный двор, обрамленный арками на колоннах, к которому со стороны кыблы (направление к Мекке) примыкает прямоугольный колонный, вытянутый

вширину, молитвенный зал, с михрабом, обращенным в сторону Мекки. Мечети этого типа в Иране

— мечеть халифа Махди в Рейе, мечеть Тарик-ханэ в Дамгане, соборная мечеть (масджид-и джум'а) в Найине, мечеть в Демавенде.

Другой тип культовых зданий продолжал иранскую архитектурную традицию времени Сасанидов. Мечетьтакого типа представляет собой небольшое квадратное или восьмиугольное здание без колонн, покрытое куполом, с портиком под аркой и михрабом внутри. Этот тип получил преобладание с XI в. Таковы соборные мечети в Нейризе, Гульпайгане, Казвиие, Ардистане, Исфахане и др. Главным строительным материалом для монументальных зданий в Иране, как и в Средней Азии, был жженый кирпич. Здания, снаружи и внутри, украшались орнаментами из разного жженого кирпича и резного штука (алебастра). К концу рассматриваемого периода стали применять также орнаментовку зданий при помощи мозаики из цветных блестящих фаянсовых плиток, или многоцветной росписи по штукатурке. Одно из самых выдающихся сооружений персидской архитектуры, которое обязательно должно иметь место в статье является дворец персидского шаха Аббаса II.

Особенностью этого сооружения являются 20 тонкие восьмиугольных колонн (3 ряда по 6 колонн

вкаждом и ещё две колонны, поддерживающие свод). Колонны высотой 13 метров вырезаны из цельных кедровых стволов. Четыре центральные колонны покоятся на каменных базах с резным изображением львов. Перед дворцом расположен большой прямоугольный пруд. Двадцать колонн,

прослеживается европейское и индийское влияние. стены и потолок щедро украшены лепниной и расписаны орнаментом в синих, алых, изумрудно-зелёных и золотых тонах — всего на украшение интерьеров дворца было израсходовано несколько килограммов золота.

Современная архитектура в Иране начинается с появления первого периода пехлеви в начале 1920- х. Она порой пересекается с элементами исторической архитектуры, в этом стиле были созданы такие работы, как Национальный музей Ирана. А еще встречаются слияния традиционных элементов с современнымидизайнами. Тегеранскийуниверситет главныйкампусявляетсяоднимтакимпримером. Также созданы абсолютно оригинальные работы, независимые от предшествующих влияний. Бордж-е Милёд (или Башня Милёд) является самой высокой башней в Иране и является четвертой самой высокой башней в мире. Об искусстве Ирана можно писать много. Его история, уходящая корнями в далекое прошлое не могла не включить себя множество этапов. Она обретала свое величие в веках. Накопленный опыт, богатая культура и любовь к своему делу позволил слиться воедино мастерскому труду и чистому творчеству, расцвести и получить признание практически во всем мире. Но не обошлось и без чужеродных влияний, связанных с привнесением культурных традиций соседних народов и государств, завоевателей и путешественников.

Список литературы:

В. Г. Луконин. Искусство Древнего Ирана. М., 1977.

М. М Дьяконов. Очерк истории древнего Ирана. М., 1961. Авдиев В.И. История Древнего Востока. М., 1948.

История Востока. Издательская фирма "Восточная литература" РАН, Москва, 1997.

Примаков Е.М., Лебедев Е.А., Наумкин В.В.. Новейшая история арабских стран Азии 1917-1985, 1988

272

Ешматова Ү.

Әл-Фараби Қазақ Ұлттық Университетінің 1 курс магистранты Ғылыми жетекші: PhD, доцент К.Т. Габдуллин

ПӘКІСТАНДАҒЫ ДІНИ ПАРТИЯЛАР МЕН ДІНИ ЖАҒДАЙ

Пәкістан Ислам Республикасының мемлекеттік діні ислам болып табылады. Елдің 95-96 % мұсылмандар, 2 % христиандар, 1,5 % индуистер, 0,5 % буддистер, сикхтар т.б құрайды.

1949 жылдыңнаурызайындаЛиакатАлиХанныңбасшылығыкезіндеелдіңмемлекеттікдініислам болатынын жариялады, сондай-ақ конституция барлық азаматтарға дін бостандығына құқық береді. Конституция Пәкістандағы мұсылман емес қауымның кейбір саяси құқықтарын шектейді. Яғни, тек мұсылманғанапрезидентнемесепремьер-министрболуғақұқылы. Бұданбасқа, текмұсылмандарғана федералды Шариғат сотында қызмет жасай алады. 1977 жылы Зулфикар Али Бхуттоның басшылығы кезінде алкоголь мен есірткі заттарына тыйым салынды, демалыс күні жексенбіден жұма күнге ауыстырылды. Алайда қоғамды исламдандыру Зия-ул-Хактің басшылығы кезінде басталды. 1979 жылдың ақпаннан бастап исламның әділдік пен теңдік қағидаттарына негізделген жаңа заңдар күшіне енді. Ал әйелдерге қатысты заңдар өте қатал болды. Сонымен бірге, зекет енгізіліп, өсімқорлық тыйым салынды.

1947 жылы Британдық Үндістаннан бөлінгеннен кейін Пәкістан халқының діни құрамы мигранттардың әсерінен біршама өзгерістерге ұшарады. Әсіресе қалалық мекендерде. Мысалы Синд қаласын 1941 жылы 64% үндістер, 33% мұсылмандар құраған. Тәуелсіздіктен кейін үнділер 4% кеміп, ал мұсылмандар 93,7% дейін көтерілді. Христиандық миссионерлердің арқасында христиандардыңда саны арта бастады. Христиандар, әсіресе, Пенджаб, Лахор, Лаялпур, Сиялкот және Карачи аймақтарында көп. 1941 жылы мұсылмандар саны 78,8% құраса, тәуелсіздіктен кейін 96% дейін көтерілді.

Пәкістандық мұсылмандардың күнделікті өмірлері мен салт-дәстүрлерінде әртүрлі жергілікті культтардың ықпалы әлі күнге дейін сезіледі. Пуштундар мен белуджилардың арасында қасиетті тастарға, ата-баба әруағына, бойтұмар және сиқырға сену кең тараған. Ауылдық округтерде индуизмнің ықпалыда бар. Пәкістанның Үндістаннан бөлінген уақыттарында көптеген мұсылмандар индуизм мерекелерін тойлап, құдайларына табынатын. Синд және Пенджаб аймақтарындағы көптеген мұсылмандардың қазіргі танға дейін касталық бөлінулері индуизмнің ықпалынан. Мысалы, раджпуттар (чаухан, ратхор, томар т.б), мұсылмандық саудагерлер кастасы (ходжа, меман, бохра, пирача), тоқымашылар кастасы (джулаха, мумин), қолөнершілер, шаруа және егіншілер кастасы. Пәкістандық мұсылмандардың арасында әулиелер культі кең тараған. Әулиелер ретінде мұсылман миссионерлерін, дервиштерді, сейидтерді т.б. санайды. Әр жерде олар әртүрлі айтылады: пирлар, шейхтар, ахундтар, әулиелер. Бұларға сенетіндер оларды сауықтыра және керемет дүние жасай алатын қабілетке және тылсым күшке ие деп санайды. Көптеген қалалар мен аймақтарда өздерінің әулие қорғаушыларыбар. Белгіліәулиелердіңзияратынатауапетугебарады. Осындайәулиелердіңқұрметіне жыл сайын урса мерекелерін ұйымдастырып отырады. Осындай мерекелердің бірі ретінде тауап етуге келгендер әулиелердің кесенелеріне садақа беріп, дұғаларын оқып, діни өлеңдерін оқып арнайды.

Пәкістандық мұсылман қауымының бірден бір ерекшелігі – мұсылман жат жерлік (араб, парсы, тәжік, афган, түрік) және мұсылмандықты қабылдаған үнділер деп бөлетіні жатады. Тегі шетелдік болып саналатын пәкістандық мұсылмандар өздерін «мәртебелі» (ашраф) санайды және 4 топқа бөлінеді: сейидтер, шейхтар, патандаржәнемоғолдар. Сейидтарбарлықмұсылманелдеріндекездеседі. Олар өздерін Мұхаммед (с.ғ.с) пайғамбардың ұрпағы санайды және мұсылман қауымында биік дәреже жасап, басқа мұсылмандармен араласпауға тырысады. Пәкістандық мұсылман қауымының көп бөлігін араб тегінен шыққан шейхтар құрайды. Батыс Пенджаб аймағанда көп шоғырланған. Патандар Үндістанжерінемұсылмандықжорықпенкелгенафганұрпақтары. МоғолмұсылмандарыПәкістанның Пенджаб және солтүстік-батыс шекаралық аймақтарында мекен етеді. Оларды басқа мұсылман қауымнан тектерімен ажыратуға болады. Мысалы, «мырза», «ходжа», «бек», «аға» т.б. Мұсылман моғол ұрпақтары сейидтерден басқаларын өздерінен төмен санайды. Олар көбіне мемлекеттік қызметте, полиция және әскер офицерлері қызметінде жұмыс атқарады.

Пәкістанда мұсылмандардың көпшілігі суннит ағымын ұстанады, яғни 91%, ал қалған 5% шииттіктерге тиесілі. Пәкістандық сунниттер Абу Ханифа масхабын ұстанады. Бірақ Синд және Пенджабта Шафии масхабын ұстанатындар да бар.

Пәкістандық шииттер бірнеше ағым мен секталарға бөлінеді. Оның ішінде ең көбі эсна-ашарийя ағымы. Қазіргі танда оны ирандық пәкістан мұсылмандары ұстанады. Шииттік эсна-ашарийя ағымын Лиакат Али Хан, Х.Ш.Сухраварди, Искандер Мырза, Г.А.Талпур, М.А.Испахани, генерал А.М. Яхья-

273

хан секілді Пәкістанның танымал саясат өкілдері ұстанған. Сонымен қатар Пәкістанның бұрынғы премьер-министрі З.А.Бхутто да осы ағымды ұстанған. 1953 жылы шииттік эсна-ашарийя өз қауымдастығының мүдделерін қорғайтын қоғамдық-саяси ұйым – Шиит конференциясын құрған болатын.

Шиит ағымының бірі ретінде исмаилиттер Пәкістанда салыстырмалы түрде көп. Екі исмаилиттік ағым низариттер мен мусталиттер Пәкістанда біршама саяси рөл ойнайды. Олардың өздеріне тиесілі қоғамдық және діни ұйымдары бар. Низараттардың рухани басшы имамы Аға Хан деген титулды ұстанады. Аға Ханның артынан ерушілері көбіне шаруалар, бірақ ағымның басшылығы ходжа үндіпәкістан саудагерлер кастасына тиесілі. Қазіргі танда ходжалар Пәкістанның іскерлік қоғамында ең байжәнеықпалдытоптардыңбірі. БұлқоғамдықортаданПәкістанныңнегізінқалаушыМұхаммадАли Джинна, саяси және капиталистік қайраткерлер шыққан. Ықпалды ұйымдары, өзіне тиесілі банктері, мектептері, ауруханалары, баспасөз, кең халықаралық байланыстары бар ходжалар исмаилизм мен панисмаилизмді белсенді насихаттайды.

ДінПәкістандаөтемаңыздырөлатқарады. Дінитоптарнемесеұйымдарқұруарқылысаясибилікке араласып, өз ықпалдарын көрсеткісі келеді. Пәкістан мемлекеті құрылғаннан бастап көп партиялы саяси жүйені ұстанды. 1906 жылы Британдық Үндістанның мұсылман діни қауымдастығы басшыларының мүдделерін білдіретін Мұсылман Лигасы құрылады. Бұл партия Пәкістан тарихында ең алғашқы, беделді партиялардың бірі болды. 1940 жылдың наурыз айында Лахорда болған съезде партияжекетәуелсізмұсылманмемлекетінқұруойынұсынды. 1940-1947 жылдарыМұсылманЛигасы Пәкістанды құру қозғалысын басқарған болатын. Ал Пәкістандық Мұсылман Лигасы (ПМЛ(Н)) 1947 жылғы бөлінуден кейін құрылды. Партияның алғашқы жылдары елдегі ең беделді және үлкен партия болды. Мұсылман Лигасы экономикалық қиындықтарды, әлеуметтік және экономикалық тұрғыдан демократиялық түрлендіруді, ұлттық мәселелерді шеше алмағандықтан саяси дағдарысқа ұшырап, біртіндеп халық алдында дәрежесі бәсеңдеп, біраз жер меншіктерінен де айырылып қалды. Содан 1954 жылы Пәкістандық Мұсылман Лигасы Шығыс Бенгалияда болған сайлауда жеңіліске ұшырайды. Ал 1958-1962 жылдары партияның жұмыс жасауына мүлдем тыйым салынды. Тек 1962 жылы Айюб ханның басшылығымен партия қайта құрылды. Ол әскери режимнің жойылғаннан кейін туындаған жағдайлардағыбуржуазиялықжериелерініңмүдделерінқорғады. Қазіргіоныңлидерісайлаудыекірет жеңіп шыққан, елдің премьер-министрі Наваз Шариф болып табылады. Партияны Пенджаб үкіметі басқарады.

Бірақ, Наваз Шариф басшылығын қолдамай, партиядан кеткен партия мүшелері 2001 жылы Первез Мушаррафтың қолдауымен Каид-и-Азам атымен Пәкістандық Мұсылман Лигасын (ПМЛ(К)) құрады. 2002-2007 жылдары орталық және бірқатар провинциялық үкіметтердің басшылығында болды. 2008 жылғысайлаудаолүшіншіорындыиеленіп, оппозицияретіндеболды. ПартиятөрағасыЧодхриШуат Хусейн.

Елде суннит пен шииттен басқа ахмадия ағымы да бар. Ол XIX ғасырда Пенджабта пайда болды. Ағымның басты қағидасы ретінде: жаратушы бар және жалғыз, құдайдың алдында барлығы тең, идеялар мен әрекеттердің табиғи құбылыстарға және ақылға қонымды сәйкестікке негізделген моральдық қасиеттер, сауда, білім беру деген сияқты әлеуметтік прогрестерді қамтитын қағидалардан тұрады. Негізгі орталығы Лахор қаласы болып табылады. Ахмадия қауымының діни, ағартушылық, насихаттаушы ұйымдары бар және өз діндерін уағыздаумен айналысады.

Бұрындары Британдық отарлау жүйесін қолдап, Пәкістанға білім беруге қарсы болатын. XVIII – XIX ғасырларда Үндістанда Ұлы Моғол империясы құлап және басқа мұсылман мемлекеттері жойылып жатқанда үндістандық мұсылмандар арасында нағыз мұсылман қоғамын құрамыз деген қозғалыстар шыға бастады. Ал қазіргі Пәкістанда бұл бір-бірінен тек діни қағидаларымен ғана емес, сонымен бірге ислам қоғамының әлеуметтік принциптерін түсіндіру арқылы ерекшеленетін бірқатар секталар мен діни-саяси ұйымдар арқылы көрсетілген. Олардың ең белгілерінің бірі ретінде «Тарика- и-мухаммадиа», «Ахл-и-Коран», «Ахл-ал-хадис», «Ислами Джамаат-е Тулаба», «Джамиат Улема-и- Ислам», «Сипах-и-Сахаба Пәкістан», «Лашкар-и-Джангви Пәкістан» ағымдары жатады. Исламның жандануының діни жақтаушылары «Джамаат-и ислами», «Низам-и ислам», «Хилафат-и раббани парти» т.б. діни-саяси партияларына тиесілі.

«Джамаат-и ислами – 1941 жылы Лахорда құрылған Пәкістанның ірі діни партиясы болып саналады. Пенджаб, Синд, Солтүстік-Батыс шекералық аймақтарында үлкен ықпалға ие. Зия-ул- Хактың басқару жүйесін қолдайды. 1988 жылдан бастап Ислам демократиялық альянсының мүшесі. Партияның лидері – Кази Хусейн Ахмад. Ол 1990 жылы Пәкістандағы барлық фундаменталистік партиялардың атынан шығып, Н.Шарифтің үкіметіне қарсы шықты. Дегенмен, 1997 жылғы қарашада Джамаат-и ислами исламдық революцияны басшылыққа алуды жалғастыратынын мәлімдеді, содан одан экстремистік топтар кетіп қалды. Қазір партия қатарына миллиондаған жаңа мүшелерді тарту

274

үшін революцияға бейбіт жолмен жетуді көздейді. Бұл мәселеде партияның «Ислами Джамаат-е Тулаба» жастар қанатына ерекше рөл беріледі. Партия өзінің насихатын келесі постулаттарға негіздейді: Ислам - мемлекеттік дін; Кашмир Пәкістанның ажырамас бөлігі болып табылады; Урду - мемлекеттік тіл; Күшті армия - елдің адалдығы мен гүлденуінің кепілі.

Джамиат Улема-и-Ислам – 1941 жылы Шаббир Ахмад Усмани құрған Пәкістандағы беделді партиялардың бірі. Партия Пәкістанның тәуелсіз ислам мемлекетінің құрылуын қолдап, діни білім мен қайырымдылық қызметімен айналысады. 1947 жылдан кейін партия бірнеше фракцияғабөлініп кетеді. Джамиат Улема-и-Исламның Жоғарғы органы - партияның көшбасшысы мен оның орынбасарларын сайлайтын Мәжіліс-е Шура болып саналады. Бұл партияны қолдаушылар Солтүстік-Батыс Пәкістан провинциясының оңтүстік бөлігінде көп. Бұл партия Пәкістан территориясындағы көптеген экстремистік ұйымдарға қолдау көрсетеді. «Талибан» ұйымының құрушысының бірі және әлі күнге дейін «Талибан» ұйымына көмектесіп, оларды қамтамасыз етіп отырады. Талибан 1990-жылдардың екінші жартысында пайда болған діни-саяси қозғалыс. Мүшелерінің басым көпшілігі Пәкістан медреселерінде (этникалық пуштундардан) тәлім алған ауған босқындарының балалары болған; біртебірте олардың қатарына ауған офицер - пуштундар қосылды. Қозғалыстың идеологиясы біртіндеп ислам құқығын енгізуді көздеген радикалды саяси суннизмге негізделген.

Қорытындылай келе, джихадтың радикалды идеологиясына қатысты олардың екі жақты жағдайын атап өту керек: бір жағынан, ислам партияларының өкілдері радикалды исламистік қозғалыстармен байланыстарын жоққа шығарады, яғни саяси партиялар өз мақсаттарына демократиялық жүйе арқылы бейбіт жолмен қол жеткізе алатынын атап көрсетеді; екінші жағынан, олар радикалды топтармен идеологиялық жақындығын мойындайды, шариғатты қалыптастыруға деген ұмтылыстарымен көптеген экстремистік топтардың негізі болып табылатын медресе мен мешіттердің кең желісін басқаруға деген ниетімен. Егер Пәкістанның әскери элитаның өршіл өкілдері демократиялық басқарудытоқтатуғашешімқабылдаса, ондақалыптыоппозициялықпартиялардыңқарсыласуынжеңу үшін олар ислами партиялардың күшіне сүйенуге тура келеді. Пәкістандағы ислами партиялар бір шариғатқа бағынғанмен, исламның әртүрлі тармақтарын ұстанады. Бұл өз кезегінде діни қақтығыстар мен өз ара түсініспеушіліктерге әкеледі. Соның салдарынан партияның әлсіреуі мен құлауына әкеліп соғады.

Ислам партияларының өз бағдарламаларымен халықты қолдау мүмкіндіктері келесі факторлардың болуынбілдіреді: жоғарғыдәрежедеұйымдастырылғанпартиялыққұрылымдар, шешімдердіқабылдау үдерістерінің сапасы және басқару мен мүшелердің арасындағы байланыс. Соның салдарынан партиялардың жұмыс істеуінің осы аспектілері ішкі саяси сахнада өздерінің рөлін түсіну, мемлекеттік органдардың ықпал ету перспективаларын және қарым-қатынастарын бағалау үшін өте маңызды.

Осы баяндаманың тақырыбы болып табылатын ислам партиясы, сөзсіз, қазіргі саяси құрылымда жалпы қабылданған ережелер шеңберінде жұмыс істейді, бірақ түпкілікті мақсат - қолданыстағы құрылымдар мен ережелерді жою және исламның тар доктринальды түсіндірулеріне негізделген жаңа ережелерді құру.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1.Пакистан на рубеже веков, Б.Н.Нарбаев, Алматы 2002

2.Вестник КазНУ, Серия историческая, N4(51).2008

3.Исламские партии в Пакистане.

https://www.crisisgroup.org/ru/asia/south-asia/pakistan/islamic-parties-pakistan

4.История Пакистана, Ю.В.Ганковский, Л.Р.Гордон-Полонская, Издательство Восточной Литературы

5.Азия и Африка сегодня, В.Я.Белокреницкий, N11.2009

Жақаш Ж., Бахытқызы Ж.

Қаскелең мәдениет колледжінің 2 курс студенттері Ғылыми жетекші: Мукашева Ш., арнайы пән оқытушысы

ЖАПОНИЯДАҒЫ ЖАЛПЫ МІНДЕТТІ БІЛІМ ЖҮЙЕСІНІҢ ПАЙДА БОЛУЫ ЖӘНЕ ҚАЛЫПТАСУЫ

Жапониядағы орта білім беретін мектептер пен жоғары білім берудің заманауи жүйесі жапондық реформаторлардың Батыстық идеяға жүгініп, оларды өз елінде қолдануға кірісуінен, яғни Мэйдзи (Meiji ) әлеуметтік - саяси революциясынан (1868-1889 жж.) бастау алды. Сол кездегі реформаторлардың бастамаларының артықшылықтарымен қатар, кемшіліктері болғанын бүгінде Жапонияныңбілімберужүйесіненкөрінісалған. Мэйдзи лидерлеріненқалған артықшылықтыңбірі ол - сөзсіз қазіргі жалпыхалықтық білім беру жүйесі.

275

Мэйдзи қалпына келтіру кезеңінің басталуы Жапонияның надандық дәуірінен өркениет дәуіріне және ағартушылық кезеңіне өтуін сипаттайды.

Білімминистрлігінің1871 жылғы2 қыркүйектегіалғашқыбасқосуында білімреформаторларының түрлі бастамалары басшылыққа алынды. Мэйдзи дәуірінде білімге бастаған көшбасшы - Фукузава Юкичи. Олбүкілжапонхалқынбілімменағартушылықжолынатүсіругеталпындырғанадамеді. Оның «Білімді шақыру» атты кітабы Конфуций құндылықтарын сынап, батыс идеяларын қолдау болатын. Сол кездегі мектеп бағдарламалары Фукузава еңбектері бойынша батыс идеяларына арналған сабақтарды қамтыды. Фукузава Юкичидің мұндай шешуші реформасы қоғамды екі лагерге бөлді, олардың әрқайсысы білім беру жүйесіндегі өз принциптері мен көзқарастарын қорғады. Мысалы, Ито Хиробуми білімсіз Жапония халқы ағарту және өркениетке жетуі мүмкін емес десе, Ивакура Томоми халықтық білім ұлттың болашақ көшбасшыларын тәрбиелеу үшін қажет деп өз ойын қалдырған. Сол замандакөріністапқан әртүрлімотивацияларболды, бірақтекбірнәтиже, олхалықтыңжаппайбілім алуы еді.

Сонымен, 1872 жылдың 4 қыркүйегінде Жапон елін 53760 бастауыш және 256 орта аймақтық мектептерге бөлген білім туралы жарлық шықты. Сонымен қатар әрбір жапондық үшін 8 университет ашылып және міндетті төртжылдық бастауыш білім енгізілді.

Білім туралы алғашқы құжатта адамдар мектепті жеке жетістік пен өмірдегі алға ұмтылу құралы ретінде қарастырса, екінші жағынан тереңірек, яғни білім берудің жүйесі жаңа, біркелкі және мықты ұлт тәрбиелеу құралы ретінде қарастырды.

Білім министрлігінің белсенді қызметінің арқасында 1870 жылдары мыңдаған жас жігіттер мен жасөспірімдер бастауыш мектептерден білім алды. Бұл өзгерісті сегунаттар мен самурайлар, жалпы халық оң қабылдап, бұрынғы білім беру мекемелері жалпы білім беретін мектептерге айнала бастады. Бастысы бұрыннан келе жатқан білім ошақтарының негізі сақталып қалды. 1880 жылдары мектепте жалпы жас жапондықтардың ұл балалардан 60%-ы және қыз балалардан 20% - ы білім алды. Бұл дамыған елдер үшін өте төмен көрсеткіш болып саналатын. Осы орайда қала мен ауыл адамдарының білімге деген көзқарастары әртүрлі болатын: қалалықтар балаларын мектепке ерекше ынтамен берсе, ауылдықтар үшін бұл үрдіс өте баяу жүрді. Сондай-ақ, осы жылдары мектептерде мынадай үрдіс байқалды: әртүрлі мектептерде оқушылар әртүрлі пәндерді оқыды, яғни, мұғалімдерге бағыт бағдар беретін бірде бір білім беру бағдарламасы, заман талаптарын қанағаттандыратын оқулықтар болмады. Көптеген мектептерде әлі де орта ғасырлық оқу құралдарынан үйреніп, білім алса, кейбір студенттер дәстүрлі Конфуцийдің еңбектері бойынша дәріс алуға мәжбүр болды.

Конфуций ілімінің мұрагерлері жаңа мектептерде батыс этикасы мен моралы негізінде жүргізілген «қабілетсіз бюрократтар мен қорқақ азаматтарды қалыптастыратын жауапкершіліксіз теориялар» депбілімжүйесінеқарсылықтанытты. Дәстүрліілімдіжақтаушыларклассикалықеңбектер мен ата баба заңына сүйенген Конфуций еңбектеріне негізделу керектігін дәлелдеп бақты. Бұл ойлар сол замандағы бай адамдардан қолдау тауып, Мэйдзи көшбасшылары тез арада контрмерлер, яғни (қарсы әрекет) қабылдауларына тура келді. Реформаторлар білім беру жүйесіне адам баласына патриоттық сезім оянуына ықпал жасайтын туған тіл мен тарих және басқа да пәндерді енгізуді ұсынды.

Реформаторлар әзірлеген қарсы әрекеттер империялық білім отырысында бекітіліп (1890), онда білім берудің басты міндеті азаматтар үшін дәстүрлі құндылықтарды енгізу болып табылады. Осы құжатта бірнеше нақылдар берілген:

1.Ата-аналарың мен бауырларына сүйіспеншілікпен қараңдар.

2.Өз рақымдарыңды жан-жағыңызға тарата отыра, қайырымдылық пен сабырлылықтан айырылмаңдар. Білім мен мәдениетке ұмтылу арқылы өздеріңнің интеллектуалды және адамгершілік қасиеттеріңді дамытыңдар;

3.Әрқашан Конституцияға құрметпен қарау және заңдарға бағыну. Қауіп-қатер болған жағдайда мемлекет үшін батылдықпен құрбан болыңыз.

Аспан және жермен қатар пайда болған Біздің Императорлық Тағымызды қолдап, қөркеюуіне ықпал етіңдер деді.

Соңғы тармақ жастарға арналған еді.

Осы орайда білім министрлігінің жаңашыл реформаларының қарсыластарының бірі, халық құқығын қорғаушылар көшбасшысы Уэки Эмори, білімнің негізгі міндеті «Адамның туа біткен қабілеттерін мүмкіндігінше кең ауқымда дамытуға итермелеу» керек деді.

Дегенмен мектеп бағдарламалары тек ұлдарға арналғандықтан, халық ішінде келіспеушілік пікірлер пайда бола бастаған соң, 1899 жылдан бастап қыз балалар үшін бөлімдер ашылды: мектептерде қыздар үшін бағдарламалар қабылданып, жоғары мектептерде қыздарға ана және әйел болуға даярлайтын бірнеше пәндер ұсынылатын бөлімдер ашылды. Мектеп қабырғасында қыздар

276

тамақ дайындап, үйді күтуді үйрететін «үйді басқару ғылымын» оқыды, жақындарыныңденсаулығына қарай алу үшін биологияны оқып, үй шығындарын басқара білу үшін математикалық есептер шығарды.

Негізінде, қыздар мен әйелдердің белгілі бөлігі осы мектептерде алған білімдеріне риза болды, бірақ, кейбір қыз–келіншектерді үкімет ұсынып отырған білім қанағаттандырмады, олар жоғары білімдіерлермен деңгейлесалуыкерекдепайтты. Осыорайда 1889 жылдан 1914 жылға дейінЯджима Каджикобасқарған ДзосиГакуинтанымалхристианәйелдермектебінмысалғаалуғаболады. Каджико және басқа да көптеген сыншылар сол кездегі мектептің оқу бағдарламалары әйелдерге арналмағанын және әйелдердің білімнің және экономикалық тұрғыдан тең дәрежеде болмауына таңданыс білдірді. Неге әйелдер қоғамда ерлермен қатар деңгейде қызмет атқара алмайды деген сұрақтар жапондықтармен қатар әлемнің көптеген елдерінде жауабын таба алмай келе жатқан сұрақ. Осы күнге дейін Жапонияда әйелдердің білім алуы, қызмет етуіне төлентін еңбекақы ер адамдарға қарағанда әлдеқайда төмен болуда. Мүмкін болашақта әйелдердің ер адамдармен туғаннан құқығы бір екені ескеріліп, бұл сұрақтардың жауабы табылар деген үміттеміз.

1880 жылдары Білім министрлігі мектеп білімін мемлекеттің қажеттіліктеріне бейімдеуге мүмкіндік беретін бірқатар бағдарламалар әзірледі. 1889 жылға қарай білім беру жүйесі өзгерді, ең бастысы, оқушыларды жеке қабілеттеріне байланысты оқытатын білім беру жүйесінде дифференциалды тәсіл пайда болды. Осындай тәсілдің арқасында мектеп жастарға өмірде өздеріне қолайлы мамандықты таңдауға көмектесіп келеді.

Бастауыш мектепте «жапондықтар ретінде өз міндеттерін түсінуге, этикалық стандарттарға сәйкес әрекет етуге және олардың өзінің жеке әл-ауқатын көтере алатын» тренингтер өткізуге тырысты. Бастауыш мектепті бітіргеннен кейін жас жапондықтар орта мектепте оқуларын жалғастыра алады, онда келесі бес жылда олар этиканы оқып, кәсіпорындардың төменгі позицияларында пайдалы бола алатын іс–тәжірибелік білімдерге ие болады. Орта мектептерде арнайы білімге ерекше көңіл бөлініп, кейінірек білімнің іске асуы мүмкін «жалпы даму үшін» пәндері оқытылмайды.

Үздік нәтижелермен орта мектепті бітірген мектеп түлектері, кейін жоғары мектепте өз білімдерін толықтырады. Алғашында оқыту процесі екі жылға созылды, содан кейін ол үш жылға ұзартылды. Сол кездегі Білім министрі Мори Ариноридың кепілдігі бойынша жоғары мектеп түлектері қоғамда жоғары орын алып, қай салаға бармасын жоғары санаттағы мемлекеттік қызметкер, бизнесмен немесе өнер және ғылым саласының үздік сарапшылары болып, жалпы халықты алға жетелейтін көшбасшылар болуы тиіс деді.

Осыдан кейін, бүгінде әрбір жапондықтың арманына айналған 1877 жылы негізі қаланған Токио университетінен бастау алған жоғары оқу орындары ашыла бастады. Сосын Киото (1897) , Тохоку (1907), Кюшу (1910), Хоккайдо (1919), Осака (1931), Нагоя (1939) университеттерінің желісі құрылды. 1886 жылдары мұғалімдер даярлайтын педагогикалық колледждерде құруға тапсырыс берілді. Әр аймақта бастауыш мектептерге мұғалімдер даярлайтын колледждер болса, ал орта мектептер үшін мұғалімдер Токиодағы жоғары педагогикалық колледж дайындады.

Жоғары оқу орындарын ұйымдастыру және оқытушылар даярлаумен қатар бір мезгілде оқу бағдарламаларын бақылауды күшейту мақсатында жұмыс жүргізілді: 1886 жылы мектеп пәндерінің тізімі бекітілген жарлық шығарылды. Оқушылар арифметиканы, жазу, эссе оқуға және жазуға үйренуге, сондай-ақ дене шынықтыру жаттығуларын оқуға міндетті болды.

Қазіргі жаңа заман адамының көзқарасымен қарағандағы аз тізімге 1907 жылы нақты ғылымдар, география және Жапония тарихы қосылды. Мектеп бағдарламасындағы басты орын этиканы зерттеуге арналды және батыстық ойшылдардың шығармалары біртіндеп алыстатылып, жапондық ғалымдар дайындаған және Білім министрлігінің қамқорлығымен тікелей дайындалған оқулықтарда этикалық нормалар мен мінез-құлық үлгілерін зерттеді. Бұл жаңа оқулықтарда адами құндылықтардың шынайылығы, адалдығы, қайырымдылық, бауырластықтың мінез-құлқы, достық, жетістікке жету, қарапайымдылық, үнемділік және этикалық мінез-құлық сияқты маңыздылығына үлкен мән берілді.

Бүгінде жапондықтардың ғылым, техника және адам қызметінің басқа да әлеуметтік маңызды бағыттарындағы серпілістері «жапон ғажайыптары» бар әлемге белгілі құбылыстарды жасай алды. Дегенмен, сол кездегі білім беру жүйесіндегі орын алған метаморфозға оралайық.

Сол 1886 жылы, білім министрлігінің мақұлдауымен мектеп туралы Заң шығарылды. Бірақ 1903 жылы ғана мемлекет бойынша білім министрлігі мақұлдаған барлық бастауыш мектептері үшін оқулықтар тізімі қабылданды.

Сол кезде кез келген қоғамдық өзгеріс сияқты білім саласындағы реформалардың нәтижелері екі жақты сипатқа ие болды. Бір жағынан сол кездегі барлық ұлдар мен қыздар мектепке барды, ал тұтастай алғанда, адамдар білім алу шынымен «жақсы өмірге билет» деген қорытындыға келді.

277

Мемлекеттік деңгейдегі қызметкерлерді жаңа білім беру жүйесі қанағаттандырды: мемлекеттің қызметке өте адал патриот ұрпақ тәрбиелесе, екінші жағынан білім беру саясатының осы жаңа бағыттары бойынша қарсы пікірлер болды.

Жаңа білім беру жүйесіне қарсылық білдірген жеке тұлғалар білімді машина тетіктерін дайындайтын мемлекеттік машиналарға теңегендер болды. Бұл адамдар білім ең алдымен өз пікірлері, мүдделері мен талғамы бар тәуелсіз тұлғалар. Мұғалімнің сөзін жай ғана көшіріп отыратын оқушылар емес, ең алдымен, өздерінің жеке көзөарастары бар, оқу процесіне белсене араласатын тұлға тәрбиелеу әр мұғалімнің парызы болуы керек деген пікірде болды.

Сонымен, Жапонияның қазіргі заманғы білім беру тарихын келесі 5 кезеңге бөлуге болады:

1.Құрылу мерзімі (1868-1885). Қазіргі заманғы білім берудің бастапқы ғимараты құрылды.

2.Шоғырландыру кезеңі (1886-1916 жж.). Мектеп туралы түрлі заңдар шығарылды, жүйелі білім беру құрылымы құрылды.

3.Кеңейту кезеңі (1917-1936 жж.). Білім беру жүйесі білім беру бойынша Төтенше Кеңестің (1917-

1919)

4.Әскери кезең (1937-1945). Милитаристік білім шыңы.

5.Қазіргі кезең (1945 - біздің күндер). Одақтастық жұмыс кезінде білім беру реформалары. Жапонияның бүгінгі білім беру жүйесіне келсек.1984 жылы XXI ғасырға арналған халыққа білім

беру реформасының алғашқы дайындығы басталыпты. Жапондықтар оны реформа эпохасының басталуы деп сипаттаған және жекелеген жақтары ғана емес білім беру жүйесінің негізі реформалануы тиіс деп есептейді.

Жаңа реформаның негізгі міндеттері:

-Әрбір адамға өмір бойы әсер ететін, үздіксіз білім беру жүйесін қалыптастыру.

-Балалар мен жасөспірімдердің білім алу кезеңінде оқытудың құрамы мен әдісін қайта жасау.

– Компьютерлендіру мен ақпараттандырудың жоғарғы деңгейі, сондай-ақ жаңа өмірдің

интернализациясы сияқты процесстер мен құбылыстарға сәйкес тәрбиелеу және білім берудің құрамы мен әдісінің құрылымын жасау болып отыр.

Білім беру жүйесіндегі жапон елінің негізгі саяси көзқарастары әртүрлі қоғамдық және мемлекеттік құрылымдарда қызмет ете алатын шығармашыл, ерекше ойлай алатын, жан дүниесі бай тұлғаны қалыптастыру болып табылады. Барлық білім беру жүйелері тығыз байланысты және бір мақсатқа – өсіп келе жатқан ұрпаққа дамыған жапон қоғамының ұлттық мәдени құндылықтарын беру мақсатында жұмылдырылған. Міне сондықтан да негізінде американдық моделден бастау алған жапонияның білім беру жүйесі еуропалық мәдениеттің әсеріне ұшырамай ұлттық құндылықтарын сақтап қалған.

Пайдаланылған әдебиеттер

1.Бектас Г. Гаджетсіз білімге құндылықтарына негізделген жапон мектептері / Г. Бектас // Айқын. - 2017. – 7 қыркүйек.

2.Жұмаділдаев А. Бізге Жапонның үлгісі жақын / А. Жұмаділдаев // Қазақ әдебиеті. - 2016. - 13 - 19 мамыр.

3.Муханов В. Образование в Японии: [Электронный ресурс]// Образование: все для поступающих 2008 URL:http//www.edunews.ru (дата обращения 20.02.2018)

4.Нысанова К. Жапонияның білім жүйесінің кереметтігі неде? [Текст] / К. Нысанова // Ана тілі. - 2005. - 1 қыркүйек.

5.Салимова К. И. Общеобразовательная школа Японии в ХХІ в. // Педагогика.-2006.-№ 37-с. 88-96

6.Сайынов А. Жапон мектептерінің тағылымы / А. Сайынов // Жалын. - 2011. - № 7. - 2-9 б.

278

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ СЫРТҚЫ САЯСАТЫНДАҒЫ ШЫҒЫС ЕЛДЕРІ

Урумбаев Е.Р.

Магистрант 2 курса Казахский НУ им. аль-Фараби Научный руководитель: д.и.н., профессор Алдабек Н.А.

РОЛЬ И ИНТЕРЕСЫ КАЗАХСТАНА В ИНТЕГРАЦИОННЫХ ПРОЦЕССАХ В ЕВРАЗИИ

Начало XXI в. предзнаменовало собой трансформацию евразийского континента в одного из ведущих политико-экономических центров силы в мире. В данном регионе протекают многие политические процессы, имеющие большую историю. Здесь концентрируются многие противоречия и противостояния многих ведущих стран мира. Сформировались новые интеграционные процессы, берущих в себя почти все страны региона.

Интеграция на евразийском регионе является одной из основных целей для независимого Казахстана. Используя многовекторную политику, Казахстан ведет активное сотрудничество со всеми странами региона. Президент Республики Казахстан Нурсултан Назарбаев активно продвигает идеи регионализма, которые действительно начали преобладать в Евразии. Президент Казахстана Н. НазарбаеввсвоемвыступлениивМосковскомгосударственномуниверситетеимениМ.В. Ломоносова в 2014 году отметил: «Очевидно, что в ХХI веке региональная интеграция становится важным фактором противодействия различным глобальным рискам» [1] Можно с уверенностью сказать, что Казахстан стоит у истоков идеи евразийской интеграции.

Начиная с обретения суверенитета, Республика Казахстан регулярно выступает в качестве инициатораиактивногоучастникапроектовпоинтеграционнымпроцессамгосударствпостсоветского пространства и Евразии. Активная роль страны в области интеграционных процессов региона выражается в таких инициативах, как идея создание Таможенного союза, затем Евразийского союза, а также Единого экономического пространства. Кроме того, Казахстан является членом региональных организаций, таких как, ОДКБ, ОЭС, ШОС и другие.

Казахстан выступает за формирование дополнительных гарантий безопасности как на территории СНГ, в целом, так и в Центральной Азии, в частности. Не случайно именно Казахстан выдвинул инициативу по созданию новой структуры сотрудничества в Азии – созыва Совещания по взаимодействию и мерам доверия в Азии (СВМДА), которая занимает особое место в его системе внешнеполитических приоритетов.

Как весомый актор на политической арене в регионе, в условиях его географического расположение, социально-экономического уровня развития, Казахстан стоит перед тяжелыми задачами, в которых остро стоит вопрос о сохранении своих национальных интересах. Игнорируя проблему, Казахстан не будет в силах создать индустриальную инфраструктуру и установить высокий уровень экономического развития в будущем.

Последовательное развитие внешней политики Республики и учет задач, стоящих перед страной в свете Стратегии «Казахстан-2050» нашло дальнейшее отражение в принятии «Концепции внешней политики Республики Казахстан на 2014 – 2020 годы» [2]. Особенно важно отметить, что Казахстан продолжает идти в сторону развития интеграционных процессов.

В евразийском интеграционном процессе достаточно сдерживающих факторов. Медленно формируется нормативно-правовая база для создания единого экономического пространства. Между участниками ЕврАзЭС существуют серьезные расхождения в понимании будущих интеграционных процессов на постсоветском пространстве.[3] Все еще остро стоит проблема сепаратизма, экстремизма и терроризма. И существует разница в развитии между странами. Однако не стоит забывать о большом потенциале интеграционных процессов стран Евразии. И решение проблем зависит от проводимой странами многостороннем взаимодействии в регионе.

Все страны в рамках данного процесса должны следовать следующим фундаментальным принципам:

неприкосновенность суверенитета государства

транспарентность сделанных решений

прагматизм

279

взаимная выгода и уважение.

Факторами сближения стран безусловно являются:

близость стран как в географическом плане, как и в цивилизационном.

тесная экономическая связь и взаимозависимость экономик

общие проблемы (терроризм, сепаратизм, экстремизм и др.)

Стронами процессов чаще всего подчеркивается экономический аспект интеграции. Однако в Евразии в ядро интеграционных интересов входит и взаимодействие стран в сфере безопасности, образования, медицины. Общие интересы как раз служат основной гарантией устойчивого развития интеграционных процессов.

Осуществление процессов интеграции должно исходить из национальных целей государства. Должны реализовываться наиболее фундаментальные потребности страны: курс на модернизацию, развитие инноваций, высокая конкурентоспособность и обеспечение региональной и национальной безопасности. В частности, снятие барьеров, расширение рынка, привлечение инвестиций, развитие ВПК наряду с повышением безопасности.

В частности, в рамках ЕАЭС, Казахстан экспортирует продукты металлургической, топливной, химической и добывающей промышленности. На вершине казахстанского экспорта, как и в России, стоит нефть и нефтепродукты. Чуть ниже занимают строчку рейтинга цветные и черные металлы. Во многом схожая структура экономик России и Казахстана обеспечивает стабильное региональное сотрудничество. С другой стороны находится Китай, у которого большая часть прямых иностранных инвестиций концентрируется в Казахстане.

Взаимодействие Казахстана в рамках обеспечения региональной безопасности в Евразии строится

врамках ШОС, ОДКБ, СВМДА. По большому счету все цели организаций сводятся к консолидации в борьбе с тремя злами (сепаратизм, экстремизм, терроризм). Однако ШОС начал охватывать новые аспекты сотрудничества. Многопрофильность организации проявляется в сотрудничестве государств

всфере экспорта энергоресурсов, экологии, охраны окружающей среды. Так же идет расширение организации горизонтально, на фоне вступления Индии и Пакистана в ШОС.

Как показывает история, для эффективности экономического развития международных союзов не последнюю роль играет достижения внутреннего благосостояния каждой из стран. Таким образом, Казахстану необходимо выстраивать экономическую стратегию с опорой на механизмы.

Из вышесказанного следует, что процессы интеграции в Евразии для Казахстана являются важными и останутся таковыми на долгое время. Причиной тому, служат ряд причин, основанных на национальных интересах государства. Как страна стоявшая у истоков интеграционных процессов в регионе и согласно внешнеполитическим принципам, Казахстан будет и дальше идти по пути многостороннего сотрудничества на основе взаимной выгоды. Интеграционные процессы в Евразии открыли множество возможностей для модернизации отношений, которые основаны на доверии, партнерстве и сохранении основных принципов политического и экономического сотрудничества.

Список использованной литературы:

1.Послание Главы государства Н. Назарбаева народу Казахстана «Повышение благосостояния граждан Казахстана – главная цель государственной политики» // Казахстанская правда. – 02.2008.

2.Концепция внешней политики Республики Казахстан на 2014 – 2020 годы // http://mfa.gov.kz/index.php/ru/vneshnyaya-politika/kontseptsiya-vneshnoj-politiki-rk-na-2014-2020-gg. 01.2015

3.The Nature of Integration Processes in Eurasia. Kamilla Sheryazdanova, Diplomaatia. - March 2016

Смаков С.Т.

әл-Фараби ат. ҚазҰУ Түркітану мамандығының 3 курс студенті

Ғылыми жетекші: Жанатаева К.Б. аға оқытушы

ТҮРКИЯ –Н.Ә.НАЗАРБАЕВТЫҢ КӨЗІМЕН: СОҢҒЫ ӨЗГЕРІСТЕР

Қазақстанның Түркияның сыртқы саясатына деген көзқарасы Евразиялық сәйкестік бойынша анықталады. Түрік әлемінде жетекші мемлекет ретінде Түркияның Қазақстанда айтарлықтай ықпалы бар. Қазақстанның Түркияның сыртқы саясатына көзқарасын талдау жасағанымызда Қазақстанның Евразиялық сәйкестігі түрік-славияндық болғанын естен шығармауымыз қажет. Дегенмен Түркияның әсері Ресеймен салыстырғанда әлсіздеу болғанымен, мәдени тұрғыдан алғанда Түркияның ықпалы біраз тереңдей түсді. Себебі, қазақ ұлты мен түрік халқының түбі бір туыс ел екендігі баршаға мәлім.

280