- •Латын алфавиті
- •Фармацевтикалық терминология
- •1 Сабақ
- •§ 1 Фармацевтикалық терминология туралы жалпы түсінік
- •§ 2 Фармацевтикалық терминологияның құрамы
- •§ 3 Кейбір фармацевтикалық терминдердің түсініктемесі
- •§4. Дәрі-дәрмектердің тривиальды атаулары
- •§5. Тривиальды атаулардың жасалу моделі
- •§6. Сөз құрамында жиі кездесетін сөз бөлшектері
- •II. Дәрі-дәрмектердің аттарын латынша жазып, мағынасын түсіндіру
- •III. Жиі кездесетін түбірлердің астын сызып, мағынасын түсіндіру
- •2 Сабақ
- •§ 7. Етістік туралы жалпы түсінік
- •§ 8. Етістіктің жіктелу түрлері. Сөздіктегі түрі
- •§ 10. Шартты рай
- •§ 11. Бұйрық рай (Imperativus)
- •§12. Рецепте кездесетін етістіктер
- •§13. Рецепте fierі деген етістіктің қолдану мысалдары
- •3 Сабақ
- •§14. Химиялық элементтер
- •§15. Қышқылдар атаулары (қышқыл- Acidum, I n)
- •§16. Оксидтердің атаулары
- •Жасалу моделі
- •§17. Тұздардың атаулары
- •Аниондардың атаулары
- •§18. Эфирлердің атаулары (aether, eris m)
- •Эфирлердің жасалу моделі
- •1. Қышқылдардың жасалуы
- •II. Оксидтердің, пероксидтердің, гидроксидтердің жасалуы.
- •III. Тұздардың жасалуы
- •§19. Рецепт
- •§ 20. Рецепттің құрамы
- •§21. Дәрі- дәрмектердің мөлшерін белгілеу жүйесі
- •Рецепт үлгісі
- •§ 22. Рецептте қосымша қойылатын белгілер
- •§ 23. Рецепттің латын тілінде жазу ережесі
- •Рецепт жолының жазылуы
- •§24. Көп сөзді дәрі-дәрмектердің аттары
- •§25. Рецепте кездесетін предлогы бар сөз тіркестері
- •Латын септіктерінің жалғаулар кестесі
- •§ 26. Таблеткалардың және суппозийторийлердің жазылу ерекшеліктері
- •Таблеткалардың, суппозиторийлердің, драже және аэрозольдердің рецепт жолында жазылуы:
- •Рецепттер бойынша тапсырмалар
- •1 Тапсырма
- •2 Тапсырма
- •3 Тапсырма
- •4 Тапсырма
- •5 Тапсырма
- •6 Тапсырма
- •7 Тапсырма
- •Фармацевтикалық терминологиядан қысқаша сөздік
- •Дәрі-дәрмектердің аттарында жиі кездесетін түбірлер
- •2 Тапсырма химиялық номенклатура Химиялық элементтерінің атаулары
- •Тұздардың және эфирлердің атаулары
- •Химиялық номенклатурадағы қолданылатын сын есімдер
- •3 Тапсырма Дәрі түрлерінің аттары
- •Дәрілік заттардың аттары және басқа сөздср
- •Дәрі-дәрмектердің аттары
- •4 Тапсырма Дәрілік шикізаттар
- •Б) Өсімдіктердің аттары
- •Дәрі-Дәрмектердің аттары
- •Дәрі- дәрмектердің аттарында кездесетін анықтауыштар
- •5 Тапсырма Дәрілік шикізат. Өсімдіктердің аттары
- •Дәрілік заттардың аттары
- •Дәрі дәрмектердің атауларындағы анықтауыштар
- •6 Тапсырма Рецептерде кездесетін предлогы бар сөз тіркестері
- •Дәрілік заттардың аттары
- •Дәрі - Дәрмектердің атауында кездесетін анықтауыштар
- •Рецепттегі қысқартулар
- •Рецептегі қысқартулар
- •Әдебиеттер
Жасалу моделі
|
Химиялық элемент (Gen) +оксид тобының аты
| ||
Латынша атауы |
Саlсіі oxydum
|
Каlіі hydroxydum |
Hydrogenii peroxydum |
Қазақша атауы |
кальций оксиді
|
калий гидроксиді |
сутек пероксиді |
§17. Тұздардың атаулары
Тұздардың латынша атаулары екі зат есімнен тұрады: бірінші сыңары - ілік жалғаулы катионның немесе дәрілік заттың тривиальды аты; екіншісі -атау күйіндегі анионның атауы /септік бойынша өзгереді/.
Оттексіз қышқылдардың тұздарында аниондардың атаулары септеудің екінші түріне жататын /neutrum/ зат есімдерінен болады. / -id;um,id-i/, ал оттекті қышқылдардың тұздарына — септеудің III түріне жататын masculinum зат есімдерінен болады /-as-atis, -is-itis/.
Негізгі түздарда аниондардың аттары sub деген приставка арқылы ал қышқыл тұздарда hydro деген приставка арқылы жасалады.
Аниондардың атаулары
Сөздіктегі түрі |
Септеу түрі |
латынша мысалдар |
қазақша баламасы | ||
|
|
|
жүрнақ |
анионның аты | |
Nom Gen Род as atis m |
III |
sulfas,atis m |
-ат |
сульфат | |
is itis |
m |
III |
sulfis, itis m |
-ит |
сульфит |
idum idi |
n |
II |
sulfidum. in |
-ид |
сульфид |
в) sub + nitras, atis m –негiзгi нитрат
г) hydro + tartras, atis m - гидротартрат
Натрий мен калий тұздары
Натрий мен калий тұздарының латынша атауын дәрілік заттың атауына natrium немесе kalium деген сөзді қосып айтады. Сөз дефис арқылы және кіші әріппен жазылады.
Мысалы: сульфацил -натрий /тұзы/- Sulfacylum (i) –natrium (i)
NB! Натрий кофеин - бензоаты
Coffeinum (i) – natrii benzoas (-atis)
§18. Эфирлердің атаулары (aether, eris m)
Эфирлер тұздар сияқты екі зат есімнен: ілік септікте берілген катионның, атау септікте берілген анионның атауынан түрады. Эфир атауының құрамында yl деген бөлшек міндетті түрде кіреді.
Эфирлердің жасалу моделі
|
катион |
+ анион |
Қазақша атауы |
Nom. |
Methylii Phenylii Amylii |
salicylas salicylas nitris |
метил салицилаты фенил салицилаты амил нитриті |
Gen. |
Methylii Phenylii Amylii |
salicylatis salicylatiss nitritis |
метил салицилатының фенил салицилатының амил нитритінің |
NB! Қазақ тілінде эфирлердің атауы екі сөзден тұрады, ал орыс тілінде бір
сөзден /фенилсалицилат; амил нитрит./
Химиялық номенклатура Жаттығулар
1. Қышқылдардың жасалуы
Nom.et Gen. sing. форм. қышқылдардын латынша атауларын
жазыңыз.
а) тотыгу дәрежесі жоғары
Үлгі: бор қышқылы
Nom.Acidum boricum Gen.Acidi borici
ацетилсалицил қышқылы
бензой қышқылы
фоли қышқылы
құмырсқа қышқылы
азот қышқылы
6. фосфор қышқылы
7. күкірт қышқылы
8. аскорбин қышқылы
9. глютамин қышқылы
10. лимон қышқылы
б) тотығу дәрежесі төмен
Үлгі: күкіртті қышкыл Nom. Acidum sulfurosum
Gen. Acidi sulfurosі
мышьякты қышқыл
азотты қышқыл
хлорлы қышқыл
фосфорлы қышқыл
теллурды қышқыл
в) оттексіз қышқылдар
Үлгі: хлорсутек /тұз /қышқылы
Nom. Acidum hydrochloricum
Gen. Acidi hydrochlorici
йодсутек қышқылы 4. теллурсутек қышқылы
күкіртсутек қышқылы 5. фторсутек қышқылы
бромсутек қышқылы 6. циансутек қышқылы