- •2. Табиғи антиоксиданттарға қандай қосылыстар жатады, олардың қандай түрлері бар.
- •5. Бос радикалдарға анықтама беріп, организмдегі рөлін түсіндіріңіз.
- •6. Тұрақтандырғыш антиоксиданттар қандай қосылыстар, олардың құрылысын сипаттап, рөлін түсіндір.
- •9 Ферменттік антиоксиданттар қандай қосылыстар, олардың негізгі өкілдеріне анықтама беріңіз.
- •11. Полифенолдық қосылыстардың антиоксиданттық қасиетттерін түсіндіріңіз.
- •12. Фуллерендер қандай қосылыстар, олардың антиоксиданттық қасиеттерін түсіндіріңіз.
- •13. Полимерлік антиоксиданттар қандай қосылыстар, олардың құрылысы мен қасиеттерін түсіндіріңіз.
- •15 Липидтердің антиоксиданттық қасиеттерін түсіндіріңіз
- •16 Антиоксиданттардың адам организміндегі рөлі мен тотығу-тотықсыздану реакциясын салыстырып сипаттаңыз.
- •18. Антиоксиданттардың тотығу реакцияларына қатысуын пайдаланып фармакологиялық қасиеттерін сипаттаңыз.
- •20.Бос радикалдардың адам организміне әсерін реакция теңдеуін пайдаланып салыстырыңыз.
- •21 Жанармай антиоксиданттарының рөлін басқа антиоксиданттық қосылыстармен салыстырыңыз.
- •22. Техникалық антиоксиданттар мен стабилизаторлар өндірісін сипаттаңыз.
- •23. Бос радикалдарды дезактивтендіретін ферменттерді сипаттаңыз.
- •25. Табиғи антиоксиданттардың мөлшерін анықтау жолдарын көрсетіңіз.
- •26 Табиғи антиоксиданттарды бөлу жолдарын атаңыз.
- •27 Фуллерендік антиоксиданттардың қолданылуын атаңыз.
- •28 Полимерлі антиоксиданттардың қолданылуы мен өндірісін сипаттаңыз.
- •30.Тағамдық антиоксиданттарға сипаттама беріңіз.
- •32. Майда еритін антиоксиданттық витаминдердің құрлысын көрсетіңіз.
- •33. Суда еритін антиоксиданттық витаминдердің құрылысын жазыңыз.
- •34. Тағамдық өнімдердегі с витаминінің мөлшерін анықтау жолын көрсетіңіз.
- •36 Ферменттерге сапалық реакцияларды ұсыныңыз.(Неочемский кишкене 48 ды жазса болады)
- •38. А витаминдерді синтездеу жолын ұсыныңыз.
- •39,40. Шоколад құрамынан антиоксиданттарды қалай анықтауға болады?(шоколад 60 проц какао сонд 2-и бир сурак)
- •42. Е300 және е306 консервантының антиоксиданттық қасиеттерін көрсетіңіз.
- •43. Тағамдық өнімдерден с витаминін анықтау жолын көрсетіңіз.
- •44. Фенолды қосылыстардың тотығу-тотықсыздану реакциясына қатысуындағы фенол сақинасының рөлін қалай бағалауға болады?
- •45 Рутиннің метаболиттік ыдырау реакциясын көрсетіңіз
- •46 Супероксиддисмутазаның тотыұу тотықсыздану реакциясын көрсетіңіз
- •48. Ашытқыдан қандай антиоксиданттық ферментті бөлуге болатынын көрсетіңіз.
- •49 Антиоксидант рибофлавинді өсімдік шикізатынан бөлу жолын көрсетіңіз
- •50. Токоферолдың құрылысын жазып, сапалық реакциясын көрсетіңіз
- •52. Аскорбин қышқылын өңдірудің реакциясын көрсетіңіз.
- •19 Сурак уксас
- •53. А витаминін синтездеу реакциясын жазыңыз.
- •54. Е витаминінің алыну жолын көрсетіңіз
- •55. Амилазаның ферменттік рөлін реакция теңдеуімен көрсетіңіз
- •56 Ферменттердің мөлшерін қалай анықтауға болады?
- •58. Пероксидаза ферментінің тотығу-тотықсыздану реакциясын жазыңыз
- •60. Селеннің антиоксидантық қасиетін қалай бағалайсыз
60. Селеннің антиоксидантық қасиетін қалай бағалайсыз
СЕЛЕН (лат. Selenіum), Se — элементтердің периодтық жүйесінің VІ тобындағы хим. элемент, ат. н. 34, ат. м. 78,96. Жер қыртысындағы салмақ мөлш. 5106%. Атауы грек. selene — “Ай” деген сөзден шыққан. Табиғатта тұрақты 6 изотопы бар. Жасанды жолмен алынған изотоптарының маңыздысы 75Se (T1/2=121 тәулік). С-ді 1817 ж. швед ғалымы Й.Берцелиус (1779 — 1848) ашқан. Минералдары: берцелианит, науманит, клаусталит, халькоменит, керстенит; шашыранды элемент. Кристалдық торы гексагоналды (сұр С.), сұр түсті, қатты бейметалл; тығызд. 4,807 г/см3, балқу t 221ӘС, қайнау t 685,3ӘС, 100 — 150ӘС-та сұр С-ге айналатын кубтық және моноклинді түрөзгерістері кездеседі. Қосылыстарында айнымалы, –2,+2,+4,+6 валентті. С-нің буында Se8Se6Se4Se2 қатар болып, сары түсті келеді. Темп-ра 900ӘС-тан асқанда Se-нің мөлшері әл
деқайда артады. Хим. қасиеттері күкіртке ұқсас. С. қосылыстарының барлығы улы, галогендермен әрекеттесіп SeF6, SeCl4, SeBr4, т.б. қосылыстар түзеді. С-ді күкірт қышқылының өндіріс қалдықтарынан, мысты тазарту кезіндегі анодтағы тұнбадан алады. С. болаттың қасиетін жақсартатын қоспа, оптик. шыны, резина бұйымдары өндірісінде катализатор ретінде қолданылады.
Селен – барлық организмнің қалыпты тіршілік ету үшін қажетті биологиялық белсенді элемент.
Ол жүрек-тамыр, сүйек, ас қорыту және т.б. жүйелердегі жүретін метаболиттік процесстерге қатысады. Селен аз мөлшерде барлық бұлшық еті майынан басқа ұлпаларда (5000 мкг), өкпе (150 мкг), бауыр(1000-1200 мкг), қанда (1100 мкг).
Селен – адам организмін антиоксидантты қорғау жүйесіне кіретін күшті иммунореттеуші зат,барлық организмнің қалыпты тіршілік ету үшін қажетті биологиялық белсенді элемент. Селен маңызды антиоксиданты ферменттер- селенпротеиндерді құрайтын белок құрамына кіреді.
Селенпротеиндердің антиоксиданттық қасиеттері ұлпаның бос радикалдар әсерінен бұзылуын болдырмауға көмектеседі. Бос радикалдар ісік және жүрек аурулары сияқты созылмалы арулардың дамуына себепші болатын оттегі метаболизмінің қосымша өнімдерінің түзілуіне әкеледі. Басқа селенпротеиндер қалқанша безі қызметін реттеуге көмектеседі және иммундық жүйе жұмысында маңызды рөл атқарады.
Негізінде селен тікелей антиоксидант болмағанымен ұлпа мембранасын бос радикалдардың әсерінен қорғайтын күшті антиоксиданттық зат- глутатионпероксидаза ферментінің синтезделу процессіне қатысады. Селен жеткіліксіз мөлшерде болса бұл маңызды фермент түзілмейді. Сондай-ақ ол жүрек жұмысын реттеуде маңызды рөл атқаратын коэнзим Q10 құрамына кіреді
Жаңадан ашылған элемент химиялық құрылысыныңың теллурға ұқсастығына байланысты Селен деп аталған. Селен жер шарында аз таралған элемент 6.10-5 %. Табиғатта бұл элемент сульфидтік минералдар түрінде- PbS, CuFeS2,. Бұдан басқа селен қорғасын, мыс, күміс, сынап және никельмен селенидтер түзеді.
Селенді қосымша Е витаминімен және беа-каротинмен бірге қабылданса организмнің иммундық жүйесін күшейтіп, аллергиялық және демікпе ауруларынының алдын алуға көмектеседі. Тағамдар құрамында селен өте аз мөлшерде кездеседі, Көбінесе: жұмыртқа, ет, теңіз өнімдері (теңіз капустасы, креветка), тұтас дақылдар (сұлы, қарақұмық) әсіресе Бразилия жаңғағында бар. Бірақ бұл егер селенмен байтылыған топырақта өсірілген кездегі тағамдарда кездеседі. Селеннің организмге жеткілікті мөлшерде келуін қамтамасыз ету – ол тамақ рационына оны биологиялық белсенді қоспалармен бірге қосу.