3 Дәріс. Өнеркәсіптік қондырғыларда мұнай мен газды біріншілік өңдеу. Атмосфералық-вакуумды мұнай өңдеу қондырғылары

Мұнай өңдеуді түтікті (АТ) және вакуумды түтікті (ВТ) немесе атмосфералы-вакуумды түтікті (АВТ) қондырғыларда жүзеге асырады. Технологиялық мұнай айдау қондырғылары барлық МӨЗ негізін құрайды. Оларда мұнай химия өндірісі үшін және екіншілік процестер үшін шикізаттар, майлағыш майлар, мотор отынының барлық компоненттері өндіріледі.

Біріншілік мұнай өңдеу қондырғысы үздіксіз жұмыс жасау үшін және МӨЗ өңдеуге түскен мұнайөнімінің сапасын жақсарту үшін мұнайды қосымша тұзсыздандырып, сусыздандырады. Егер мұнайда хлоридтер құрамы 3-5 мг/л және су болса жеткілікті деп саналады.

Заманауи өнімділігі жоғары мұнай өңдеу қондырғысы дегеніміз ол: екіншілік айдау мен бензин фракциясы тұрақтанған, тұзсыздану және сусыздану процестері комбинирленген болып табылады: ЭЛОУ-АВТ-екіншілік айдау.

ЭЛОУ-АВТ-екіншілік айдау комбинирленген қондырғысының принципті технологиялық кескінімен танысамыз. Қондырғы келесі бөліктерден тұрады:

1. Екісатылы сусыздану және тұзсыздану блогы;

2. Мұнайды атмосфералық айдау блогы;

3. Мазутты вакуумды айдау блогы;

4. Бензин фракциясын екіншілік айдау және тұрақтандыру блогы.

Блок ЭЛОУ. ЭЛОУ негізгі аппараты электродегидраторлар болып табылады. Мұнайды тұзсыздандыру процесі үлкен су мөлшерін қолданумен байланысты. Престті суды қолдануды қысқарту үшін сәйкесінше, көптеген МӨЗ ағын су мөлшерін азайту үшін жуылған су берілуіне қарсы ағыны бар екісатылы кескінді қолданады.

Екісатылы тұзсыздану және сусыздану ЭЛОУ принципті кескінін қарастырайық .

3 сурет. Мұнайды электротұзсыздандыру (секциясы) қондырғысының кескіні: I – шикі мұнай, I I – деэмульгатор; I I I – содо-сілтілік ерітінді; IV – жаңа су; V – тұзсызданған мұнай; V I - 2-ші дәрежежелі электродегидратордан шыққан су (ЭГ-2); V I I – ЭГ-1 шыққан тұзды су.

Шикі мұнай (I) сорғышпен жылуалмасқыш арқылы, жылулық қыздырғыштар арқылы сорылып алынады да, 110-120°С температурамен бірінші сатылы электродегидраторларға түседі. Шикізат сорғыш алдында мұнайды деэмульгаторға енгізеді, ал булы қыздырғыш алаңы – сілті ерітіндісі. Құрамында суы бар рН мәні төмен мұнай үшін сілті ерітіндісін енгізу онда бейтарап орта қамтамасыз ету керек. Мұнайда сілті мен деэмульгатордан басқа қалған су қосылады, онда екінші дәрежелі электродегидратордан бөлінеді де инжекторлы араластырғышқа сорылады. Араластырғышта мұнай сілтімен және сумен біркелкі араласады. Бірінші дәрежелі электродегидратордан үстінен толық емес сусызданған мұнай екінші дәрежелі электродегидраторға түседі, оның жоғарғы жағынан қызғаннан кейін АТ блогына тұзсызданған және сусызданған мұнай беріледі.

Мұнайды электротұзсыздандыру процесінің негізгі технологиялық параметрлері t, Р, жуған судың шығымы, деэмульгатор шығымы, сонымен қатар электродегидраторлардың меншікті өнімділігі болып табылады.

ЭЛОУ-АВТ-екіншілік айдаудың қондырғысында мұнайды атмосфералық айдау қондырғысы

Технологиялық кескін мен атмосфералық айдау режимін таңдау мұнай сапасынан тәуелді болады.

Еріген газдың мөлшері азғантай мұнайды өңдеу (1,2% дейін С₄ бірге кіреді), салытырмалы түрде жоғары емес бензин құрамы (12-15% фракциялар 180°С дейін) және фракция шығымы 350°С дейін 45% көп емес энергетикалық тиімді АТ жүзеге асыруға болады яғни бір күрделі бүйірлі отпорлы секциясы бар ректификалық бағанмен.

Еріген газының құрамы жоғары жеңіл мұнайды айдау үшін (1,5-2,2%) және бензинді фракциялар (20-30% дейін) әрі 350°С дейінгі фракциялар (50-60%) АТ блогында қолданған дұрыс яғни алдын ала бензинденген бағанамен және күрделі бүйірлі отпорлы секциясы бар ректификалық бағанмен. Бұл қондырғылар біршама технологиялық тиімді, фракциялық құрамы әртүрлі мұнай өңдейтін қабілеті бар, себебі бірінші баған потенциалдан 50-60% бензин алынатын, тұрақтандырғыштың функциясын атқарады, мұнайдың фракциялық құрамындағы тербелісті реттейді және негізгі ректификациялық бағанның тұрақты жұмысын қамтамасыз етеді.

Екібағанды атмосфералық трубчатканың блогының принципті кескінімен танысайық (4сурет). ЭЛОУ тұзсызданған және сусызданған мұнайды қосымша жылуалмастырғышта қыздырып, бөлшекті отбензинденген бағанға береді (1). Осы бағанның жоғарғы жағынан кеткен көмірсутекті газ бен жеңіл бензин конденсацияланып, ауа және сумен суыту аппаратында суытылады да орошения ыдысына бағытталады. Конденсат бөлігін баған 1 бас жағына орошения ретінде қайтарады. Отбензинденген мұнай бағанның төмен жағынан 1 құбырлы пешке беріледі, онда қажетті температураға дейін қыздырылып, атмосфералық бағанға 2 бағытталады, мұнайдың отбензинденген бөлігі 4 пештен 1 бағанның төмен жағына ыстық струя түрінде қайта оралады. 2 бағанның бас жағынан ауыр бензинді алады да, бүйірінен отпорлы 3 баған арқылы отынды фракцияларды шығарады 180-220 (230), 220 (230)-280°С және 280-350°С. Атмосфералық баған, өткір орошениядан бөлек, екі циркуляциялық орошениясы болады.

4 сурет. ЭЛОУ-АВТ-6 қондырғысында мұнайды атмосфералық айдау блогының қондырғысының принципиалды кескіні: 1 – отбензинденген баған; 2 – атмосфералық баған; 3 – отпарлы баған; 4- атмосфералық пеш; I – ЭЛОУ бірге мұнай; II – жеңіл бензин; I I I – ауыр бензин; IV – 180-220ºС фракциялары; V – 220-280ºС фракциялары; VІ – 280-350ºС фракциялары; VІІ - мазут; VІІІ – газ; ІХ – сулы бу

ЭЛОУ-АВТ-екіншілік айдау қондырғысында мазутты вакуумды айдау блогы

Блоктың негізгі мақсаты –фракциялық құрамы кең (350-500°С) вакуумды газойль алу, ол каталитикалық крекинга, гидрокрекинг қондырғысында шикізат ретінде қолданылады. Мазутты вакуумды айдау процесінде отындық нұсқа бойынша бірреттік булану кескінін қолданған дұрыс. Блоктың принципті технологиялық кескіні келесідей (5 сурет):

5 сурет. ЭЛОУ-АВТ-екіншілік айдау қондырғысында мазутты вакуумды айдау блогы қондырғысын принципті технологиялық кескіні:

1 – вакуумды баған; 2-вакуумды пеш; 3-пароэжекторлы вакуум сорғыш; І-АВТдан мазут; ІІ-жеңіл вакуумды газойль; ІІІ – вакуумды газойль; IV-қараңғыланған (затемненная) фракция; V-гудрон; VI-су буы; VII-ыдырау газы; VIII-конденсат (су мен мұнайөнімі)

АТ блогының атмосфералық бағанынан төмен жағынан алынған мазут, 2 пеш арқылы паралельді ағынмен вакуумды бағанға сорылады 1. Мұнай мен су буының қоспасы, ыдыраушы газдарды жоғарғы жағынан 1 вакуум құрушы жүйеге береді. Конденсатор-мұздатқышта суып, конденсацияланғаннан кейін оны газосепараторда газды және сұйық фазаға бөледі. Газды үшсатылы булыэжекторлы вакуумды сорғышпен сорады, ал конденсатты сулы конденсаттан мұнайөнімін бөліп алу үшін тұндырмаға бағыттайды. Вакуумды бағанның жоғарғы бүйірлі погонына жеңіл вакуумды газойльді тартып алады (соляр). Оның бір бөлігі суығаннан кейін жылуалмастырғышқа бағанның бас жағына жоғарғы айналдырушы орошения ретінде қайтарады.

Екінші бүйірлі погонды кең газойльді (майлы) фракциясын алады. Оның бөлігін суығаннан кейін орталық айналушы вакуумды бағанның орошениесі түрінде қолданады. Жылуалмастырғыш пен мұздатқыштан кейін вакуумды газойльдің балансты мөлшерін қондырғыдан шығарады.

Бағананың концентрленген бөлігінің төменгі табақшасынан қоюланған (затемненную) фракцияны шығарады, оның бір бөлігін төменгі циркуляциялаушы орошение ретінде ал екінші бөлігін рецикл түрінде вакуумды пешке қолданады.

Вакуумды бағанның төмен жағынан гудронды алады да суығаннан кейін қондырғыдан шығарады. Гудронның бөлшегі суығаннан кейін жылуалмастырғышқа бағанның төмен жағына квенчинт (рецикл) ретінде келеді. Вакуумды бағанның төменгі жағына және пеш змеевигіне сулы бу беріледі.

Вакуумды бағанның технологиялық режимі:

Температура, °С

қоректену – 395; жоғарғысы – 125; төменгісі – 352

шығысы:

л.в.г – 195; ш.в.г – 260; қараңғыланған фракциялар – 300

Қысым (абс.), кПа – 8,0

Бензинді екіншілік айдау және тұрақтану блогы. Бензинденген және атмосфералық бағанның жоғарғы жағынан алынған тура айдалатын бензиндерде, еріген көмірсутекті газдар болады (С₁-С₄). Сондықтан олар алдымен құрғақ (С₁-С₂) және сығылған (С₂-С₄) газдар бөлінуе отырып тұрақтануға ұшырайды.

Тураайдалатын бензиндер алдын ала тұрақтанғаннан кейін тауарлық ретінде қолданыла алмайды, олардың төменгі детонациялық тұрақтылығы төмен болғандықтан. Пускті қасиетін және тауарлық автобензиндердің буының серпімділігін реттеу үшін көбінше қ.б – 62(85)% болатын бензин фракциясы қолданылады ол сонымен қатар оның детонациялық тұрақтылығы біршама жоғары.

Одан ары өңдеу үшін тұрақтанған бензиндер фракцияларға екіншілік өңдеуге ұшырайды, яғни каталитикалық риформинг процесінің шикізаты ретінде автобензиннің жоғарыоктанды компонентін алу мақсатында немесе жекелеген ароматты көмірсутектер бензолдар, туолуолдар, ксилолдар алуға. Тураайдалатын бензиндерді отындық бағытқа өңдегенде оны екі фракцияға бөлсе жеткілікті: Қ.Б - 85°С және 85-180°С. Ароматты көмірсутектер өндірісінде бастапқы бензинді келесі фракциячларға бөледі: 62-85°С (бензолды), 85-105°С (120) (толуолды) және 150-(120)-140°С (ксилолды). Бензинді екіншілік айдау және тұрақтану блогының принциптік кескінімен танысайық (6 сурет).

6 сурет. ЭЛОУ-АВТ-6 бензинді екіншілік айдау мен тұрақтандыру блогының принципиалды кескіні: 1- тұрақтандыру бағаны; 2-5- екіншілік айдау бағаны; I – тұрақтанбаған бензин; II - фракциялар С5 - 62ºС; III-фракциялар 65-105ºС; IV - фракциялар 62-85ºС; V - фракциялар 85-105ºС; VI - фракциялар 105-140ºС; VI I - фракциялар 140-180ºС; VIII - С₂-С₄ сығылған фракциясы; ІХ – құрғақ газ (С₁-С₄); Х – су буы

АТ блогынан шыққан тұрақтанбаған бензин жылуалмастырғышта қызғаннан кейін тұрақтану бағанына (дебутанизатор) 1 түседі. Осы бағанның жоғарғы жағынан сығылған газды алады С₂-С₄, ол конденсатор-мұздатқыш арқылы өтіп, газосепараторға түседі. Конденсат бөлігін 1 бағанға өткір орошения ретінде қолданып, балансты мөлшерін қондырғыдан шығарады. Подвод тепла в низ дебутанизатор төменгі жағына жылу келтіруді пеште тұрақты бензиннің қызған ағынымен жүзеге асырады. Тұрақты бензиннен 2 бағанда С₅ - 105°С фракцияларын алады. Осы фракция буы ауамен суыту аппаратында конденсирленеді. Конденсат бөлігін өткір орошения ретінде 2 қайтарады да, балансты бөлігін 3 бағанға бағыттайды. Одан басқа жоғарғы бу бөлігін 2 конденсациясыз 3 бағанға жібереді. 3 жоғарғы жағынан С₅ - 62°С фракцитясын, төменгі жағынан – 62-105°С алады, оны қондырғыдан мақсатты шығаруға болады немесе 4 бағанға бензолды (62-85°С) және толуолды (85-105°С) бөлу үшін бағыттайды.

2 баған қалдығын – фракциялары 105-180°С –5 бағанға 105-140°С және 140-180°С фракцияларына бөліну үшін бағыттайды.

4 бағанның төменгі жағындағы жылуды қайнатқыш арқылы келтіреді, ал қалған бағанды (2,3 және 5) – осы бағандардың кубты қалдықтарының пешінде қызған ыстық ағынмен.

Мұнайды біріншілік айдағанда алынған өнімдер тауарлық болмайды және қайтадан байытуға жіберіледі (ГО, депарафининдену) немесе одан ары екіншілік процестерді одан ары қайта өңдеу жолымен.

ЭЛОУ-АВТ-екіншілік айдау қондырғысының шамамен жылдық шығындық көрсеткіштері, жылына өнімділігі млн. т/жылына мұнайға келесідей:

су, млн. м³ – 21

электроэнергиясы, млн. кВт – 54-55

су буы, мың. т – 150

отын, мың. т – 200

Газконденсатты фракциялағандағы технологияның ерекшеліктері. Газоконденсатты көмірсутектер шикізатының өндірілу көлемінің жоғарлауы ұңғыда жинау, тұрақтандыру мен конденсатты өңдеу технологиясын жетілдірумен байланысты. Көмірсутектік конденсаттың бөлігі газдан температура мен газ қысымын газды комплексті дайындау қондырғысында (ГКДҚ) төмендеткенде бөлінеді. Тұрақты конденсат алу үшін негізінен бензинді (85°С) және дизельді фракциялар қолданылады (до 36°С). Отын алудың негізгі тәсілі газды конденсатты жекелеген бензинді және дизельді фракцияларға тура айдау болып табылады. Себебі ГК толығымен түсті фракциялардан тұрады, көптеген жағдайларда оларды салыстырмалы түрде қысқартылған МӨЗ вакуумды айдаусыз технологиялық кескінімен өңдейді. Тек Қарашығанақ газконденсатында өңдеу технологиясы (ГК) бар, тек ОАО «Салаватнефтеоргсинтез», конденсат фракциялануы ЭЛОУ-АВТ қондырғысында жүзеге асады онда мұнайөңдеу технологиясының бірқатар ерекшеліктері бар.

15-тәуліктік тәжірибелік ЭЛОУ-АВТ қондырғысының нәтижесі бойынша фракцияларды жинау бойынша келесі көрсеткіштер алынған (% масс. шикізатқа):

1. Тұрақсыз бензин – 39,4

2. Керосинді фракция – 12,9

3. Дизельді фракция – 27,7

4. Тереңвакуумды газойль – 15,2

5. гудрон (>540°С) – 4,3

6. газ + шығындар – 0,5

Мұнайөңдеудің көмірсутекті газын фракциялау. Газдыфракциялау процесі метил-трет-бутил эфирі өндірісі үшін және алкилдеу процесі үшін шикізат, құнды мұнайхимиялық шикізат болатын, жоғарыоктанды бензиндердің компоненті болып табылатын тазалығы жоғары мұнайзауыттық газдардан (АВТ қондырғысында мұнайдан бөлінетін газдар мен термодинамикалық және каталитикалық процестерде түзілетін, сонымен қатар тұрақсыз бензиндердің тұрақтанған газдары) жекелеген көмірсутектерді С₁-С₆ (қаныққан, қанықпаған, қалыпты және изоқұрылысты) алуға арналған.

МӨЗ мұнайзауыттық газдарды бөлу үшін газфракциялану қондырғысының екі типі қолданылады, олардың әрқайсысында компрессия мен конденсация блоктары бар (газды компрессормен сығу процесі мен оны газ және сұйық екі фазалы жүйе түзуімен мұздатқышта суыту): ректификациялық – қысқартып ГФУ; абсорбциялық-ректификациялық – АГФУ. ГФУ – қаныққан газдарды бөлу үшін, АГФУ майлы газды фракциялау мен каталитикалық крекинг бензинін тұрақтандыру үшін.

Көмірсутекті газдарды фракциялауға дейін газдарды алдымен күкірттен тазарту және кептіру блогына бағыттайды.

ГФУ принципті кескіні келесідей: газды шикізаттан алдымен деэтанизаторда 1 құрғақ газ бөліп алады (метан-этан). 1 бас жағында орошения берілуінің төменгі температурасын ұстап тұрады, ол аммиакты конденсатор-мұздатқышта суытылған. Кубты қалдық 1 пропанды бағанға түседі 2, онда ол осы бағанның жоғарғы жағынан шығарылатын пропанды фракцияға бөлінеді де С₄ және одан жоғарғы көмірсутектердің қоспасы бутанды бағанға бағытталады 3. осы бағанның ректификаты бутандар қоспасы болып табылады, ол изобутанды бағанда 4 изобутанды және бутанды фракцияларға бөлінеді. Кубты өнімді 3 одан ары пентанды бағанға береді 5. 5 жоғарғы жағынан пентандар қоспасы шығарылады, изопентанды бағанда 6 қ-пентан мен изопентанға бөледі. Төменгі өнім 5 – фракция С₆ және одан жоғарғысын қондырғыдан шығарады.

7 сурет. Газдыфракциялау қондырғысының принципиалды кескіні (ГФУ):

1 – деэтанизатор; 2 – пропанды бағана; 3 – бутанды бағана; 4 – изобутанды бағана; 5 – пентанды бағана; 6 – изопентанды бағана; І – шикізат; ІІ – құрғақ газ; ІІІ – пропанды фракция; ІV – изобутанды фракция; V – бутанды фракция; VI – изопентанды фракция; VII – пентанды фракция; VIII – С₆ және одан жоғары фракциялар

АГФУ принципті кескіні. Каталитикалық крекинг газдарын деэтанизациялауға фракциялаушы абсорбер 1 қолданады. Ол абсорбер-десорбердің комбинирленген бағанын көрсетеді. Фракциялаушы абсорбердің жоғарғы жағында абсорбция жүреді, яғни мақсатты компоненттен газды сіңіру (С₃ және одан жоғары), ал төменгі бөлігінде – келген жылу есебінен абсорбентті бөлшекті регенерациялау жүреді. Абсорбент ретінде каталитикалық крекингтің тұрақсыз бензині қолданылады. 1 жоғарғы жағынан құрғақ газ шығады, ал төмен жағынан абсорбентпен бірге – көмірсутектер С₃ және одан жоғары, жылуалмастырғыштағы жылуды тұрақтандырушы бағанға береді 2, төменгі жылыту тұрақты бензин болып табылады, ал жоғарғысы – тұрақтану басы. Одан пропанды бағанға 3 пропан-пропиленді фракцияны бөледі. 3 бағанның кубты өнімін бутанды бағанда 4 бутан-бутиленді фракцияға және қалдыққа бөледі (С₅ және одан жоғары), сосын тұрақты бензинмен біріктіреді.

8 сурет. Абсорбциялы-газдыфракциялы қондырғының принципті кескіні (АГФУ): 1 – фракциялаушы абсорбер; 2 – стабилизациялық баған; 3 – пропанды баған; 4 – бутанды баған; І – тазаланған майлы газ; ІІ – тұрақсыз бензин; ІІІ – құрғақ газ; ІV – пропан-пропиленді фракция; V – бутан-бутиленді фракция; VІ – тұрақты бензин

Негізгі әдебиет 1[75-138], 4 [125-180]

Қосымша әдебиет 6[98-136], 8[35-49]

Бақылау сұрақтары:

1. Мұнайды біріншілік өңдеудің комбинирленген қондырғысы

2. Мұнайды біріншілік өңдеудің комбинирленген қондырғысының негізгі блоктары.

3. Тура айдалатын бензинді екіншілік өңдеу блогының болуы.

4. Газконденсатты дайындау технологиясының ерекшеліктері.

5. Газдыфракциялық қондырғының типтері мен қызмет аумағы.

4 ДӘРІС. Мұнайды біріншілік өңдеу процесін аппаратуралық жабдықтау. Ректификациялық бағандар

Мұнай- және газөңдеуде қолданатын ректификациялық бағандарды мына белгілер бойынша бөледі: мақсаты, алынған дистилляттар саны; бағандағы қысым деңгейі; булыгазды және сұйық фазаның түйісу тәсілін ұйымдастыру.

Мақсаты бойынша: Атмосфералық және вакуумдық мұнайды өңдеу мен тұрақтанған бензинді екіншілік айдауға, газоконденсаттарға, мұнайлық, табиғи газдарды, мұнайзауыттық тұрақсыз бензиндерді фракциялау.

Алынған дистилляттар саны: қарапайым (бүйірдегі ағындар шығымысыз);

күрделі – бұл бүйірлік погондар шығымымен негізгі атмосфералық және вакуумдық бағандар.

Бағандағы қысым деңгейі бойынша:

атмосфералық, артық қысым мына мәннен жоғары емес 0,02-0,03МПа, вакуумды, ондағы қалдық қысым мынадый болады 10-80 мм.сын.бағ (1,3-10,1 кПа); 2 мПа дейінгі қысымға дейін (бензинді тұрақтандыру бағаны, ГФУ).

Булыгазды және сұйық фазаның түйісу тәсілін ұйымдастыру:

табақшалы, арнаулы табақшада сұйық қабаты арқылы бу барботажы жолымен түйісу жүреді; насадкалы, регулярлы немесе регулярлы емес насадка бетінде қабыршақты режимде түйісу жүреді; роторлы, орталық баған білігінде айналатын, қозғалатын және қозғалмайтын табақшалар шетінің арасында қабыршақты режимде түйісу жүреді. Ректификациялық бағанның негізгі технологиялық түйініне шикізатты енгізу түйіні, тамшыотбойник (тамшыаулаушы), сұйық ағынды енгізу түйіні, сұйықты шығару түйіні жатады.

Шикізатты енгізу түйіні, бағанға булысұйықты ағынды соққысыз енгізу үшін арналған, булы фазаны сұйықтан бөлу және оларды бағанның мықтыланған әрі жиналушы секциясына бағыттайды.

Тамшыжинаушы будан механикалық кетіп қалған ұсақ сұйық тамшыларды аулауға арналған – шикізатты енгізу аумағы мен бу шығару аумағында – бағанның жоғарғы жағында. Шикізатты енгізуден жоғары тамшыаулағышты бағанда орнатады, онда ауыр сұйық енгізуге болмайды, вакуумды баған (АВТ каталитикалық және термиялық крекинг қондырғысы, кокстену), оның шикізаты ауыр мұнай фракциялары (мазут, гудрон, крекинг-қалдық). АВТ бағанында сұйық ағындарды енгізу түйіні суық орошения берілуге арналған.

Мұнайөңдеуде біршама кең таралған табақшалы ректификациялық бағандар.

9 суретте ректификациялық, абсорбциялық және экстракциялық процестерде қолданылатын түйісу құрылғысының жіктелуі келтірілген.

9 сурет. Массаалмасу процесінің түйісетін қондырғыларының жіктелуі

Сұйықты шығару түйіні бағаннан флегма мен дистиляттар шығаруға арналған.

Ректификациялық баған постаменттері. Постамент ректификациялық баған опорасы болып табылады және келесі функцияларды орындайды: баған қондырғысы вертикалды тұруы керек, вертикалдан азғантай ауытқу табақшаның горизонталды орналасуы мен оның жұмысын бұзады; жер бетінде баған қондырғысының белгілі бір биіктігін қамтамасыз етеді және қалдықты тартудың талап етілген гидравликалық режимін сақтайды.

Жылуалмасқан аппараттар. Оларды шикізат пен өнім процесінде қатысатын қыздыруға, булануға, конденсациялауға, суытуға қолданады.

Жылуалмастырғышты аппараттың маңызды сипаттамасы жылуалмасу беті болып табылады: ол көп болған сайын, жылуалмасу тиімділігі жоғары. Практикада жылуалмастырғыштар беті 10 нан 1012 м² ұзындығы 3 тен 9 м мен аппарат диаметрі 300 ден 1400 мм (ø трубок 20-25мм) болады.

Аппарат жұмысы тиімділігін анықтаушы факторларға мыналар жатады: жылуалмасушы ағындар температурасының айырмасы, олардың қозғалу жылдамдығы, жылуберілу коэффициенті.

Өнеркәсіпте біршама кең таралған кожухтүтікті жылуалмастырғыштар, «құбырдағы құбыр» типті жылуалмастырғыштар ауамен суытатын конденсатор-мұздатқыштар.

Түтікті пештер. Түтікті пештер МӨЗ көптеген технологиялық қондырғысының негізгі қыздырғыштары болып табылады.

АВТ қондырғысында шикізат бөлігінің қыздыру мен булануы диаметрі 100-200 мм құбырда жүргізіледі, құбыр беті арқылы жылу берілу есебінен, ол көмірсутекті отын жаққанда бөлінген. Пеште шикізат үздіксіз құбыр бойымен сорылады, берлігне баған температурасына дейін қыздырылады, белгілі отгон үлесімен қамтылады және булысұйық күйінде бағанға беріледі.

Түтікті пештерде шикізатты қыздыру АВТ оны термиялық ыдыратпай ақ жүзеге асады. Бұл жоғары температуралық аумақта қызған ағынның аз уақыт болуымен және түтікті змеевиктің салыстырмалы аз жылукернеулігімен қамтамасыз етіледі.

Түтікті пештердің екі камерасы бар - радиация (жану) камерасы, онда отын жанады, әрі конвекция камерасы, онда жылыту Жану камерасынан шыққан түтінді газдармен жүзеге асады.

Түтікті пештердің негізгі сипаттамасы пештің өнімділігі, пайдалы жылулық салмақ, қызу бетінде жылукернеуі мен пайдалы әрекет коэфициенті. Осы парметрлерді анықтау пештің технологиялық есебінің негізін құрайды.

Радиантты-конвекциялық пештерде жылу берілуі ең бастысы радиация есебінен жүзеге асады, ал конвекцияның қосымша мәні зор. Мұндай пештерде перевалды қабырға болады, ол конвекциялық камерадан жану камерасын бөледі, әрі түтінді газдар қозғалысы төменгі болып табылады.

Шикізат температурасы, змеевиктің конвекциялық секциясына берілетін, “конденсация температурасынан” төмен болмауы керек, отын жану газынан (120-150°С), болмаса бу конденсациясы мүмкін, олар отын жану өнімінде, змеевик қабырғасында болады. Суда күкірт тотығы еруі нәтижесінде отын жану өнімінен күкірт қышқылы түзіледі, ол түтіктердің коррозиясын жылдамдатады.

Негізгі әдебиет 1[139-146],6[24-60]

Қосымша әдебиет 5[30-78]

Бақылау сұрақтары:

1. ЭЛОУ-АВТ қондырғысының негізгі аппараттары.

2. Мұнай мен газды біріншілік өңдеу процестерінде қолданылатын ректификациялық бағанның қолданылуы мен жіктелуі.

3. Ректификациялық бағанның негізгі технологиялық түйіндері.

4. Мұнай мен газды біріншілік өңдеу процестеріндегі қолданылатын түтікті пештер мен жылуалмастырғыштардың қолданылуы.

5 ДӘРІС. Көмірсутектік шикізатты өңдеудің екіншілік процестері. Термиялық процестерді технологиялық және аппаратуралық суреттелуі. Термиялық процестердің мақсаты мен типтері.

Заманауи мұнайөңдеуде термиялық процестердің келесі типтері қолданылады:

Термиялық крекинг – қайнауы жоғары мұнай шикізатын жоғары температура әсерінен газтәрізді және сұйық өнімге айналдыру. Қазіргі кезде термиялық крекингті сажа алу үшін шикізат – термогазойль өндірісі мен кокстену қондырғысы үшін шикізаттың дистилятты түрін термодайындау процесі ретінде қолдану артықшылығы бар. Ауыр мұнай қалдықтары үшін висбрекинг процесінің өнеркәсіптік маңызы зор. Висбрекинг – бұл жеңіл крекинг, оның термолиз тереңдігі шектеулі, төмен температура мен қысымда (1,5-3МПа) котелдік отын тұтқырлығын төмендету мақсатында.

Кокстену – жоғары емес қысымда және 470-540°С температурада ауыр қалдықтардың ұзақ термолиз процесі. Кокстенудің мақсатты белгіленуі – өңделетін шикізат сапасынан тәуелді әртүрлі өлшемді мұнай кокстерінің өндірісі. Қосымша өнімдер – құндылығы төмен газ, сапасы төмен бензин мен газойль.

Пиролиз – көмірсутек шикізатының жоғарытемпературалық (750-800°С) термолизі, төмен қысымда жүргізіледі және тек жеңіл өнеркәсіпте. Мақсаты белгіленуі - олефинқұрамды газдар өндірісі. Қосымша өнім – қанықпаған көмірсутектердің құрамы үлкен фракциялық құрамы кең жоғарыароматтанған сұйық.

Пектену (мұнай пектері – байланыстырушы, сіңдіруші, талшықтүзуші және т.б.) – мұнай пектерін алу процесі төмен қысымда, қалыпты температурада (360-420°С) және ұзақ мерзімде жүргізіледі. Қосымша өнімдер – газдар мен керосинді-газойльді фракциялар.

Мұнай битумдарын алу процесі – атмсофералық қысымда және 250-300°С температурада жүргізілген ауыр қылдықтардың (гудронов, асфальтитов) тотыға дегидроконденсациялануының (карбонизации) ұзаққа созылған процесі.

Мұнай шикізатының термиялық реакция механизмінің негізгі жағдайлары. Мұнай шикізаты термолизі процесі негізіне крекинг (ыдырау) және конденсация (синтез) реакциясы жатады, ол радикалды-тізбекті механизм бойынша аралық сатылар қатары арқылы өтеді. Крекинг реакциясында алға бастаушылар қысқа уақыт өмір сүретін алкилді типті радикалдар болып табылады, ал конденсацияда – ұзақ уақыт өмір сүретін бензилді немесе фенилді радикалдар.

1. Шикізат сапасы мен технологиялық параметрлердің термолиз процесіне әсері.

Шикізат сапасы. Термолиз өнімінің сапасына шикізаттың топтық көмірсутектік құрамы маңызды әсер етеді, алдымен полициклді ароматты көмірсутектер құрамы.

Реттілігі жоғары мұнай кокстері жекелей алғанда инелі болып келеді, ол гетероқосылысының құрамы төмен ароматты дистилятты шикізаттан алынады.

Температура. Температура процесті басқару параметрі ретінде талап етілген термолиз жылдамдығын қамтамасыз етіп қана қоймай, алдымен ыдырау мен тығыздану жылдамдықтары арасындағы қатынасты реттейді, әрі ең маңыздысы, поликонденсация реакциясы арасындағы жылдамдықты. Осыдан термолиз ұзақтығын реттеу процестің мақсатынан тәуелді талап теліген реакция сатысында оны тоқтату мүмкіндігін көрсетеді.

Қысым. Қысым реакциялық жүйенің фазалық күйін анықтаумен қатар оның бағытын да реакция жылдамдығын да көрсетеді. Дистилятты шикізатты крекингтегенде қысым крекингтенетін заттың сұйық агрегаттық күйін қамтамасыз ету керек. Ауыр шикізат қалдығын крекингтегенде шикізат пен өнім араласқан фазалық күйде болады: Т болған сайын Р болады, газды фазаның үлесі үлкен болған сайын ренакциялық змеевик түтігіндегі ағын жылдамдығы жоғары болады және коксжиналу қаупі төмен болады.

Жоғары қысым булы фазада әрекеттесуші бөлшектердің концентрациясын жоғарлатады, ол алкилдеу, гидроксилдеу, полимерлену бимолекулалық реакциялардың жүруін қамтамасыз етеді. Қысым жоғарлауынан процесс температурасынан төмен критикалық температурасы бар көмірсутектер сұйық фазаға өтеді де химиялық құрамынан тәуелді кокстүзілу процесіне әртүрлі әсер етеді.

Рециркуляция коэфициенті. Кокстенудің газойльді фракциясында өзінің құрамында шамамен 30-40% полициклді ароматты көмірсутектер болады. Сондықтан осы фракцияның рециркуляциясы екіншілік шикізаттың агрегатты тұрақтылығын жоғарлатуға және ароматтауға әрі кокс құрылымы мен молекулаүстілік түзілім қалыптастыру шартын жақсартуға мүмкіндік береді. Дегенмен рециркуляция коэфициентін шектен тыс жоғарлату эксплуатациялық шығын жоғарлауына және біріншілік шикізат бойынша қондырғы өнімділігін төмендетуге әкеледі.

Осылайша, термолиздің негізгі факторлары күрделі жағдайда реакция жылдамдығы мен бағытына әсер етеді, соңында берілген шикізат түрлену тереңдігіне негізделген.

Термиялық крекинг технологиялық кескіні. Термиялық крекинг қондырғысының кескіні процесс мақсатынан, қолданылатын шикізаттан, сол не басқа өнім түрінің қажеттіліген тәуелді болады. Біршама кең таралған екіпешті кескін (10 сурет). Ол «жұмсақ» висбрекинг режимінде мұнай қалдықтарының крекингі үшін, сонымен бірге «қатаң» крекинг режимінде қолданылады. Ароматтылығы жоғары термогазойль аалғанда дистилятты шикізат крекингі үшін - сажа өндірі үшін шикізат болады.

10 сурет. Дистилятты шикізаттың термиялық қондырғысының принципиалды технологиялық кескіні: I - шикізат; II – тұрақтануға баратын бензин; III - К шыққан ауыр бензин; IV – вакуумды отгон; V - термогазойль; VI - крекинг-қалдық; VІІ - ГФУға баратын газ; VІІІ - вакуум-жүйедегі су буы мен газдар; ІX – су буы

Шикізатты (гудрон) сорғышпен (14) жылуалмасқыш арқылы 12 ректификациялық бағанның төменгі бөлігіне 8 және бірмезгілде төмен қысымды 9 буландырушының жоғарғы бөлігіне береді. 9 шикізат, ауыр газойльді фракциямен сұйытылып 8 бағанның төменгі бөлігіне бағытталады. Рециркулят пен шикізаттың біріккен ағынын 18 сорғышпен реакциялық камераның 3 шығатын жоғарғы бөлігіне (1) ауыр шикізат пеші арқылы 8 ден сорылып алынады. Газойльді фракциялар, 8 бағанның «глухой» табақшасында жиналған, сорғышпен 19 терең крекинг пеші арқылы 2 береді әрі жоғарғы бөлігіне 3. 3 түскен крекинг өнімі төмен қысымды буландырғышқа келеді 9. 9 да крекинг-қалдықтан газойль фракциясының буы бөлінеді. Осы будың ауыр бөлігі конденсацияланып және қоспаға шикізатпен крекингке қайта оралады, ал жеңіл бөлігі қондырғыдан 9 жоғарғы жағы арқылы шығарылады. Буланудан шыққан 4 бу ағыны 8 бағанға бөлінуге келіп түседі. 8 жоғарғы жағынан газдар мен бензин буы кетеді, ол мұздатқышта суытылып 6, газосепараторда 7 бөлінеді. Газды ГФУға ал бензинді тұрақтануға бағыттайды.

Дистиллятты шикізат крекингінде келтірілген типті кескінді бірнеше рет өзгертеді: шикізат біркелкі ағынмен бағанның төменгі жағына 8 бағытталады. Буландырғыштың жоғарғы жағынан 9 керосинді фракцияны алады, ал «глухой» табақшадан 9 – термогазойль.

Баяу кокстену қондырғысы (БКҚ). Кокстену қондырғысынң шикізаты мұнай айдау қалдығы, май өндірісі, крекинг-қалдық, ауыр пиролиз шайыры болып табылады.

Шикізат сапасының негізгі көрсеткіштері тығыздық, Конрадсон бойынша кокстену, металлдар мен күкірт құрамы және топтық химиялық құрамы болып табылады.

«Баяу» деген атау түтікті пештердің реакциялық змеевиктер жұмысының ерекше жағдайларымен және кокстену камерасымен байланысты. Шикізатты алдын ала пеште жоғары температураға дейін (470-510°С) қыздыру керек, сосын қыздырылмайтын, оқшау коксті камераға беріледі онда кокстену шикізатпен келген жылу есебінен жүреді.

Баяу кокстену қондырғысы (БКҚ) технологиялық кескіні 11.

11 сурет. Баяу кокстену екі блокты технологиялық қондырғысының кескіні: I - шикізат; II – тұрақты бензин; III - жеңіл газойль; IV - ауыр газойль; V – тұрақтану басы; VI – құрғақ газ; VІІ-кокс; VІІІ – камера отпаркасы; ІX – су буы

Шикізат (гудрон) немесе крекинг-қалдықты жылуалмастырғышта және пештің конвекциялық змеевигінде қыздырып, К-1 бағанның каскадты табақшасының жоғарғы жағына бағыттайды. Шикізат бөлігін каскадты табақшаның төменгі бөлігіне рисайкл коэфициентін реттеуге береді, осы бағанның төменгі каскадты табақшасы астында – коксты камерадан шыққан кокстену өнімінің булары мен ыстық газдары. Кокстену өнімінің булары мен газдарынан шыққан ағындар шикізатпен түйісу нәтижесінде шикізат қыздырылады да (390-405°С дейін), осыдан оның қайнауы төмен фракциялары қолданылады, ал будың ауыр фракциялары конденсацияланып және шикізатпен араласып, екіншілік шикізат деп аталатын зат түзеді.

К-1 бағанының төменгі жағынан екіншілік шикізатты пештік сорғышпен алады да пештің реакциялық змеевигіне бағыттайды (олар екі, параллельді жұмыс жасайды), ол олардың радиантты бөлігіне орналасқан. Пештерде екіншілік шикізат 490-510°С қыздырылады да төртаяқты кран арқылы екі паралельлді ағынмен екі жұмыс жасауцшы камераға түседі; екі басқа камера ос мерзімде дайындық циклінде тұрады. Камераның төменгі жағына енген ыстық шикізат біртіндеп оны толтырады себебі камера көлемі үлкен онда шикізат болу уақыты аз,ғантай және онда шикізат крекингі жүреді. Кокстену өнімінің буы камерадан үздіксіз К-1 бағанына кетеді, ал салмағы артқан қалдық камерада қалып қалады. Сұйық қалдық біртіндеп кокске айналады.

БКҚ фракцияланушы бөлігіне негізгі ректификациялық баған К-1, К-2 мен К-3 отпорлы бағандар, К-5 бензинді тұрақтандыру бағаны мен кокстену газын деэтандау арналған, фракцияланушы абсорбер К-4 кіреді.

Коксты камералар циклді график бойынша жұмыс жасайды. Камера толған кезде ~70-80% биіктігі бойынша, шикізат ағынын басқа камераға ауыстыратын кран көмегімен ауыстырады. Кокспен толған камераны су буымен сұйық өнімдер мен мұнай буынан бөлу үшін үрлейді. Үрленген өнімдер алдымен К-1 бағанға түседі. Содан кейін кокс 400-405°С дейін түседі, бу ағынын бағаннан алып тастайды да скрубберге бағыттайды (суретте көрсетілген). Су буымен коксты 200°С дейін суытады, содан соң камераға су береді.

Камерадан коксты шығару үшін гидравликалық әдіс қолданады. Кокс пластын су ағынымен 10-15 МПа қысыммен ыдыратады. Камераның үстінде биіктігі 40 м бұрғылайтын вышка орнатады. Вышкада гидродолото бекітеді, соның көмегімен кокс қабатында орталық тесік бұрғылайды. Сосын гидродолотоны гидрорезакпен алмастырады. Гидрорезак камера бойынша ауысып жүреді, толығымен кокс қабырғасынан бөлінеді.

Кокс тиелген коксты камера, престеледі де ыстық су буымен қыздырады, сосын ыстық бумен 360-370°С температураға дейін жұмыс істейтін жұмысшы кокстеу цикліне бұрады.

БКҚ дайындаушы операцияларына 24-34 с уақыт кетеді.

Термиялық процесс қондырғысы. Термиялық крекинг қондырғысының негізгі құралына екікамералы түтікті пештер жатады, шығарылатын реакциялық камера, жоғары қысымды булаушы, ректификациялық баған. БКҚ құралы топтарға бөлінеді.

1. Технологиялық құралы, оған түтікті пештер, коксты камералар, ректификациялық бағандары жатады.

2. Коксты гидравликалық шығаруға арналған құрал.

3. Коксты тиеу мен өңдеуге арналған құрал.

Негізгі әдебиет 1[210-285],2[127-160]1[]

Қосымша әдебиет 1[112-145], 3[150-174]

Бақылау сұрақтары:

1. Мұнай шикізатының термиялық процестерінің мақсаты.

2. Мұнай шикізатын өңдеудің термиялық процестерінің химизмі.

3. Термиялық крекинг процесінің технологиясы.

4. Ауыр шикізатты кокстеу технологиясы.

5. Термиялық процестердің негізгі қондырғылары.

6. Баяу кокстену қондырғысы (БКҚ).

6 ДӘРІС. Көмірсутек шикізат қайта байытудың каталитикалық гидрогенизациялық процестерінің технологиясы

Мұнайөңдеуде отындық фракцияның каталитикалық гидротазалау процесін қолданады және мұнай қалдығы мен қайнауы жоғары дистиляттардың гидрокрекингінің деструктивті гидрогенденуі.

Мұнайөңдеуде гидрокаталитикалық процестерді интенсивті дамытудың себебі тауарлық мұнайөнімінің сапасына экологиялық талапты қатаңдатқанда жалпы балансында күкіртті және жоғарыкүкіртті мұнайлар үлесін үздіксіз жоғарлату болып табылады.

Гидробайыту процесінің мақсаты әртүрлі. Моторлық отындарды гидротазалауға ұшыратады яғни, S, N, J гетероорганикалық қосылыстарды, мышьякты, галогенді, металдар мен қанықпаған көмірсутектердің гидрленуін, сол арқылы эксплуатациялық қасиетін жақсарту.

Вакуумды газойльді гидрообессирлеу нәтижесінде – сырье каталитикалық крекинг шикізаты – крекинг өнімі сапасы мен шығымы жоғарлайды.

Мұнайлы майларды гидрообессирлеуге ұшыратады яғни оларды түстілендіріп, кокстенуін, қышқылдығын және эмульсиялануын төмендету үшін.

Шикізаттың гетероорганикалық қосылыстарының гидрогенолиз реакциясының химизмі. Гетероорганикалық қосылыстардың гидрогенолизі гидробайыту процесінде С-S, C-N, C-O байланыстарды және түзілген гетероатомдағы Н₂ қанықтыру мен мұнай шикізатының көмірсутектік бөлігіндегі молекуласының = байланысын ыдырату жүреді.

Күкірторганикалық қосылыстардың гидрогенолизі. Меркаптандар күкіртсутекке және сәйкесті көмірсутекке дейін гидрленеді:

RSH + H₂  RH +H₂S

Сульфидтер меркаптандар түзілуі арқылы гидрленеді:

RSR´ + H₂ → RSH +R´H R´H +RH + H₂S

Дисульфидтер ұқсасты гидрленеді:

RSSR´ + H₂ → RSH +R´SH RH +R´H + 2H₂S

Циклді сульфидтер (тиофан мен тиофен) сәйкесті алифатты көмірсутектер түзе гидрленеді:

Бенз- және дибензтиофендер мына кескін бойынша гидрленеді:

Азоторганикалық қосылыстардың гидрогенолизі: Мұнай шикізатныдағы азот гетероциклде пиррол мен пиридин туындысы түрінде болады. Гидрлену келесі кескін түрінде жүреді:

Оттекқұрамды қосылстардың гидрогенолизі:

Мұнай шикізатындағы оттек спирттер, эфирлер, фенолдар мен мұнай қышқылдары түрінде бола алады. Оттекті қосылстарды гидрлегенде сәйкесті көмірсутектер мен Н₂О түзіледі:

Көмірсутектердің гетероатомды гидрогенолиз реакциясы экзотермиялық және көлемі өзгермей жүреді немесе көмірсутектердің қанықпаған гетероатомдары гидрогенолиз жағдайында (мысалы, тиофен туындысында) көлемі төмендейді және экзотермиялық тиімділігі біршама жоғары. Гетероорганикалық қосылыстардың гидрогенолиз реакциясы термодинамикалық төментемпературалы болып табылады. Қысым газдыфазалы реакцияның тепе теңдігіне әсер етпейді немесе гидрогенолиз өнімі түзілуіне жағдай жасайды.

Гидрогенизациялық процестердің катализаторлары мен олардың әсер ету механизмі. Гидрогенизациялық процестердің өнеркәсіптік катализаторлары құрамына ереже бойынша, келесі компоненттер кіреді:

1. Металдар VIII тобының: Ni, Co, Pt, Pd, кейде Fe;

2. VI топтың тотықтары немесе сульфидтері: Мо, W, кейде Сr;

3. Механикалық мықтылығы жоғары және меншікті беті дамыған термотұрақты тасымалдағыштар.

Металлдар (Ni, Co, Pt, Pd) катализаторларға дегидро-гидрлеуші қасиеттер береді, бірақ олар түйісетін улы заттардың уландырушы әсеріне қатысы бойынша тұрақты болып келеді.

Мо, W тотықтары жартылай өткізгіш болып келеді. Олардың каталитикалық белсенділігі тотығу –тотықсыздану реакциясына қатынасы бойынша олардың бетінде бос электрондар болуымен негізделеді, олар адсорбция, хемосорбция, органикалық молекуланың гомолиттік ыдырауына көмектеседі.

Мо, W сульфидтері тесікті жартылай өткізгіштер болып табылады. Олардың тесіктік өткізгіштігі гетеролиттік реакция, атап айтқанда C-S, C-N және C-O байланыстар ыдырауына негізделген.

Ni мен Сотың Мо немесе W үйлесімі олардың қоспасына бифункционалды қасиет береді – бірмезгілде гомолиттік, әрі гетеролиттік реакция жүру қабілетін жүзеге асырады, ең маңыздысы, мұнай шикізатының құрамындағы күкіртті және азотты қосылыстардың улаушы әсеріне қатысты тұрақтылығы.

Тасымалдағыштарды қолдану катализатолрдағы активті компоненттердің құрамын төмендетуге мүмкіндік береді, ол қымбат материалдарды қолдану жағдайында ең маңызды болады.

Бейтарап табиғатты тасымалдағыштар (Al, Si, Mg және басқа тотықтары) катализаторларға солардың негізінде қосымша каталитикалық қасиеттер бермейді.

Қышқылдық қасиетті тасымалдағыштар, мысалы, жасанды аморфты әрі кристалды алюмосиликаттар, цеолиттер, фосфаттар мен басқалары катализаторларға қосымша изомерлеуші және крекирлеуші қасиеттер береді. Сондықтан қайнауы жоғары қалдықты мұнай фракцияларының гидрообессерлеу катализаторлары әсіресе, гидрокрекингтікі, қышқыл-активті тасымалдағыштар қолдана отырып дайындайды.

Реакторлар типінен тәуелді тасымалдағыштағы катализаторларды таблетка, шарик немесе микросфералар түрінде дайындайды. Мұнайөңдеуде гидрогендену процесінде алюмокобальтмолибденді (АКМ), алюмоникелмолибденді (АНМ) және араласқан алюмоникелькобальтмолибденді (АНКМ), сонымен қатар алюмоникельмолибденсиликатты (АНМС) катализаторлар біршама кең таралған. Соңғы жылдары цеолитқұрамды катализаторлар кең қолданылады, мысалы ГS-168ш, ГК-35, ГКД-202.

Гидрогенизациялық процестермен басқару негіздері. Шикізат. Шикізаттағы гетероатомды көмірсутектердің құрамы мұнай фракциясының химиялық және фракциялық құрамынан тәуелді біршама аралықта тербеледі. Шикізат ауырлау шамасы бойынша, тек оның жалпы құрамы ғана жоғарлап қоймайды, гетероорганикалық қосылыстардың гидрогенолизіне қатысты біршама термотұрақты үлесі де жоғарлайды.

Н₂ шығымы. Гидротазалау мен гидрообессерлеу сонымен қатар шикізаттағы гетероқоспа құрамынан және оның тегінен тәуелді болады. Температура, қысым мен шикізат берілуінің көлемдік жылдамдығы. Олар химиялық кинетикаға толық сәйкесті гидротазалаудың газдыфазалы процесіндегі гетероорганикалық қосылыстардың гидрогенолизі тереңдігі мен жылдамдығына әсер етеді. Мысалы, дизельді отынға қойылатын обессирлеу тереңдігі 90-93% көлемдік жылдамдық мынадай болғанда 4с^-1, Р - 4Мпа және t – 350-380°С болғанда жетеді. Қайнайтын шикізат ↑350°С болғанда, гидрообессерлеу негізінен сұйық фазада болады, және 7-8 МПа жоғарлату реакция жылдамдығын біршама жоғарлатады, катализатор бетінде сұйық қабыршағы арқылы сутек тасымалдануы жылдамдайды.

Парциалды қысым Н₂ және СҚГ циркуляциясының қысқалығы (сутек құрамды газ).

Процестің жалпы қысымы жоғарлағанда сутектің парциалды қысымы өседі. Осы параметрге СҚГ циркуляциясының қысқалығы мен өнеркәсіптік жағдайда 60 тан 90% айн, ондағы Н₂ концентрациясы әсер етеді. СҚГ Н₂ концентрациясы ↑ болған сайын, циркуляция қысқалығы төмен болады. Себебі, К_ВСГ = 450м³/м³ Н₂ концентрациясы 60% айн, эквивалентті болады К_ВСГ=300м³/м³ Н₂ концентрациясы 90% айн.

Катализатор регенерациясы. Катализатордың алғашқы активтігін орнына келтіру үшін коксты тотықтыра жағы регенерациясына ұшыратады.