УА “Віцебскі дзяржаўны ордэна Дружбы народаў

медыцынскі ўніверсітэт”

Кафедра рускай і беларускай моў ФПДП

Абмеркавана на пасяджэнні кафедры

рускай і беларускай моў ФПДП

Пратакол № 1 ад 2.09.2011 г.

МетадычнаЯ распрацоўка для студэнтаў №8

для правядзення заняткаў

на I курсе стаматалагічнага, фармацэўтычнага, лячэбнага факультэта

Па дысцыпліне “Беларуская мова (прафесійная лексіка)” Функцыянальныя стылі маўлення

75 хвілін

І. ПЫТАННІ ДЛЯ АЎДЫТОРНАГА КАНТРОЛЮ:

1. Стыль, стылістыка, функцыянальны стыль, жанр.

2. Характарыстыка навуковага стылю.

3. Сфера ўжывання, мэта выкарыстання, стылёвыя рысы і жанры тэкстаў навуковага стылю.

4. Характарыстыка афіцыйна-дзелавога стылю.

5. Сфера ўжывання, мэта выкарыстання, стылёвыя рысы і жанры тэкстаў афіцыйна-дзелавога стылю.

6. Характарыстыка публіцыстычнага стылю.

7. Сфера ўжывання, мэта выкарыстання, стылёвыя рысы і жанры тэкстаў публіцыстычнага стылю.

8. Характарыстыка мастацкага стылю.

9. Сфера ўжывання, мэта выкарыстання, стылёвыя рысы і жанры тэкстаў мастацкага стылю.

10. Характарыстыка гутарковага стылю.

11. Сфера ўжывання, мэта выкарыстання, стылёвыя рысы і жанры тэкстаў гутарковага стылю.

ІІ. МАТЭРЫЯЛ ДА САМАПАДРЫХТОЎКІ

1. Стылістыка як раздзел мовазнаўства.

Слова стыль (ад лац. stilus) паходзіць ад назвы вострай палачкі, якая ўжывалася ў Старажытнай Грэцыі і Рыме для пісьма на дошчачках, залітых воскам. Сёння слова стыль мае наступныя значэнні:

1) сукупнасць прыкмет, якія характарызуюць мастацтва пэўнага часу і напрамку з боку ідэйнага зместу і мастацкай формы (гатычны стыль);

2) моўныя сродкі, характэрныя для якога-небудзь пісьменніка або літаратурнага твора, жанру, напрамку, сукупнасць прыёмаў выкарыстання такіх сродкаў (стыль Коласа);

3) метад, характар якой-небудзь работы, дзейнасці (стыль брас); 4) манера паводзіць сябе, апранацца, гаварыць, дзякаваць (модны стыль адзення).

У стылістыцы беларускай мовы пад стылем прынята разумець грамадска ўсвядомленую і функцыянальна абумоўленую ўнутраную сукупнасць прыёмаў ужывання, адбору і спалучэння сродкаў маўленчых зносін у сферы той ці іншай агульнанароднай, агульнанацыянальнай мовы, суадносную з іншымі такімі ж спосабамі выражэння, якія служаць для іншых мэт, выконваюць іншыя функцыі ў маўленчай грамадскай практыцы дадзенага народа. Стылі, знаходзячыся ў цесным узаемадзеянні, могуць часткова змешвацца і пранікаць адзін у другі. Ва індывідуальным ужыванні межы стыляў могуць яшчэ больш рэзка змяшчацца, і адзін стыль можа для дасягнення той ці іншай мэты ўжывацца ў функцыі другога.

Стылістыка – гэта раздзел мовазнаўства, у якім вывучаюцца функцыянальныя стылі маўлення і асаблівасці ўжывання ў іх моўных сродкаў. Стылістыка цесна звязана з іншымі лінгвістычнымі дысцыплінамі, таму што даследуе ў сукупнасці ўсе адзінкі моўнай сістэмы: гукі, словы і іх формы, словазлучэнні, сказы. Аднак у адрозненне ад фанетыкі, лексікалогіі і граматыкі, якія аналізуюць лад мовы, будову яе структурных элементаў, стылістыка вывучае асаблівасці функцыянавання, ужывання гэтых элементаў у маўленні, іх адпаведнасць пэўным сітуацыям зносін.

Асноўным паняццем стылістыкі з’яўляецца функцыянальны стыль. Функцыянальны стыль – гэта разнавіднасць маўлення, якая адрозніваецца сістэмай моўных сродкаў і абслугоўвае пэўную сферу дзейнасці чалавека: навуковую, адміністрацыйна-дзелавую, грамадска-палітычную, мастацкую, бытавую.

У залежнасці ад формы маўлення (пісьмовай ці вуснай) усе функцыянальныя стылі падзяляюцца на дзве групы – гутарковы стыль і кніжныя стылі. Гутарковы стыль выкарыстоўаецца пераважна ў вуснай форме. Да кніжных стыляў адносяцца мастацкі, публіцыстычны, навуковы і афіцыйна-дзелавы стылію

У кожным функцыянальным стылі існуюць свае жанры. Жанр маўлення – гэта разнавіднасць тэксту, якая абумоўлена маўленчай сітуацыяй і характарызуецца комплексам адносна ўстойлівых зместавых, кампазіцыйных і моўных прымет. Напрыклад, для закона як жанра афіцыйна-дзелавога стылю адпавядае прыкладна аднолькавая структурная кампазіцыя, шаблоннае афармленне, стандартныя выразы.