- •Педагогика ғылымының пәні және міндеттері. Педагогиканың негізгі категориялары
- •Тұлға дамуының қозғаушы күштері және негізгі заңдылықтары
- •Тәрбие ұстанымдары және заңдылықтары
- •1. Тәрбиенің мақсаттылығы;
- •2. Тәрбиенің өмірмен, еңбекпен, қоғамдық құрылыс практикасымен байланыстылығы;
- •3. Жеке тұлғаға талап қоюшылық пен құрметтей білудің бірлігі;
- •4. Балалардың жас және дара ерекшеліктерін есепке алу;
- •5. Тәрбиенің жүйелілігі, бірізділігі және үздіксіздігін қамтамасыз ету;
- •6. Жеке тұлғаны ұжымда және ұжым арқылы тәрбиелеу;
- •Тұлға қалыптасуында адамның биологиялық және әлеуметтік дамуы
- •Тұлға дамуына әсер ететін негізгі факторлар
- •Тәрбие мақсаты және оның әлеуметтік ортамен шарттастығы
- •Педагогиканың философиялық негіздері
- •Ұжым теориясының қалыптасуы
- •Педагогикалық зерттеудің әдістері
- •Тұлғаның зерделік дамуы
- •Тәрбие әлеуметтік және педагогикалық құбылыс ретінде
- •Тәрбие әдістері және оларды топтастыру
- •Тәрбие формалары және құралдар жүйесі
- •Оқушылардың дүниеге көзқарасын қалыптастыру – қазіргі мектеп тәрбиесінің маңызды міндеті
- •Біртұтас педагогикалық үдерістің мәні
- •Адамгершілік тәрбиесінің мақсаты мен міндеттері. Адамгершілікке тәрбиелеу – қазіргі мектептің маңызды міндеті
- •Оқушыларға экологиялық тәрбие берудің мәні мен мазмұны
- •Еңбектің мәні, қызметі және оқушыларды еңбекке тәрбиелеу
- •Оқушыларға құқықтық тәрбие берудің мазмұны
- •Оқушыларға азаматтық тәрбие берудің жалпыадамзаттық аспектілері
- •Тұлға тәрбиесі мен дамуында балалар ұжымының орны
- •Оқушыларға экономикалық тәрбие берудің мәні мен мазмұны
- •Оқушылар ұжымы дамуының кезеңдері
- •Отбасы тәрбиесінң мақсаты және міндеттері, құралдары, формалары, балалар мен ересектер өмірінде іс-әрекетті ұйымдастырудың әдістері
- •Әлеуметтенудің мәні және оның кезеңдері
- •Тұлға қалыптасу үдерісі құрылымындағы өзін-өзі тәрбиелеу
- •Дидактика туралы түсінік және оның негізгі категориялары. Дидактиканың дамуы және қалыптасуы
- •Оқытудың ұстанымдары және заңдылықтары
- •Сабақ – оқыту үдерісін ұйымдастырудың негізгі формасы ретінде
- •Оқыту үрдісінің мәні және мазмұны
- •35.Оқытудың қазіргі педагогикалық технологиялары.
- •43.Оқыту құралдары және оларды топтастыру
- •59.Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы.
Тұлға дамуының қозғаушы күштері және негізгі заңдылықтары
Жеке тұлғаның дамуы дегеніміз, ең алдымен, оның қасиеттері мен сапасындағы сандық өзгерістер процесі. Адам дүниеғе келгеннен соң дене жағынан үлкейеді, яғни оның кейбір дене мүшелері мен нерв жүйесі өседі. Оның тілі тығып, сөздік қоры молаяды. Бала көптеген әлеуметтік-тұрмыстық және моральдык біліктерге, еңбек дағдылары мен әдеттерге ие болады. Алайда, адамның жеке тұлға ретінде дамуындағы ең бастысы - оның бойында болып жатқан сапалық өзгерістер (танымдык, сезім, моральдық-жігерлік т.б.). Мінез-құлықтың реактивті формалары белсенді түрде қалыптасып келе жатқан іс-әрекеттілікке айналады, дербестік пен өз мінез-құлқын билей алу қабілеттілігі артады. Осы және басқа да өзгерістер адамның жеке тұлға ретінде даму процесін сипаттайды.
Даму – адамның сандық жəне сапалық өзгерістерінің жүрісі мен нəтижесі. Даму нəтижесінде адам биологиялық түр жəне əлеуметтік тіршілік иесі болып жетіледі. Адамның биологиялық сипаты өз ішіне морфологиялық, биохимиялық, физиологиялық өзгерістерді қамтыған тəн- дене дамуынан көрінеді. Ал əлеуметтік даму оның психикалық, рухани, интелектуал кемелденуінен байқалады.
Дамуды қозғаушы күш – қарама-қарсылықтар тайталасы. Қарама-қарсылықтардың арқасында үздіксіз қайта жасалулар мен жаңғыртулар дүниеге келеді. Қарама-қарсылықтар – бұл өзара екі полярлы күштердің бір-біріне сиымсыздығынан туындайтын диалектикалық процесс. Адам қайшылықтарды іздеп немесе ойдан шығарып, əлектенуінің қажеті жоқ, олар қадам сайын өмірлік қажеттіктердің өзгеру салдарынан пайда болып отырады. Табиғатынан адамның өзі де қарама-қайшылықты дүние болмысы. Қарама-қайшылықтар барша адамдардың дамуына ықпал жасаушы ішкі жəне сыртқы, жалпы (əмбебап), сонымен бірге қарапайым материалдық жəне ең жоғары рухани қажеттерінің жəне оларды қанағаттандыру мүмкіндіктері арасындағы қарама-қайшылықтар əмбебап сипатқа ие. Ішкі қарама-қайшылықтар əр адамның өз болмысына қанағаттанбауынан туындайды.
Тәрбие ұстанымдары және заңдылықтары
Тәрбие процесінің негізіне тұлғаның табиғатын, әлеуметтік мәнін, қоғамдық өмірдің объективтік қажеттілігін білдіретін заңдылықтар жатады.
Тәрбиенің заңдылықтарына:
1. Баланың үнемі жетілуі, даму жағдайында болуы, бұл- табиғи заңдылық;
2. Баланың өзінің түрлі әрекетінсіз және оның сыртқы орта мен табиғи қарым-қатынасынан тыс тәрбиенің болмауы жағдайы;
3. Тәрбие мен дамудың бірлігі және өзара байланыстылығы;
4. Тәрбие мен өзін-өзі тәрбиелеудің бірлігі және өзара байланыстылығы;
5. Тәрбиеде бірыңғай дайын рецептің болмауы және оны қолдану мүмкін еместігі;
6. Қоғамның үнемі өркендеп дамуы, онда өмір сүріп отырған әрбір жеке адамның күш-қуаты мен өмірлік ұстанымына тәуелді екендігінде, сондықтан да тұлға тәрбиесі, бұл заңды құбылыс.
Кезінде К.Д.Ушинский тек педагогикалық ережелерді жаттап алу тәрбие процесінде оң нәтиже бермейтіндігін, керісінше тәрбиенің ғылыми заңдылықтарын жете танып білудің қажеттілігіне баса назар аударуға кеңес берген. Сондықтан да тәрбие заңдылықтарын жетік білмейінше тәрбиені жетілдіру, дамыту мүмкін емес.
Педагогика ғылымында тәрбиенің заңдылықтарын ашып көрсетуді негізгі міндет ретінде қарастырмайды, керісінше оның заңдылықтары негізінде қандай принциптерді қаарстыру қажеттілігіне көптеп көңіл бөледі. Сол себептен де кейбір жағдайларда тәрбие принциптері оның заңдылықтары ретінде қарастырылады.
«Принцип» деген ұғым латын тілінде «бастапқы», «негізгі» деген түсінікті білдіріп, белгілі бір әрекет барысында басшылық ету идеясын көздейді.
Олай болса, тәрбие принциптері деп- тәрбие процесінде оның мазмұнын, ұйымдастыру тәсілдері мен формаларын жүзеге асыруда тәрбиешілердің қолданатын басты тәрбие идеяларының жиынтығын айтамыз. Болмаса, бұны кейбір педагогикалық әдебиеттерде «негізгі талаптар» немесе «ережелер жүйесі» деп те түсіндіреді.
Тәрбие принциптері тәрбие міндеттеріне сай анықталады. Педагогика тарихының дамуында тәрбие принциптерінің төмендегідей жүйесі қалыптасқан: