- •Спіс скарачэнняў і абрэвіятур
- •Уводзіны
- •Праграмна-інфармацыйны блок выпіска з тыпавой праграмы
- •Змест вучэбнай дысцыпліны
- •«Беларуская мова (прафесійная лексіка)». Беларуская мова і яе месца ў сістэме агульначалавечых і нацыянальных каштоўнасцей
- •Вучэбна-метадычны блок
- •Беларуская мова і яе месца ў сістэме агульначалавечых і нацыянальных каштоўнасцей
- •Уводзіны ў дысцыпліну «Беларуская мова (прафесійная лексіка)». Беларуская мова і яе месца ў сістэме агульначалавечых і нацыянальных каштоўнасцей
- •1.1 Мова і соцыум. Гіпотэзы паходжання мовы. Функцыі мовы ў грамадстве
- •1.2 Беларуская мова сярод іншых моў свету
- •1.3 Беларуская мова — форма нацыянальнай культуры беларусаў
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Паходжанне беларускай мовы і асноўныя этапы яе развіцця
- •2.1 Асноўныя этапы фарміравання беларускай мовы. Старабеларуская літаратурная мова хіv—хvі ст.
- •2.2 Новая (сучасная) беларуская мова XIX — пачатку XX ст.
- •2.3 Развіццё і функцыянаванне беларускай літаратурнай мовы ў XX — пачатку XXI ст.
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Бягучы кантрольны тэст *
- •Спіс рэкамендаваных крыніц
- •Лексічная сістэма беларускай мовы
- •Лексіка беларускай мовы паводле паходжання і сфер выкарыстання
- •1. 1 Паняцце пра лексіку. Прадмет і задачы лексікалогіі
- •1.2 Лексіка беларускай мовы паводле паходжання
- •1.3 Лексіка беларускай мовы паводле сферы выкарыстання
- •1.4 Актыўная і пасіўная лексіка ў беларускай мове
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Беларуская тэрміналогія
- •2.1 Паняцце тэрміна. Тэрміналогія. Адрозненне тэрміна ад слова
- •2.2 Асаблівасці словаўтварэння беларускай тэрміналогіі (прадуктыўныя спосабы і сродкі)
- •2.3 З гісторыі беларускай навуковай тэрміналогіі [6, с. 7—14]
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Лексікаграфія як раздзел мовазнаўства
- •3.1 Лексікаграфія як навука. З гісторыі вывучэння лексікаграфіі
- •3.2 Тыпы слоўнікаў
- •3.3 Тэрміналагічныя слоўнікі і даведнікі, іх роля і месца ў лексікаграфічнай сістэме беларускай мовы
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Бягучы кантрольны тэст
- •Спіс рэкамендаваных крыніц па модулі
- •Функцыянаванне беларускай мовы ва ўмовах білінгвізму
- •Моўная сітуацыя ў Рэспубліцы Беларусь на сучасным этапе. Моўная інтэрферэнцыя і яе віды
- •1.1 Білінгвізм у Рэспубліцы Беларусь. Псіхалагічны, педагагічны, сацыялінгвістычны аспекты білінгвізму
- •1.2 Паняцце моўнай інтэрферэнцыі. Віды інтэрферэнцыі (фанетычная, акцэнтная, лексічная, марфалагічная, сінтаксічная, словаўтваральная)
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Моўная інтэрферэнцыя і яе віды. Сінтаксічная інтэрферэнцыя
- •2.1 Сінтаксічная інтэрферэнцыя. Асаблівасці дапасавання і кіравання ў беларускай мове
- •2.2 Каардынацыя дзейніка і выказніка ў сказе
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Бягучы кантрольны тэст
- •Спіс рэкамендаваных крыніц па модулі
- •Функцыянальныя стылі маўлення
- •Сістэма функцыянальных стыляў беларускай мовы
- •1.1 Паняцце функцыянальнага стылю. Класіфікацыя функцыянальных стыляў
- •1.2 Навуковы стыль і яго асноўныя падстылі
- •1.3 Публіцыстычны стыль і яго асноўныя асаблівасці
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Навуковы стыль і яго моўныя асаблівасці
- •2.1 Навуковы стыль і яго функцыянальна-камунікатыўныя характарыстыкі
- •2.1 Сістэма лексічных сродкаў навуковага стылю
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Навуковы тэкст: структура I моўнае афармленне
- •3.1 Марфалагічныя асаблівасці навуковага стылю
- •3.2 Асаблівасці сінтаксісу навуковага стылю
- •3.3 Структурныя адзінкі навуковага тэксту: сказ, абзац, складанае сінтаксічнае цэлае. Сродкі сувязі на ўзроўні сказаў і абзацаў навуковага тэксту
- •3.4 Кампазіцыйна-структурная арганізацыя з пункту гледжання спосабаў выкладання інфармацыі (апісанне, апавяданне, разважанне, доказ)
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Сістэма жанраў навуковай літаратуры
- •4.1 Паняцце жанру. Віды жанраў навуковай літаратуры
- •4.2 Рэферат і яго віды. Патрабаванні да рэферата
- •Алгарытм напісання рэферата навуковай крыніцы
- •4.3 Кампазіцыйна-змястоўная і лінгвістычная арганізацыя анатацыі. Віды анатацый
- •Алгарытм напісання анатацыі навуковай крыніцы
- •4.4 Тэзісы як жанр навуковай літаратуры
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Белавежская пушча
- •Патрабаванні да мовы пісьмовага выкладу матэрыялу, іх афармленне
- •5.1 Патрабаванні да мовы пісьмовага выкладу матэрыялу
- •5.2 Бібліяграфічны спіс і патрабаванні да яго афармлення
- •5.3 Цытаты і спасылкі, іх афармленне
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Афіцыйна-справавы стыль
- •6.1 Афіцыйна-справавы стыль. Асноўныя рысы афіцыйна-справавога стылю
- •6.2 Паняцце «дакумент» і «службовы дакумент». Лексіка-граматычныя асаблівасці мовы справавых папер і службовых дакументаў
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •1. Мы, народы аб’яднаных нацый, поўныя рашучасці
- •Віды афіцыйна-справавых дакументаў, правілы іх афармлення
- •7.1 Асабістыя дакументы (заява, аўтабіяграфія, даручэнне, распіска), іх кампазіцыйнае і моўнае афармленне
- •7.2 Распарадчыя дакументы (загад, распараджэнне), іх кампазіцыйнае і моўнае афармленне
- •7.3 Інфармацыйна-даведачныя дакументы (даведка, дакладныя і службовыя запіскі)
- •7.4 Справавыя лісты, іх віды і асаблівасці афармлення
- •Гласарый
- •Пытанні для самакатролю
- •Трэнінг уменняў
- •Бягучы кантрольны тэст
- •Спіс рэкамендаваных крыніц
- •Культура прафесійнага маўлення
- •Паняцце культуры маўлення. Асноўныя камунікатыўныя якасці маўлення
- •1.1 Мова і маўленне. Маўленне — маўленчая дзейнасць — агульная культура чалавека
- •1.2 Паняцце культуры маўлення. Асноўныя камунікатыўныя якасці маўлення: правільнасць, дакладнасць, лагічнасць, чысціня і багацце маўлення, дарэчнасць, вобразнасць
- •1.3 Службовы этыкет і культура зносін
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Теория цикла и. Шумпетера
- •Правільнасць маўлення і моўныя нормы
- •2.1 Правільнасць маўлення і моўныя нормы: лексічныя, арфаграфічныя, арфаэпічныя, акцэнталагічныя
- •2.2 Правільнасць маўлення і моўныя нормы: марфалагічныя, сінтаксічныя
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Асаблівасці вуснай формы прафесійных узаемаадносін
- •3.1 Тэхніка і выразнасць маўлення (голас і маўленчае дыханне, дыкцыя, інтанацыя і інш.)
- •3.2 Узаемадзеянне вербальных і невербальных сродкаў маўленчай дзейнасці
- •3.3 Падрыхтоўка да публічнага выступлення
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Теория экономического цикла н. Д. Кондратьева
- •Бягучы кантрольны тэст
- •Спіс рэкамендаваных крыніц
- •Кантрольны блок выніковы тэст
- •Пытанні да заліку
- •Навучальна-даследчыцкі блок прыкладныя тэмы вусных паведамленняў I рэфератаў
- •Спіс выкарыстаных крыніц
МІНІСТЭРСТВА АДУКАЦЫІ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ
УСТАНОВА АДУКАЦЫІ
«БАРАНАВІЦКІ ДЗЯРЖАЎНЫ ЎНІВЕРСІТЭТ»
БЕЛАРУСКАЯ МОВА (ПРАФЕСІЙНАЯ ЛЕКСІКА)
Вучэбна-метадычны комплекс
Баранавічы
БарДУ
2011
УДК
ББК
Б
Складальнікі:
Н. А. Радзіваноўская, М. А. Санкевіч,
Д. С. Томчык, В. М. Шавель, М. В. Швед
Рэцэнзенты:
А. А. Кавалеўская, кандыдат філалагічных навук, дацэнт кафедры беларускага мовазнаўства БДПУ імя М. Танка;
Т. А. Паўлоўская, магістр педагагічных навук
Б |
Беларуская мова : (Прафесійная лексіка) : вучэб.-метад. комплекс / склад.: Н. А. Радзіваноўская [і інш.]. ― Баранавічы : БарДУ, 2011. — 274 с. — ISBN 978-985-498-212-0. |
УДК
ББК
Складальнікі. Радзіваноўская Н. А., Санкевіч М. А.,
Томчык Д. С., Шавель В. М., Швед М. В., 2011
Оформление. ЦДО УО БарГУ, 2011
ISBN 978-985-498-212-0 УО БарГУ, 2011
Спіс скарачэнняў і абрэвіятур
АН |
Акадэмія навук |
лац. |
лацінскі |
арт. |
артыкул |
м. |
мужчынскі род |
АТ |
акцыянернае таварыства |
М. Т. |
М. Танк |
Б. |
Я. Брыль |
мед. |
медыцынскі |
БДУ |
Беларускі дзяржаўны універсітэт |
Мн. |
Мінск |
БелЭн |
Беларуская энцыклапедыя |
мн. л. (мн.) |
множны лік |
в. |
вёска |
муз. |
музычны |
ВАК |
Вышэйшая атэстацыйная камісія |
н. |
ніякі род |
ВКЛ |
Вялікае княства Літоўскае |
н. э. |
новая эра |
ВНУ |
вышэйшая навучальная ўстанова |
наз. |
назоўнік |
вобл. |
вобласць |
НАН |
Нацыянальная Акадэмія навук |
вул. |
вуліца |
незак. |
незакончанае трыванне |
выд. |
выданне |
ООН |
Организация объединенных наций |
г. |
год |
пад рэд. |
пад рэдакцыяй |
г. зн. |
гэта значыць |
параўн. |
параўнайце |
г. Мінск |
горад Мінск |
пач. |
пачатак |
г. д. |
гэтак далей |
пер. |
пераклад |
г.н. |
год нараджэння |
перан. |
пераноснае значэнне |
гг. |
гады;´ |
прым. |
прыметнік |
ГК |
Гражданский кодекс |
разм. |
размоўнае |
гл. |
глядзі |
р-н(а) |
раён(а) |
гр. |
грамадзянін |
с. |
старонка |
грэч. |
грэчаскі |
см |
сантыметр |
д. |
дом |
спец. |
спецыяльнае |
ДАСТ |
Дзяржаўны стандарт |
ст. |
стагоддзе |
ж. |
жаночы род |
стст. |
стагоддзі |
ЖК |
Жыллёвы кодэкс |
т.п. |
таму падобнае |
зак. |
закончанае трыванне |
ТСБЛМ |
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы |
і інш. |
і іншыя |
у 2 т. |
у 2 тамах |
і пад. |
і падобнае |
урадж. |
ураджэнец |
каго-н. |
каго-небудзь |
франц. |
французскі |
кніжн. |
кніжнае |
энцыкл. |
энцыклапедыя |
Уводзіны
Асноўная мэта дысцыпліны «Беларуская мова (прафесійная лексіка)» — дапамагчы студэнтам далучыцца да багацця нацыянальнай культуры, сфарміраваць камунікатыўна развітую асобу, здольную наладжваць зносіны на роднай мове прафесійнай сферы, перакладаць, рэферыраваць прафесійна арыентаваныя навуковыя тэксты, весці дзелавую дакументацыю, выступаць з навуковым паведамленням публічным прамовам і інш.
Вучэбна-метадычны комплекс адпавядае патрабаванням тыпавой праграмы «Беларуская мова (прафесійная лексіка)», зацверджанай Міністэрствам адукацы Рэспублікі Беларусь 2 верасня 2008 г.
ВМК змяшчае асноўныя тэарэтычныя звесткі, практычныя, тэставыя заданні па ўсіх раздзелах дысцыпліны «Беларуская мова (прафесійная лексіка)». Вялікая ўвага ў змесце вучэбна-метадычнага комплекса надаецца асвятленню спецыфічных асаблівасцей беларускай мовы ў параўнанні з рускай мовай, пытанням спецыяльнай лексікі, у прыватнасці, тэрміналогіі.
Мэта выдання — садзейнічаць падрыхтоўцы спецыялістаў, якія на дастатковым узроўні могуць наладжваць зносіны на роднай мове ў прафесійнай сферы. Таму ў выданні змешчаны разнастайныя віды заданняў, практыкаванняў, выкананне якіх дазволіць замацаваць тэарэтычныя веды. Практыкаванні грунтуюцца на тэкстах адпаведнай прафесійнай накіраванасці. У розных тыпах заданняў пранаваны для аналізу асаблівасці навуковага, афіцыйна-справавога стыляў мовы: сістэмныя функцыянальна-камунікатыўныя характарыстыкі, марфалагічныя, сінтаксічныя, кампазіцыйна-структурныя асаблівасці.
Для больш эфектыўнага замацавання некаторых тэм прапанаваны тэксты на рускай мове для перакладу, што дазволіць студэнтам супаставіць асаблівасці выкарыстання пэўных моўных сродкаў у беларускай і рускай мовах.
Практычныя заданні для студэнтаў эканамічных спецыяльнасцей пазначаны сімвалам ◊, для студэнтаў правазнаўчых спецыяльнасцей пазначаны сімвалам ▲, для студэнтаў інжынерных спецыяльнасцей пазначаны сімвалам ■, для студэнтаў педагагічных спецыяльнасцей пазначаны знакам ●.
Заданні, пазначаныя сімвалам *, рэкамендуюцца для выканання студэнтамі ўсіх спецыяльнасцей.