- •І тарау. Медицинаның аймағы ретінде стоматологиялық ауруларды алдын-алу
- •Іі тарау. Ересектер мен балалардың стоматологиялық ауруларын біріншілік алдын-алуда санитарлы ағарту мен тәрбиелеу
- •Өмір салты және стоматологиялық денсаулық
- •Тұрғындардың субъективті стоматологиялық қажеттіліктерінің деңгейлері
- •1. Проблеманың
- •2. Проблеманың пайда болу себептерін және оны жоюдың принципті мүмкіншіліктерін бейнелеу
- •3. Алдын-алудың нақты әдістерін бейнелеу (демонстрация), тренинг
- •Ііі тарау. Стоматологиялық ауруларды біріншілік алдын-алудың шараларын өткізу үшін жұмыс орнын ұйымдастыру
- •Ыңғайлылық пен жабдықтың минимальды және оптимальды деңгейлерінде кеңселік алдын-алу үшін жұмысшы орынды ұйымдастырудың сызбасы
- •Стоматологиялық алдын-алу қабылдауында ең қауіпті инфекциялар
- •IV тарау. Алдын-алу қабылдауында стоматологиялық тексеру
- •Уақытша және тұрақты тістердің шартты сандары
- •Тістер жағдайының шартты белгілері
- •5 Тарау. Тіс жегісін біріншілік алдын-алу
- •5.1. Тіс жегісінің этиологиясы мен патогенезінің теориялары. Тіс жегісін біріншілік алдын-алудың негізгі бағыттары
- •5.2. Тіс жегісінің статистикасы
- •Тіс жегісімен аурушаңдылықты бағалау көрсеткіштері (ддұ бойынша)
- •«К», «п» және «ж» категориясында тіс сауыттарының қосылу ережелері
- •Тіс жегісі қарқындылығының салыстырмалы бағалау шкаласы
- •Кид мәндері бойынша тіс жегісі белсенділігін бағалау
- •Әртүрлі жас топтарында кпжс (кпжскпжс, кпжс) әр түрлі мәндері кезінде тіс жегісінің белсенділігі
- •5.3. Тіс жұғындылары тіс жегісінің этиологиялық факторы ретінде
- •5.3.1. Кариесогенді тіс жұғындыларының құрамы, құрылымы, түзілу механизмдері және биохимиясы
- •5.3.2. Тіс жегісін алдын–алуда тіс жұғындыларын сандық және сапалық бағалау
- •Тіс жұғындыларын анықтау тәсілдері
- •Pfri шкаласын бағалау
- •5.3.3. Қызылиектүстілік жұмсақ тіс жұғындыларының қалыптасуын сақтандыру әдістері, химио алдын-алу мен химиотерапия
- •5.3.4. Тамақтану тіс жұғындыларының белсенділігін және тістің қатты тіндерінің жағдайын анықтайтын жергілікті факторы ретінде
- •Арасында тағамдану үшін жиі қолданылатын тағамдардың кариесогенділігі
- •Стефан тәжірибесінде әртүрлі тағамдардың кариесогендігі
- •Қантты қолдану жиілігі мен тәуліктік мөлшеріне диета кариесогенділігінің салыстырмалы байланысы
- •Жемістер мен көкөністерде қанттың құрамы
- •5.3.5. Жұмсақ тіс жұғындыларын механикалық бақылау: ауыз қуысы гигиенасының бұйымдары мен заттары, гигиеналық оқыту.
- •Полимерлі қылдың қаттылығы
- •Щеткалар қаттылығының сипаттамасы
- •5.4. Тіс жегісіне резистенттілік
- •5.4.1. Тіс жегісіне резистенттілік қалыптасуының табиғи жағдайлары
- •Тістер тіндерінің қалыптасу мерзімдері
- •Тістердің тіс жегісі резистенттілігі қалыптасуының критикалық кезеңдері
- •Балалардың денсаулық жағдайын кешенді бағалау
- •5.4.2. Тістер жегісінің жүйелі алдын алу әдістерімен жегіге резистенттілікті қалыптастыру және ұстану жағдайларын оптимизациялау мүмкіндіктері.
- •Кальцийдің жоғары құрамы бар азық-түлік өнімдерінің тізімі
- •Фторидтің тәуліктік түсуінің консервативті деңгейлері
- •Ауыз қуысы сілекейінің құрамы мен қызметі
- •Тыныштық кезінде және стимуляцияланған сілекейдің негізгі мінездемесі
- •Гипосаливациның себептері
- •5.4.4. Эмальдың тіс жегісіне тұрақтылығын анықтау әдістері
- •Тіс эмалінің тіс жегісіне тұрақтылығын зерттеу әдістері
- •5.4.5. Тіс жегісіне тұрақтылықты ұстап тұру және қалыптастыру үшін жергілікті алдын-алу заттарын қолдану
- •Фторқұрамды сықпаларды қолдану бойынша Еуропа Ассоциациясы балалар стоматологтарының ұсынымдары
- •5.5. Тіс жегісін алдын-алуда тістердің шұңқырлары мен фиссураларының герметизациясы
- •Фиссуралар мен шұңқырлардың мүмкін формалары
- •Тістердің шұңқырлары мен фиссураларында тіс жегісін біріншілік алдын-алудың бағыттары және қауіп факторлары
- •1. Жағдайды бағалау. Стратегияны анықтау
- •Шұңқырлар мен фиссуралар аймағындағы тіндер жағдайын зерттеу
- •2. Герметизацияға тістің алдын-ала дайындығы
- •Өңделген жегі қуысына сәйкес шұңқырлар мен фиссураларды толтыру технологиясының нұсқалары
- •3. Силанттың аппликациясы
- •4. Герметизация сапасын бақылау
- •5. Флюоризация
- •6. Герметиктермен жабылған тістердің жағдайын бақылау
- •Герметик жағдайының нұсқалары
- •7. Фиссуралар мен шұңқырлардың герметизациясының клиникалық тиімділігін зерттеу
- •VI тарау. Периодонт ауруларын біріншілік алдын-алудың принциптері
- •6.1. Периодонт ауруларының этиологиясы мен патогенезі, алдын-алудың негізгі бағыттары
- •Периодонтопатогенді микроағзалар
- •Периодонт патологиясын біріншілік алдын-алудың принципиальды сызбасы
- •6.2. Периодонт жағдайын клиникалық және эпидемиологиялық бағалаудың әдістері
- •6.3. Периодонт ауруларын алдын-алуда ауыз қуысының гигиенасы
- •VII тарау. Тістесу патологиясын біріншілік алдын-алу
- •7.1. Әр түрлі жас топтарында жақ-бет аймағы қызметтері мен тістесудің қалыпты жағдайы. Тістесу жағдайының индексті бағалауы
- •Dai индексі
- •Патологиялық тістесу қалыптасуының қауіп-қатер факторларымен басқару принциптері
- •7.3. Тістесу патологиясын алдын-алуда миогимнастика: мақсаттары, әсер ету механизмдері, әдістері, сабақтарды ұйымдастыру
- •Мектепке дейінгі жастағы балаларда жақ-бет аймағы бұлшықеттерінің қалыпты физиологиялық төзімділігі
- •Бұлшықеттер төзімділігінің төмендеу дәрежесіне байланысты миогимнастиканы орындау кезінде күш
5.5. Тіс жегісін алдын-алуда тістердің шұңқырлары мен фиссураларының герметизациясы
Тіс жегісінің дамуы үшін зоналар ретінде эмаль тереңделулерінің ерекшеліктері
Фиссуралар мен шұңқырлар деп молярлар, премолярлар және күрек тістер эмалінің қатпарларын атайды. Эмаль беткейіндегі бұл тереңделулер тіс жегісі жиі дамитын зоналар ретінде белгілі. Робертсон 1835 ж. «тіс жегісінің даму қаупі тісте фиссуралар мен шұңқырлардың мөлшеріне және олардың тереңдігіне тікелей пропорциональды» деп жазған. Блэк шайнау беткейлері дентальды тек 12% құрғанмен тұрақты тістесуде олардың үлесіне тіс жегісінің 45% келеді. Қазіргі кезде балаларда окклюзионды беткейлер тіс жегісінің үлесі 80%-ға дейін өсті. Молярлар жарып шыққаннан кейін бұзылады: бірінші тұрақты молярлардың тіс жегісі 5 жастағы балалардың 15%, 6 жастағы балалардың 21-86% және 11 жастағы балалардың 80-100%-да анықталады. Соңғы жылдары фиссуралардың тіс жегісі ересек адамдарда да дамиды. Окклюзионды беткейлердің тіс жегісін ерте анықтау және адекватты емдеу қиын, оның нәтижесі тұрақты тістердің жұлудың өкінішті статистикасы болып табылады: оқушыларда тіс қатары ақауларының 80% бірінші тұрақты молярлардың болмауымен байланысты.
Молярлардың одонтоглификасы. Шұңқырлар мен фиссуралардың сипаттамасы
Эмальдағы клиникалық маңызды тереңделулер негізінен молярлар мен премолярлардың окклюзионды беткейлерінде орналасады, жиі жоғарғы жақ молярлардың таңдайлық беткейінде және төменгі жақ молярлардың вестибулярлы беткейінде айқын, сирек – күрек тістердің оральды беткейінде.
Молярлардың шайнау беткейінің одонтоглификасы күрделі. Европеоидтар үшін төменгі жақтың бес төмпешікті молярлары және жоғарғы жақтың төрт төмпешікті молярлары тән, басқа да нұсқалары кездеседі. Фиссуралар мен шұңқырлар деп тістің медиальды, дистальды, оральды және вестибулярлы беткейлеріне қатысты олардың топографиясына сәйкес атайды. Олардың таң қаларлық түрі болуы мүмкін. Жиі эмальдың айқын тереңделулер аймағындағы тіндер зақымдалады: жоғарғы жақтың типтік молярларында – орталық шұңқыр мен дистальды жүлге аймақтары, төменгі жақ молярларында – мезиальды және дистальды жүлгелер, орталық шұңқыр.
Фиссуралар өзегі 0,005-тен 1,5мм-ге дейін диаметрі болуы мүмкін, оның тереңдігі 0,1-ден 3,0 мм-ге дейін болуы мүмкін, түбінің диаметрі – 0,1-ден 1,2 мм-ге дейін. Осыған байланысты фиссуралардың морфологиялық нұсқаларын ажыратады (табл. 5.24). Форма белгілері бойынша бөледі:
а) тұрақты диаметрі бар фиссуралар;
б) кең кіреберісі мен тар түбі бар;
в) тар кіреберісі мен кең түбі бар;
Тереңдік белгілері бойынша бөледі:
а) терең емес фиссуралар (эмальдің 1/3 қалыңдығына дейін);
б) орташа тереңдікте (эмальдың ½ қалыңдығына дейін);
в) терең (100 мкм эмаль-дентин шекарасына дейін жетпейтіндер);
г) толық (дентинге жететіндер).
Тіс жегісі жиі жіңішке және жабық фиссураларда дамиды; ең көп қолайсыз морфологиялық вариант жіңішке кіреберісі мен кең түбі бар терең фиссуралар болып табылады. Терең жабық фиссуралар – бұл жеке адам иммунитетінің төмендігі мен көмірсулардың жоғары қажеттілігімен, сілекей және тіс ұрығының төмен минерализациясының дамуымен байланысты тістер қалыптасуының ақауы. Фторидтің жетіспеушілігі кезінде ашық терең емес фиссуралар үлесі көбейеді.
Таблица 5.24