- •І тарау. Медицинаның аймағы ретінде стоматологиялық ауруларды алдын-алу
- •Іі тарау. Ересектер мен балалардың стоматологиялық ауруларын біріншілік алдын-алуда санитарлы ағарту мен тәрбиелеу
- •Өмір салты және стоматологиялық денсаулық
- •Тұрғындардың субъективті стоматологиялық қажеттіліктерінің деңгейлері
- •1. Проблеманың
- •2. Проблеманың пайда болу себептерін және оны жоюдың принципті мүмкіншіліктерін бейнелеу
- •3. Алдын-алудың нақты әдістерін бейнелеу (демонстрация), тренинг
- •Ііі тарау. Стоматологиялық ауруларды біріншілік алдын-алудың шараларын өткізу үшін жұмыс орнын ұйымдастыру
- •Ыңғайлылық пен жабдықтың минимальды және оптимальды деңгейлерінде кеңселік алдын-алу үшін жұмысшы орынды ұйымдастырудың сызбасы
- •Стоматологиялық алдын-алу қабылдауында ең қауіпті инфекциялар
- •IV тарау. Алдын-алу қабылдауында стоматологиялық тексеру
- •Уақытша және тұрақты тістердің шартты сандары
- •Тістер жағдайының шартты белгілері
- •5 Тарау. Тіс жегісін біріншілік алдын-алу
- •5.1. Тіс жегісінің этиологиясы мен патогенезінің теориялары. Тіс жегісін біріншілік алдын-алудың негізгі бағыттары
- •5.2. Тіс жегісінің статистикасы
- •Тіс жегісімен аурушаңдылықты бағалау көрсеткіштері (ддұ бойынша)
- •«К», «п» және «ж» категориясында тіс сауыттарының қосылу ережелері
- •Тіс жегісі қарқындылығының салыстырмалы бағалау шкаласы
- •Кид мәндері бойынша тіс жегісі белсенділігін бағалау
- •Әртүрлі жас топтарында кпжс (кпжскпжс, кпжс) әр түрлі мәндері кезінде тіс жегісінің белсенділігі
- •5.3. Тіс жұғындылары тіс жегісінің этиологиялық факторы ретінде
- •5.3.1. Кариесогенді тіс жұғындыларының құрамы, құрылымы, түзілу механизмдері және биохимиясы
- •5.3.2. Тіс жегісін алдын–алуда тіс жұғындыларын сандық және сапалық бағалау
- •Тіс жұғындыларын анықтау тәсілдері
- •Pfri шкаласын бағалау
- •5.3.3. Қызылиектүстілік жұмсақ тіс жұғындыларының қалыптасуын сақтандыру әдістері, химио алдын-алу мен химиотерапия
- •5.3.4. Тамақтану тіс жұғындыларының белсенділігін және тістің қатты тіндерінің жағдайын анықтайтын жергілікті факторы ретінде
- •Арасында тағамдану үшін жиі қолданылатын тағамдардың кариесогенділігі
- •Стефан тәжірибесінде әртүрлі тағамдардың кариесогендігі
- •Қантты қолдану жиілігі мен тәуліктік мөлшеріне диета кариесогенділігінің салыстырмалы байланысы
- •Жемістер мен көкөністерде қанттың құрамы
- •5.3.5. Жұмсақ тіс жұғындыларын механикалық бақылау: ауыз қуысы гигиенасының бұйымдары мен заттары, гигиеналық оқыту.
- •Полимерлі қылдың қаттылығы
- •Щеткалар қаттылығының сипаттамасы
- •5.4. Тіс жегісіне резистенттілік
- •5.4.1. Тіс жегісіне резистенттілік қалыптасуының табиғи жағдайлары
- •Тістер тіндерінің қалыптасу мерзімдері
- •Тістердің тіс жегісі резистенттілігі қалыптасуының критикалық кезеңдері
- •Балалардың денсаулық жағдайын кешенді бағалау
- •5.4.2. Тістер жегісінің жүйелі алдын алу әдістерімен жегіге резистенттілікті қалыптастыру және ұстану жағдайларын оптимизациялау мүмкіндіктері.
- •Кальцийдің жоғары құрамы бар азық-түлік өнімдерінің тізімі
- •Фторидтің тәуліктік түсуінің консервативті деңгейлері
- •Ауыз қуысы сілекейінің құрамы мен қызметі
- •Тыныштық кезінде және стимуляцияланған сілекейдің негізгі мінездемесі
- •Гипосаливациның себептері
- •5.4.4. Эмальдың тіс жегісіне тұрақтылығын анықтау әдістері
- •Тіс эмалінің тіс жегісіне тұрақтылығын зерттеу әдістері
- •5.4.5. Тіс жегісіне тұрақтылықты ұстап тұру және қалыптастыру үшін жергілікті алдын-алу заттарын қолдану
- •Фторқұрамды сықпаларды қолдану бойынша Еуропа Ассоциациясы балалар стоматологтарының ұсынымдары
- •5.5. Тіс жегісін алдын-алуда тістердің шұңқырлары мен фиссураларының герметизациясы
- •Фиссуралар мен шұңқырлардың мүмкін формалары
- •Тістердің шұңқырлары мен фиссураларында тіс жегісін біріншілік алдын-алудың бағыттары және қауіп факторлары
- •1. Жағдайды бағалау. Стратегияны анықтау
- •Шұңқырлар мен фиссуралар аймағындағы тіндер жағдайын зерттеу
- •2. Герметизацияға тістің алдын-ала дайындығы
- •Өңделген жегі қуысына сәйкес шұңқырлар мен фиссураларды толтыру технологиясының нұсқалары
- •3. Силанттың аппликациясы
- •4. Герметизация сапасын бақылау
- •5. Флюоризация
- •6. Герметиктермен жабылған тістердің жағдайын бақылау
- •Герметик жағдайының нұсқалары
- •7. Фиссуралар мен шұңқырлардың герметизациясының клиникалық тиімділігін зерттеу
- •VI тарау. Периодонт ауруларын біріншілік алдын-алудың принциптері
- •6.1. Периодонт ауруларының этиологиясы мен патогенезі, алдын-алудың негізгі бағыттары
- •Периодонтопатогенді микроағзалар
- •Периодонт патологиясын біріншілік алдын-алудың принципиальды сызбасы
- •6.2. Периодонт жағдайын клиникалық және эпидемиологиялық бағалаудың әдістері
- •6.3. Периодонт ауруларын алдын-алуда ауыз қуысының гигиенасы
- •VII тарау. Тістесу патологиясын біріншілік алдын-алу
- •7.1. Әр түрлі жас топтарында жақ-бет аймағы қызметтері мен тістесудің қалыпты жағдайы. Тістесу жағдайының индексті бағалауы
- •Dai индексі
- •Патологиялық тістесу қалыптасуының қауіп-қатер факторларымен басқару принциптері
- •7.3. Тістесу патологиясын алдын-алуда миогимнастика: мақсаттары, әсер ету механизмдері, әдістері, сабақтарды ұйымдастыру
- •Мектепке дейінгі жастағы балаларда жақ-бет аймағы бұлшықеттерінің қалыпты физиологиялық төзімділігі
- •Бұлшықеттер төзімділігінің төмендеу дәрежесіне байланысты миогимнастиканы орындау кезінде күш
Тіс эмалінің тіс жегісіне тұрақтылығын зерттеу әдістері
CRT (colour reaction time) - түсті реакция уақыты (Уолтер, 1958; Мэйволд, Джейжер, 1978)
| |
Логикалық негіздеме |
Мақсаты: қышқылда эмальдың еру жылдамдығын зерттеу. Тәсілі: қышқылдың стандартты мөлшерін эмаль апатиттерінен белсенді шығатын, осы қышқылмен еритін иондармен бейтараптау үшін қажет уақытты зерттейді. Қышқыл ортадан бейтарап ортаға өтуін қышқылды-негізгі индикатор көмегімен анықтайды. |
Материал мен құралдар |
1Н тұз қышқылы ерітіндісі. Микропипетка 30 секундта 0,02% кристалл-виалет сулы ерітіндісіне сіңірілген диаметрі 3мм сүзілген қағазды диск, ол қышқылды рН-та сары түске, бейтарап ортада күлгін түске боялады. Секундомер |
Әдістеме |
12 тісті сілекейден ажыратады, тіс қағынан щеткамен тазартады және құрғатады. Тістің вестибулярлы беткейіне қағаз дискті орнатады, оған микропипетканың көмегімен 1,5 мкл 1Н НCl ерітіндісін тамызады (тест нәтижесінен кейін реминализациялық заттарды жағады!) |
Нәтижені тіркеу |
Дисктің сары түстен күлгін түске өзгеру уақытын белгілейді |
Нәтижені интерпретациялау |
CRT>60 сек - еруі төмен, тіс жегісі тұрақтылығы жоғары; CRT<60 сек - еруі жоғары, тіс жегісі тұрақтылығы төмен |
ТЭР (эмальды тұрақтылықтың тесті) (Окушко В.Р., 1984) | |
Логикалық негіздеме |
Мақсаты: қышқыл әсерінен эмальдың беткей қабаттарының бұзылу дәрежесін анықтау Тәсілі: бояғыш көмегімен стандартты жағдайда стандартты қышқылдың стандартты ерітіндісін қолдану нәтижесінде алынған эмаль ақауын визуальды бағалау. |
Материал мен құралдар |
1Н тұз қышқыл ерітіндісі Микропипетка немесе шыны таяқша 1% метилен көгі ерітіндісі 10 баллдық көк түсінің шкаласы (1:2-100-ден 0,18% дейін стандартты немесе негізгі ерітіндіні араластыру нәтижесінде алынады) |
Әдістеме |
12 тісті сілекейден ажыратады, тіс қағын щеткамен тазалайды және құрғатады. Тістің вестибулярлы беткейіне 1,5-2 мм қышқылды тамызады. 5 секундтан кейін бір қозғалыспен құрғақ тампонмен сүртеді. Бұзылған және сау эмальға 5 секундтқа бояғыш тамызады. Содан кейін сау эмальды құрғақ тампонмен өзінің бірінші түсіне жеткенге дейін сүртеді. |
Нәтижені тіркеу |
Эмальдың қышқылмен өңделген бөлігінің боялу қарқындылығын шкаламен салыстырады |
Нәтижені интерпретациялау |
Бозғылт түс 1-3 балл (0,18-0,75%) – тіс жегісі тұрақтылығы жоғары; 4-5 балл (1,5-3,1%) – тіс жегісі тұрақтылығы біркелкі; 6-7 балл (6,2-12,5%)- тіс жегісі тұрақтылығы төмен; 8 балл және одан жоғары (25-100%) – тіс жегісі тұрақтылығы өте төмен |
Лазерлік рефлектометрия (Грисимов В.П., 1991) | |
Логикалық негіздеме |
Мақсаты: эмаль беткейі кристалл торының тығыздығын анықтау. Тәсіл тұрақты және тұрақсыз эмальдың оптикалық қасиеттерінде айырмашылықтарына негізделген: жақсы минерализацияланған, тығыз эмаль борпылдақ тіс жегісіне тұрақсыз эмальға қарағанда күн сәулесін жақсы жарқыратады, аз сіңіреді |
Материал мен құралдар |
Гелий-неондық лазер ЛГН-105 0,63 мкм толқын ұзындығымен. Эмальдың жарқыратқан сәуле түсіретін фотоаппарат. Жарқыраған күн сәулесінің сипаттамаларын өлшегіш |
Әдістеме |
Тісті тазартады, құрғатады, лазер сәулесін тіске бағыттайды. Эмальмен жарқыраған сәулені суретке түсіреді. |
Нәтижені тіркеу |
Жарқыраған сәуленің бейнесін стандартты шкаламен салыстырады, қайтарылмаған сәуленің бөлігін есептейді. |
Нәтижені интерпретациялау |
Диффуздық компоненті 0,24-тен төмен – эмаль тіс жегісіне тұрақты, 0,30-дан жоғары болса – тіс жегісіне тұрақсыз |
Электрометрия (Иванова Г.Г., 1984, Жорова И.А., 1989) | |
Логикалық негіздеме |
Мақсаты: тіс эмалі кристалл торының тығыздығын анықтау. Тәсіл тығыз кристаллды құрылымы бар жетілген сау эмаль тұрақты ток үшін диэлектрик болып табылатындығына негізделген. Эмаль құрылымы борпылдақ болған сайын тоқ өткізгіштігі жоғарылай түседі. |
Материал мен құралдар |
Белсенді және пассивті электроды бар 0,11х106 А, бөле алатын гальванометр ауыз қуысы кіреберісінде орналасады. Электродтарда 3 вольт ток болады. Эмаль және белсенді электрод арасында электр өткізгішті кантактты қамтамасыз ететін 10% NaCl электролит ерітіндісі |
Әдістеме |
Зерттелетін беткейді тазартады, кептіреді, сілекейден ажыратады. Белсенді электрод капиллярын электролитпен толтырады. |
Нәтижені тіркеу |
Гальванометр көмегімен тұрақты токтың күшін және эмальға өтуін анықтайды. |
Нәтижені интерпретациялау |
Эмальдың электр өткізгіштігі 3-5мА дейін және одан жоғары болуы оның аяқталмаған минерализациясын, сәйкес төмен тіс жегісіне тұрақтылықты немесе эмальдың жегіленген деминерализациясын дәлелдейді |
Эмальдың күлінде калций мен фосфордың санын анықтау | |
Логикалық негіздеме |
Мақсаты: эмальдың құрамында Са мен Р-дың сандық құрамын in vitro эмальдың химиялық сандық талдауы әдістерімен анықтау |
Материал мен құралдар |
Муфельді пеш. Сандық талдау үшін реактивтер жиынтығы. Лабораториялық ыдыс |
Әдістеме |
Эмальды пештің ішінде t=5000 қыздырады. Алынған 10 мг күлді 0,5мл концентрацияланған HCL ерітіндісіне араластырады, химиялық талдау үшін дистиллденген су құяды |
Нәтижені тіркеу |
Нәтижені комплексонометриялық, фотоколориметриялық, спектрофотометриялық әдіс арқылы сандық анализді алады |
Нәтижені интерпретациялау |
Нәтиже салыстыру аспектісінде ақпаратты |
Эмаль биопсиясы (эмальдың өмірлік еруін анықтау); (Леонтьев В.К., Дистель В.А., 1974) | |
Логикалық негіздеме |
Мақсаты: эмальдың (Ca, P) минералды құрамының сандық талдауы, соның ішінде қышқылмен реакцияға түсетін апатиттердің бөлігі. Тәсіл негізделеді: тіс жегісіне тұрақсыз эмальға қарағанда кальцийге қаныққан эмаль бұл элементтің ионын қышқыл бейтараптауына көп мөлшерде бөледі. |
Материал мен құралдар |
Қышқыл тұзды буферлі ерітіндіні (97мл 1H және 50мл KCl) араластырады және 200 мл дистелденген сумен толтырады, қоймалжың болу үшін 1:1 глицерин қосады. Буферлі ерітіндіні аппликациялау және эмальдың қышқылды биоаптат аспирациялау үшін микрошприц. |
Әдістеме |
Тісті сілекейден ажырату, тазарту, құрғату. Тіс беткейіне 1мкл буферлі ерітіндісін тамызады. 1 мин өткеннен кейін барлығын микрошприцпен жинайды. Бұл биоптатты 1мл дистелденген сумен пробиркаға ауыстырады. Химиялық талдау алу үшін. |
Нәтижені тіркеу |
Нәтижені комплексонометриялық, фотоколориметриялық, спектрофотометриялық әдіс арқылы сандық талдауды алады. |
Нәтижені интерпритациялау |
Бұл әдіс эмаль қалпын анықтауға көмектеседі. Сондықтан минерализациялау алдын-алуы үшін кариесогенді факторының дамуында қауіп төніп тұрған адамдар арасында жүргізеді. |
Спектрометрия | |
Логикалық негіздеме |
Мақсаты: спектральды талдау көмегімен жұлынған тістер эмалінің минералды құрамын нақты сандық анықтау |
Материал мен құралдар |
Эмаль үлгісін дайындау үшін алмазды диск. 10% формалин. Спектрометрі бар сканерлік электронды микроскоп, құрамында көмірсуы бар желім |
Әдістеме |
Жұлынған тістерді дистиллденген сумен шаяды, формалинге бекітеді, вестибуло-оральды бағытта кеседі, майсыздандырады, жұмыс үстеліне ток өткізгіш желіммен жабыстырады, вакуумды постқа ауыстырады. Бұл жерде үлгілерге көмірлі пленканы себеді, ток өткізгіш қабатты алу үшін себеді. |
Нәтижені тіркеу |
Эмальда кальцийдің, фосфордың, темірдің, көмірсудың, натрийдің, кремнийдің, хлордың, хромның, фтордың, магнийдің, алюминийдің, мырыштың, титанның сандық құрамын зерттейді |
Нәтижені интерпритациялау |
Нәтижелер салыстыру аспектісінде ақпаратты |