- •27.Лексікалогія як раздзел мовазнаўства. Азначэнне слова як асноўнай адзінкі мовы. Лексічнае і граматычнае значэнні слова.
- •1. Па характару суаднясення з рэчаіснасцю:
- •1. Амонімы-розныя словы-узніклі ў выніку выпадковага супадзення: лук-цыбуля, лук-зброя
- •1) Назвы асоб паводле іх дзейнасці, асаб характару, міф. Істот (абібок, асілак, вадзянік, нячысцік)
- •2. Усходнеславянская - усходнеславянскае адзінства (7-8 ст.) жывелы(кошка,сабака),гаспадар.Прылады(карзiна, самавар),стравы(пiрог, цеста), людзей(конюх,пастух), сення,пасля,цяпер
- •1)Фанетычнае-падпарадкаванне iншамоўных слоў беларускім фанетычным законам: аб`ект, віраж
- •2)Граматычнае-падпарадк. Марфемнай структуры:ганарар,прэмiя
- •3) Графiчнае-перадача сродкамi бел.Мовы:камп`ютэр, сервiс
- •4)Семантычнае (па сэнсу diploma – лiст)
- •1)Iндывiдуальна-аутарскiя: пiлiва(пiлiць), колiва-калоць
- •2)Агульнаужыв: вiдэаклiп,спонсар,рэйтынг,бiатлон.
27.Лексікалогія як раздзел мовазнаўства. Азначэнне слова як асноўнай адзінкі мовы. Лексічнае і граматычнае значэнні слова.
Лексікалогія – раздзел мовазнаўства, які вывучае слоўнікавы склад, лексіку мовы.
Функцыі:
• Выяўляе значэнне слова
• Яго стылістычныя ўласцівасці
• Шляхі ўзнікнення
• Актыўнасць слова ў мове
Вылучаюць лексікалогію:
• Агульную – устанаўлівае агульныя заканамернасці ў будове, функцыянаванні, развіцці лексікалогіі
• Прыватную – даследуе лексіку адной мовы
• Параўнальную – даследуе лексіку розных моў з мэтай вылучэння у ей роднасных сувязей
• Дастасоўная – складаецца з лінгвапедагогікі і культуры маўлення
Адгалінаванні лексікалогіі:
• Апамасіялогія – навука аб называнні словамі пэўных з’яў і прадметаў
• Семасіялогія – вывучае лексіч.знач.слоў і выразаў, прычыны,умовы змянэння знач. у працэсе гіст.развіцця
• Анамастыка-даслед.улас.імены
• Тэрміназнаўства
• Лексікаграфія-тэорыя і практыка складання слоўнікаў
• Этымалогія-гіст. паходжання слоў і марфем
• Стылістыка-выкарыстанне моўных сродкаў у адпаведнасці са стылем, вывучае стылі мовы
• Фразеалогія-вывуч.фразеалагізмы
Лексіка гэта:
• Сукуп. усіх слоў мовы, яе слоўнікавы склад
• Сукуп. слоў пэўнай сферы функцыянавання: дыялекты, тэрміналагіч.л.
• Сукуп. слоў блізкіх паводле паходжання: агульнаслав.л.
• Сукуп.слоў аб’яд.агульн.стылістыч.паметай:нейтральная л.,прастамоў.л.,экспрэс.л.
• Сукуп.слоў хар.для пэўн.літ. напрамку,маст.тв.,аўтара:рамантычная л.
Сучас.бел.слоўнікі ахопліваюць больш за 100тыс.слоў.
Задачы лексікі:
• Вывуч.і сістэматызацыя слоўнікавага складу
• Шляхі развіцця слоў і іх знач.
• Паходжанне слоў
• Сферы ўжывання
Слова – фан.і грам.аформленная адзінка мовы, якая з’яўл. сродкам намінацыі,мае пэўны сэнс і аднолькава разумеецца калектывам людзей.
Ф-цыі слова:
• Наменатыўная
• Адлюстраванне
• Адукацыйная
• Кантактная
• Экспрэсіўна-ацэначная
Прыкметы слова:
• Устойлівая фан.аформленасць(гук.абалонка)
• Гукавая непранікальнасць(у слова іншае слова не ўставіш)
• Узнаўляльнасць(у працэсе маўлення мы самі слова не ствараем, яно зах.у спадчыну, мы ўзнаўляем яго ў памяці)
• Ізаляванасць-носьбіт цэласнага значэння
Ад марфемы слова адрозніваецца:
• Можа быць падзельнай і непадзельнай моўнай адзінкай(марфема-толькі непадзел)
• Свабодна змяняе месца ў сказе
• Належыць да часціны мовы
Паводле ф-цыі ў мове словы бываюць:
• Паўназначныя(самастойныя)-абазнач.прадметы,выяўл.паняцці,маюць сінтакіч. самастойнасць.У сказе-члены. Могуць самі ўтвар.сказ
• Непаўназнач(служб.)-не маюць наменатыўнай ф-цыі і лексіч.знач.,не члены сказа
• Агульныя імены-назыв.рэаліі і паняцці пра іх, характэрна абагульненасці: студэнт-навучэнец ВНУ, студэнт-чалавек
• Уласныя імены-не маюць абагульненасці
• Замяшчальныя словы:займ.,займен.прысл. не назыв. рэаліяў, а толькі замяняюць паўназнач.словы,што перадаюць і
Граматычнае знач.-абстракт.знач.,што выяўл.у прыналеж.слова да пэўнага класа і выраж. іх фармальнымі сродкамі (канчаткі,суф.,нац).Гэта абагульненная знач.,уласцівае цэламу класу слоў:вішня,ліпа,школа(наз.ж.р.адз.л.). сукупнасць аднарод.грам. знач. утвар. грам. катэгорыю:грам.знач.м.р.,ж.р.,н.р.-утвар.катэгорыю роду
Лексіч.знач.-сэнсавае семантычнае напаўнэнне слова, якое гіст.замац.за пэўным гук. комплексам і з’яўл.адлюстр.аб’ектыўнай рэчаіснасці. У ім можа праяўл.нац.своеасаблів. мовы.У працэсе гіст.развіцця словы пашыр.\звуж.лексіч.знач.:жывот-жыцце,жывот (раней),сення-толькі жывот.Слова можа і цалкам выйсці з ужытку.
Тыпы лексіч.знач.: