6 Билет

6-билет

1. Орта ғасырлардағы саяси ілімдер (А.Аврелий, Ф.Аквинский).?

Бұл заманда христиан дініне көп еңбек сіңірген Аврелий Августин(354-430) еді. Ол христиан фалсафасының негізгі қағидаларын зерттеп жетілдірді. Оның саяси көзқарастары <<Құдай қаласы туралы>> деген еңбегінде баяндалған.Августин барлық әлеуметтік, мемлекеттік және құқықтық мекемелермен заңдарды адамның күнәсінің нәтижесі деп санады. Оның ойынша, құдай адамға еріктің еркіндігін береді, яғни ол өз бетімен (күнәхар болып) немесе құдай жолымен өмір сүруге мүмкіндігі бар. Соған орай ол адамдарды құдай жолымен және адам жолыме н өмір сүрушілер деп екі түрге бөлді.Бұл топтарды рәміз ретінде екі қала деп атайды. Біріншісін, болашақта құдаймен мәңгілік патшалық құратын, екіншісін, жын-шайтандармен бірге мәңгілік жапа шегіп, сазайын тартатын адамдардың екі қоғамы деп түсіндірді.

Христиан дінінің саяси теориясын жасап, шыңына жеткізген монах Фома Аквинский (1225-1274) болды7 Оның саяси көзқарастары<<Билеушілердің басқаруы туралы >> , <<Теологияның жиынтығы>> деген еңбегінде қаралады. Аквинский өз шығармаларында Аристотельдің көзқарастарын католик дінінің қағидаларына бейімдегісі келді. Атап айтқанда, ол Аритотельдің адам қоғамдық және саяси тірі жәндік деген пікірін пайдаланды. Жалғыз адам өз мұқтаждығын, қажеттілігін жеке дара қанағаттандыра алмайды. Сондықтан мемлекет болып бірігіп өмір сүру адамдардың маңдайына әуел бастан жазылған деп түсіндірді.Мемлекеттік биліктің мақсаты - <<ортақ игілікке>> жету, адамдарға лайықты, ақылға сыйымды өмір сүруге жағдай жасау. Ол үшін феодалдық – сословиелік жіктелудің сақталуы шарт. Жоғарғы сословиеге бәрі бағынуы тиіс. Фоманың ойынша, билік құдайдың құдіретімен орнайды. Сондықтан патшалық билік жоғары діни билікке бағынуы керек оның түсіндіруінше, аспанда құдай, жерде Рим папасы билеуі тиіс.

2. Партиялар мен партиялық жүйелердің типтері?

«Партия» деген ұғым латын тілінен аударғанда «бөлік, бөлшек» деген мағынаны білдіреді. Партия үкімет билігіне ықпал ету және оны жеңіп алу арқылы белгіді бір топтың мүддесін іске асыру үшін құрвлған адамдардың ерікті ұйымы. Саяси мәнін көрсететін факторлар:

• Белгілі бір әлеуметтік топтың мүддесін іске асыру

• Билік тұтқасын өз мақсатына пайдалану

• Партия құрамына кіру мен шығу еркіндігін беру

Функциялары:

• Қоғамдағы топтардың мүдделерін анықтау,тұжырымдау, дәлелдеу

• Адамдарды ұйымдастыру арқылы, олардың саяси белсенділігін арттыру, саяси әлекметтенуіне ықпал жасау

• Мемдекеттегі саяси процесстерге үнемі ат салысу, түрлі заңдар мен нормалардың қабылдануына қатысу

• Үкімет билігіне бәсекелес болу, ол үшін күресу

• Мемлекеттік басқару органдарға ақпараттар, органдар дайындау, ұсыну

Партия типтері:

• Таптық белгілеру:

  • Шаруалар, жұмысшылар

  • Орта топтың мүдделері

  • Негізгі бір топтың мүдделері

• Идеалогиялық мүддесіне:

• Революциялық

• Реформациялық

• Консервативтік

• реакциялық

• Жұмыс істеу әдістері

• Демократиялық

• Авторитарлық

• фашистік

• Бұдан басқа

• Буржуазиялық демократиялық

• Социал дем

• Коммун

• Ұлы азаттық

Партиялық жүйелер дегеніміз саяси билікті жеңіп алу, ұстап қалу және іске асыру мақсатымен құрылған партиялардың одағы. Түрлері

• Көппартиялық: мемлекеттік билік үшін күрес барысында бірнеше саяси партиялардың әр түрлі мүдделері мен пікір алалығын қоғамның одан әрі алға басуына пайдаланатын қоғамдың басқару түрі.

• Екіпартиялық: кішігірім партиялар болғанымен, күрес басты екі партия арасында

• Бір партиялық: тек билеуші партия

Шын мәнінде көппартиялық болғанымен өкімет билігіне азғанасы қатысады.

3. Қоғамды саяси басқару түсінігі

Мемлекеттік басқару нысандары жоғары мемлекеттік билікті үһұйымдастыруды, оның құрылымын, құқықтық мәртебесін және жоғары органдардың қызметінің ретін білдіретін ұғым:

• Монархия: биліктің бастау жеке адам, мұрагерлік жолмен

• Абсолюттік: монархтың күш құдыретін қорғайды. Үкіметті тағайындады, үкімет оның еркінорындайды, оның алдында жауапты болады. Катар, Оман, Сауд Аравиясы

• Коституциялық: монархтың билігі конституциямыен шектелген

• Дуалистік: Иордания, Кувейт, Марокко. Монарх атқару билігін жүргізеді

• Парламенттік: мемлекет басшысы монарх, бірақ билік жүргізу ісіне араласпайды. Ұлыбритания, Швеция, Дания, Жапония

• Республика: кең тараған. Билік бастауы халық, мемлекеттік жоғары органдарын халық сайлайды

• Парламенттік: президентті Көбінесе парламент сайлайды, Негізгі билік үкімет басшының қолында, Үкіметті және оның құрамын парламент қалыптастырады, Үкімет парламент алдында есеп береді және ол қабылдаған заңдарын іске асрады, Парламент мемлекет бюджетін бекітеді,Үкімет қызметін қадағалайды, ерек жағдайда оған сенімсіздік білдіріп, Қызметтін кетіреді, Саясии бағытын анықтайды. Израиль, Италия, ГФР

• Президенттік: Билік тармақталады, Шешуші субъект президент, Оны халық сайлайды, Президент мемлекет және үкімет басшысы, Ішкі және сыртқы саясат тетігін қолында ұстайды, Бас қолбасшысы, Үкімет құрамын тағайындайды, Парламенттен тәелсіз