7. Логометрлер

14-суретте магнитэлектрлік жүйенің логометрлік механизмінің құрылғысы көрсетілген.

Логометрлер – электрлік немесе электрлік емес сияқты басқа шамалардың функциясы болып табылатын екі электрлік шамалардың бөлігін есептеу операциясын жүзеге асыратын аспаптар.

Логометлерде магнитэлектрлік немесе электр динамикалық механизмдердің қозғалмалы бөлігі орамаларынан I₁ және I₂ токтары ағатын, бір-бірімен берік бекітілген екі орауыштар түрінде жасалған. Орауыштарға ток қарсы әсер етуші моменті жоқ металл таспалар көмегімен келеді. Тұрақты магниттің магнит өрісі мен орауыштардағы токтардың өзара әсерлері тудыратын М₁ және М₂ моменттері бір-біріне қарама-қарсы бағытталған. Моменттердің біреуі қозғалмалы бөліктің бұрылу бұрышына тәуелді болуы керек, сондықтан саңылауды бірқалыпты емес етіп жасайды. Моменттердің тепе-теңдігінде М₁=-М₂, сонда:

мұндағы, В₁ және В₂ - қозғалмалы бөліктің орауыштарының индуктивтілігі;

S₁ және S₂ - қозғалмалы орауыштардың активті қимасы;

w₁ және w₂ - орауыштардағы орам мөлшері;

I₁ және I₂ - орауыштан өтетін ток.

Сонда:

.

Осылайша:

.

Логометрлік механизмнің негізінде сұлбасы 15-суретте көрсетілген омметр жасалған.

Бұл жағдайда қозғалмалы бөліктің ауытқу бұрышы мына формуламен анықталады:

,

мұндағы, R₁ және R₂ - орауыштардың кедергілері.

Электродинамикалық жүйенің логометрінің негізіндегі жиілікөлшегіш 16-суретте көрсетілген.

Қозғалмалы орауыштың тізбегінің параметрлері өлшенетін жиіліктің I₁ тогы мен U_Х кернеуінің фазалық ығысуы 90-ке тең болатындай етіп таңдалады.

Қозғалмайтын орауышының А, қозғалатын орауышының Б₂, R₂, L₂ және C₂ элементтерінің тізбектерінің параметрлерін таңдай отырып, төменде көрсетілген жиілікте осы тізбектің кернеуінің резонансына қол жеткізуге болады.

Бұл жиілік жиілікөлшегіштің орта диапазонына тең. Мұнда қозғалмалы бөліктің ауытқу бұрышы қозғалмалы орауыштар тізбегіндегі реактивті кедергілердің қатынасының функциясы болып табылады:

,

мұндағы, ,, а.

Осыдан:

.

Электродинамикалық жүйенің логометрлік механизмінің негізіндегі фазометр 17-суретте көрсетілген.

I₁ және I₂ токтарының тепе-теңдігіндегі I₁ және I₂ токтарының арасындағы фазалық ығысу логометрлік механизмнің қозғалмалы орауыштарының арасындағы бұрышқа тең және аспаптың қозғалмалы бөлігінің ауытқу бұрышы Z жүктемесіндегі ток пен кернеу арасындағы фазалық ығысуға тең. Осылайша фазометрдің межелігі  және cos бұрыштарының мәндерінде градуирленуі мүмкін.

Логометрлік механизмі бар аспаптың мысалы болып температураны өлшеуге арналған Ш69001 логометрі табылады. Сезімділігі- 10К/бөл. өткізгіштердің кедергісі - 15 Ом-нан аз емес. Дәлдік класы– 2,0.

8. Практикалық жұмыс

8.1. №2 и №3 зертханалық жұмыстарының стендтерінде ампер- сағаттардың есептеуіштерінің, активті және реактивті энергияның есептеуіштерінің, ваттметрлердің, вольтметрлердің және амперметрлердің құрылымдарын талдау.

9. Жұмыс бойынша есеп беру

9.1. жұмыс бойынша есепте келесі сұрақтар қамтылуы керек:

• аспаптардың құрылымының сипаты;

• аспаптардың сипаты;

• аспаптардың қолданылу аймағы;

• аспаптардың негізгі артықшылықтары мен кемшіліктері;

• қолданылатын өлшеуіш механизмдердің типтері.

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. Өлшеуіш механизм дегеніміз не?

2. Магнитэлектрлік өлшеуіш механизмнің (ӨМ) негізгі бөліктері.

3. Магнитэлектрлік ӨМ-нің неше шиыршықты серіппесі бар?

4. ӨМ нің қозғалмалы бөлігінің атауы.

5. Магнитэлектрлік ӨМ-нің артықшылықтары мен кемшіліктері.

6. Электромагниттік ӨМ-нің негізгі бөліктері.

7. Электромагниттік ӨМ-нің артықшылықтары мен кемшіліктері.

8. Электродинамикалық ӨМ-нің негізгі бөліктері.

9. Электродинамикалық ӨМ-нің артықшылықтары мен кемшіліктері.

10. Ферродинамикалық ӨМ-нің негізгі бөліктері.

11. Ферродинамикалық ӨМ-нің артықшылықтары мен кемшіліктері.

12. Электростатикалық ӨМ-нің негізгі бөліктері.

13. Электростатикалық ӨМ-нің артықшылықтары мен кемшіліктері.

14. Индукциялық ӨМ-нің негізгі бөліктері.

15. Индукциялық ӨМ-нің артықшылықтары мен кемшіліктері.

16. Магнитэлектрлік ӨМ-нің қолданылу аймағы.

17. Электромагниттік ӨМ-нің қолданылу аймағы.

18. Электродинамикалық ферродинамикалық ӨМ-нің қолданылу аймағы.

19. Электростатикалық және индукциялық ӨМ-нің қолданылу аймағы.

20. Әртүрлі жүйелердің өлшеуіш аспаптарының типтеріне мысалдар және олардың мінездемелері.

21. Логометрлер. Құрылымы, қолданылу аймағы.