1. Дапоўніце табліцу, абапіраючыся на інфармацыю тэкстаў:
|
Від пісьма |
Азначэнне сутнасці |
Знак |
Вартасці |
Недахопы |
|
Піктаграфічнае |
Пісьмо малюнкамі |
Піктаграма |
Прастата, лаканічнасць, незалежнасць ад вымаўлення |
Неадназначнасць, немагчымасць перадачы складанай інфармацыі |
2. Тэст па тэме
Што абазначае слова “графіка”?
А. Сістэму пісьмовых знакаў пэўнай мовы;
В. Слоўнікавы склад мовы;
С. Сістэму фанетычных сродкаў, звязаных з вышынёй, сілай, працягласцю;
D. Раздзел мовазнайства, у якім вывучаецца сукупнасць усіх сродкаў для абазначэння вуснай мовы на пісьме.
Якія існуюць віды пісьма ?
А. Прасадычнае; D. Фанетычнае;
В. Літарна-гукавое; Е. Піктаграфічнае.
С. Ідэаграфічнае;
Якія народы карыстаюцца фанемаграфічным пісьмом?
А. Чэхі; D. Літоўцы;
В. Беларусы; E. Англічане.
С. Кітайцы;
На якія літары падзяляецца алфавіт у графічных адносінах?
А. Надрадковыя; D. Загалоўныя;
В. Падрадковыя; E. Прапісныя.
С. Рукапісныя;
Колькі літар у беларускім алфавіце?
А. 10 літар для абазначэння галосных, 22 – зычных;
В. 12 літар для абазначэння галосных, 20 – зычных;
С. 12 літар для абазначэння галосных, 22 – зычных;
10 літар для абазначэння галосных, 21– зычных;
10 літар для абазначэння галосных, 23 – зычных.
Якія беларускія літары і знакі не абазначаюць гукаў?
А. Дж, дз; D. Ъ;
В. Апостраф; E. Ь.
С. Ў;
З якімі графічнымі сістэмамі звязана гісторыя беларускага пісьменства?
А. Лацініцай;
В. Глаголіцай;
С. Вукавіцай;
D. Гаевіцай;
E. Кірыліцай.
Якім алфавітам карысталася старажытная беларуская мова?
А. Кірыліцкім;
Б. Грэчаскім;
В. Македонскім;
Г. Стараславянскім;
Д. Старабеларускім;
Е. Старарускім.
Да якога часу карысталіся на Беларусі кірыліцай?
А. да 19 – 20 ст.;
В. да 17 – 18 ст.;
D. да 14 – 15 ст.
С. да 12 – 13 ст.;
Якую назву атрымала рэфармаваная кірыліца?
А. Славянка;
Б. Вукавіца;
В. Грамадзянка;
Г. Гаевіца;
Д. Глаголіца;
Е. Тарашкевіца.
3. Вызначце, якія графічныя знакі адсутнічаюць у сучасным алфавіце? Абрысы якіх літар адрозніваюцца?
4. Растлумачце графічныя асаблівасці тэкстаў з дарэвалюцыйных выданняў. Тыповыя прыкметы выпішыце.
1. Я не паэта, о крый мяне божэ!
Ня рвуся к славе гэт'кай ни мала.
Хоць песенку-думку и высную можэ,
Завуся я тольки — Янка Купала...
Ци завыли ваўки, ци заенчыў вихор,
Ци запеў салавей, ци заг'аг'ала гусь.
Я тут виджу свой край, поле, рэчку и бор,
Сваю матку-зямлю — Беларусь...
(Я. Купала. Жалейка, Пецярбург, 1908)
2. Трэба с сталі каваць, гартаваць гібкі верш,
Абрабіць яго трэба с цярпеньнем.
Як ударыш ты ім,— ён як звон зазьвініць.
Брызнуць іскры с халодных каменьнеў.
3. Здароў, марозны, звонкі вечэр!
Здароў, скрыпучы, мяккі сьнег!
Мяцель ня вее, сьціхнуў вецер,
I волен лёгкіх санак бег.
(М. Багдановіч. Вянок, Вільня, 1913)
5. Прачытайце ўрывак з артыкула, надрукаванага ў часопісе “Bielarus” (1915). Як называецца гэта графічная сістэма? Чаму ёю карысталіся для перадачы беларускіх тэкстаў?
6. Прачытайце некалькі слоўнікавых артыкулаў са «Слоўніка мовы «Нашай Нівы». Параўнайце беларускую кірыліцу і лацінку. Якімі лацінскімі графічнымі сродкамі перадаваліся асаблівасці беларускага вымаўлення?
ВЕСНА, WIESNA ж. Вясна. Весна, весна жадання! Ты прыйдзеш зноў, Ты вернешся. 1910, № 13, с. 207. Якуб Колас. Весна. Скора прыдзе весна, Панясецца «ку-ку» Праз лясы, праз паля, Праз наш Нёман рэку. 1908, № 5, с 6. Мацей Крапива. Скора прыдзе весна. Мак. – Весна гэта нашэ вяліка сьвята. Сягоньня у чэсць вясны я зраблю у сябе вечарынку. 1912, № 14, с. 1 К.Лейко. Снатворны мак. Napiered pa ščaście! Chaj złoje usio drohnie! Wiesna užo na świecie – Chrystos Uwaskros! 1910, № 16—17, с. 150. S.Połujan/ Chrystos Uwaskros! Jak zmahaecca wiesna z zimoj, tak treba i nam [biełarusam] zmahacca z dolaj-niadolaj. 1911, № 1,с.2.
ДАЕХАЦЬ, DAJECHAĆ зак. Едучы, дабрацца да якога-н. месца. Тымчасам ў Сыбиры рэки яшчэ не пусьцили – лёд стаиць, а да многих месцоў можна даехаць тольки рэками. 1907, № 17, с. 6. Chachoł Maučba išou z raboty Zarobak dobry, -- byu bahaty Šukau siabra kab biez kłapot Dajechać z im da rodnaj chaty. 1910, № 40, с. 622. Aleś Harun. Kamu što...