Глоссарий

Ответ «острой фазы» или преиммунный ответ – неспецифическая реакция организма на повреждение, характеризуются появлением общих неспецифических признаков болезни, обусловленных действием медиаторов: интерлейкинов (ИЛ-1, ИЛ- 6), фактора некроза опухолей (ФНО), гамма-интерферона

Жедел кезеңнің жауабы немесе иммунитет алды жауап – интерлейкиндер (ИЛ-1, ИЛ- 6), өспелерді жоятын фактор (ӨТЖФ), гамма-интерферон, медиаторлар әсерлерінен аурудың жалпы бейспецификалық белгілерімен сипатталатын зақымдануға организмнің бейнақты серпілісі ретінде жүйелік қабынулық жауаптың бір құрамбөлшегі болып табылады.

Acute phase reactions (preimmune response) is nonspecific organism response to damage characterized by the appearance of non-specific symptoms of the disease due to mediators: interleukins (IL-1, IL-6), tumor necrosis factor (TNF), interferon-gamma

Белки ответа острой фазы – белки, синтезирующиеся в печени под действием ИЛ-6, ИЛ-1, ФНО, обладают антимикробными, антиоксидантными свойствами, ограничивают очаг повреждения, участвуют в репаративных процессах, реакциях клеточного и гуморального иммунитета, повышают неспецифическую резистентность организма, в том числе фагоцитарную активность лейкоцитов. К ним относятся С-реактивный белок – СРБ, амилоид А (их концентрация увеличивается в 100-1000 раз); α1-кислый гликопротеин, фибриноген, гаптоглобин (их концентрация увеличивается в 2-5 раз;. церулоплазмин, С3 α1-антитрипсин, антихимотрипсин (их концентрация увеличивается на 20-60%)

«Жауаптың жедел кезеңі» нәруыздары – микробтарға қарсы, антиоксиданттық қасиетті, зақымдану ошақтарын шектейтін, репарациялық үрдіспен жасушалық және гуморалдық иммунитет серпілістеріне қатысты, организмнің бейспецификалық төзімділігі мен лейкоциттердің фагоцитоз белсенділігін күшейтетін, бауырда ИЛ-6, ИЛ-1, ӨТЖФ әсерлерінен түзілетін нәруыздар. Оларға жататындар: С - әсерлі нәруыз (СӘН), А амилоидтар (олардың мөлшері 100-1000 есе артады), α1-қышқыл гликопротеин, фибриноген, гаптоглобин (олардың мөлшері 2-5 есе артады), церулоплазмин, С3, α1-антитрипсин, антихимотрипсин (олардың мөлшері 20-60% жоғарылайды).

Acute phase globulins are proteins synthesized in the liver under the influence of IL-6, IL-1, TNF, they have antimicrobial, antioxidant effects, limit lesions, participate in reparative processes, immune response, increase non-specific resistance, including leukocyte phagocytic activity. Acute phase proteins include C-reactive protein , amyloid A (their concentration is increased by 100-1000 times); α1-acid glycoprotein, fibrinogen, haptoglobin (their concentration is increased by 2-5 times); Ceruloplasmin, C3, α1-antitrypsin, antichymotrypsin (their concentration is increased by 20-60%)

Лихорадка(febris,pyrexia) – повышение температуры тела в результате изменения деятельности центра терморегуляции под действием пирогенных веществ

Fevermeans a body temperature above the usual range of normal due to changes in the activity of the thermoregulatory center caused by pyrogens.

Қызба (febris, pyrexia) – пирогенді заттардың әсерінен жылу реттеу орталығы қызметі өзгерістерінен дамитын дене қызымының жоғарылауы

Экзопирогены–продукты жизнедеятельности микробов, вирусов, по химической природе –липополисахариды, термостабильны

Exogenous Pyrogens are secreted by bacteria, viruses, are breakdown products of bacteria, they are lipopolysaccharides and so they are thermostable

Экзопирогендер – микробтар мен вирустардың тіршілік өнімдері, химиялық табиғаты бойынша – липополиқанттар, жылуға төзімді.

Первичные пирогены- экзогенные пирогенны и продукты первичной и вторичной альтерации тканей

Рrimary pyrogens are exogenous pyrogens and the products of tissue alteration.

Алғашқы пирогендер – экзогенді пирогендер және алғашқы және салдарлық альтерация өнімдері

Вторичные эндогенные пирогены: интерлейкины (ИЛ-1, ИЛ-6, ИЛ-8), ФНО (фактор некроза опухолей) синтезируются моноцитами, макрофагами, гарнулоцитами, лимфоцитами при их активации

Екіншілік эндогенді пирогендер - интерлейкиндер(ИЛ-1, ИЛ-6, ИЛ-8),ӨТЖЖ(өспе тіршілігін жоятын жайт) моноцит, макрофаг, гарнулоциттер, лимфоциттер әсерленгенде бөлінеді.

Secondary endogenous pyrogens: interleukins (IL-1, IL-6, IL-8), TNF (tumor necrosis factor) are synthesized by monocytes, macrophages, granulocytes, lymphocytes at their activation.

Стадии лихорадки

Қызбаның сатылары

1. Стадия подъема температуры (StadiumIncrementi)

Температураның көтерілу сатысы

The stage of temperature elevation

Стадия стояния температуры на высоком уровне (Stadium Fastigii) Температураның тұрақтану сатысы The stage of high constant temperature

3. Стадия снижения температуры (Sadium Decrementi)

Температураның түсу сатысы

The stage of temperature decreasing

Виды лихорадки по степени повышения температуры

Температураның жоғарылау дәрежесіне қарай қызбаның түрлері

Субфебрильная, шамалы subfebrile 37,1 – 37,9 ^оС

умеренная орташа moderate 38,0 - 39,0 ^оС

высокая қатты high39,0- 40,9^оС

гиперпиретическая асқын hyperpyretic 41,0^оС и выше

Виды лихорадки в зависимости от колебаний суточной t⁰ тела

Дене қызымының тәуліктік өзгерісіне қарай қызбаның түрлері

Постоянная – f.Continua: суточные колебания температуры не превышают 1^оС (брюшной и сыпной тиф, крупозная пневмония)

Тұрақты қызба – температураның тәуліктік өзгерісі 1 ^оС-тан аспайды (іш сүзегі, бөртпе сүзек, крупозды пневмония)

Сontinued fever: fluctuations of temperature are lower than 1 ^оС (Typhus, pneumonia)

Послабляющая –f.remittens: Суточные колебания температуры 1-2^оС (вирусные и бактериальные инфекции, экссудативный плеврит)

Босаңситын қызба- температураның тәуліктік өзгерісі 1-2 ^оС (вирустық, бактериялық жұқпа, экссудативті плеврит)

Remittent fever: fluctuations of temperature are 1-2 ^оС (viral and bacterial infections, exudative pleuritis)

Перемежающая – f.intermittens: большие колебания температуры с падением ее по утрам до нормы (гнойная инфекция, туберкулез, малярия)

Ұстамалы қызба – дене қызымы бірнеше сағаттың ішінде ертеңгілік тез түсуі мүмкін (іріңді жұқпа, туберкулез, малярия)

Intermittent fever: significant temperature fluctuations with morning normalization (purulent infections, tuberculosis, malaria)

Истощающая – f.hectica: суточные колебания температуры 3-5^оС (сепсис, гнойная инфекция)

Қалжырататын қызба – таңертеңгі мен кешкі дене қызымы аралығы 3-5^оС (сепсис, іріңді жұқпа)

Hectic fever: fluctuations of temperature are 3-5 ^оС (sepsis, purulent infection)

Возвратная – f.Recurrens: чередование лихорадочных и безлихорадочных периодов длительностью 2-7 суток (возвратный тиф, малярия)

Қайталамалы қызба – қызба және қызбасы жоқ кезеңдердің 2-7 күнде қайталануы (қайталамалы сүзек, малярия)

Recurrent fever: febrile and afebrile alternating periods last 2-7 days (typhus recurrens, malaria)

Атипичная - f.Athypica:

Извращенная - f.inversaнарушение циркадного ритма, утренняя температура выше вечерней. (сепсис)

Келбетсіз қызба – температураның тәуліктік өзгеруі бей-берекет, ретсіз болады.

Atipical fever Perverted fever f. inversa:disorders of circadian rhythm, morning temperature is higher than evening temperature (sepsis)

Стресс (анг. stress – напряжение) - неспецифическая реакция организма, возникающая под влиянием необычных и неблагоприятных раздражителей (стрессоров) и сопровождающаяся активацией неспецифических механизмов адаптации. Термин введен Г.Селье (Selye). Стресс проявляется в виде общего адаптационного синдрома, который имеет три стадии: стадия тревоги, резистентности и истощения

Стресс (ағылш. stress – ауыртпалық) – қоршаған ортаның кез келген қолайсыз әсерлеріне организмнің арнайы емес бірбеткей(біркелкі) серпілістермен көріністегі, дененің қорғану-бейімделу мүмкіншіліктерінің жаңа деңгейде қалыптасуы. Терминді Г.Селье (Selye) енгізген. Стресс немесе жалпы адаптациялық синдром сатылы түрде дамиды. Стресс 3 сатыдан тұрады: үрей, төзімділік, қалжырау.

Stress is a nonspecific organism’s response to extreme agents (stressors), is accompanied by activation of nonspecific adaptive mechanisms. The term was offered by H. Selye. Stress is described as general adaptation syndrome, which has 3 stages: alarm reaction, resistance, exhaustion

Триада Селье: инволюция тимуса и лимфоидной ткани; гипертрофия коры надпочечников; язвы желудка и 12-перстной кишки.

Селье үштігі: тимус (айырша без) және лимфа тіндерінің кері дамуы; бүйрек үсті бездерінің қыртысты қабатының гипертрофиясы; асқазан мен ұлтабардың ойық жаралары.

Selye’s triad: involution of the thymus and lymphoid tissue, hypertrophy of adrenal cortex, ulcers of the stomach and duodenum

Стресс-реализующая система- система, запускающая стресс-реакцию, включает гипоталамо-гипофизарно-надпочечниковую систему, симпатоадреналовую систему, прооксиданты

Стресті-дамытатын жүйе – стресс-серпілісіне жол ашатын («қамшылайтын») жүйе. Оның құрамбөлшектері - гипоталамус- гипофиз – бүйрек үсті бездер жүйесі, симпато-адреналдық жүйесі, прооксиданттар.

Stress realizing system is the system that triggers the stress response, it includes the hypothalamic-pituitary-adrenal axis, the sympathoadrenal system, prooxidants

Стресс-лимитирующая система – механизмы, предупреждающие чрезмерную активацию стресс-реализующей системы. Включает в себя гамк-ергическую систему, опиоид-ергическая систему, серотонин-ергическая систему, антиоксиданты

Стресті-шектейтін жүйе – стресс-дамытатын жүйелердің тым артық белсенділінуін шектейтін тетіктер. Оның құрамбөлшектері - гамк-ергиялық жүйе, опиоид-ергиялық жүйе, серотонин-ергиялық жүйе, антиоксиданттар.

Stress-limiting system – includes mechanisms preventing excessive activation of the stress-realizing system (-amino butyric acid-ergic system, opiate-ergic system, serotonin-ergic system, antioxidants)

Болезни адаптации, дезадаптивные болезни – заболевания, возникновение которых связано с неблагоприятным воздействием стресса (дистресс): язвенная болезнь желудка, ишемическая болезнь сердца, атеросклероз, артериальная гипертензия, инсульт.

Дезадаптациялық аурулар – стресстің жағымсыз, қолайсыз әсерінен дамитын аурулар: асқазан мен ұлтабардың ойық жара ауруы, жүректің ишемиялық ауруы, атеросклероз, артериалық гипертензия, инсулт.

Diseases of adaptation - are the diseases, the occurrence of which is associated with negative effects of stress (distress): ulcers of the stomach, intestine, ischemic heart disease, atherosclerosis, stroke, arterial hypertension.

Шок – общее, острое, крайне тяжёлое состояние организма, возникающее под действием сверхсильных экстремальных факторов. Характеризуется стадийным прогрессирующим расстройством жизнедеятельности организма в результате нарастающего нарушения функций нервной, эндокринной, сердечно-сосудистой и других жизненно важных систем.

Шок (сілейме,соққы) – аса қарқынды, төтенше ықпалдардың әсерлерінен жедел (жіті) дамитын организмнің өте ауыр жағдайы. Үйткені бұл жағдай жүйке жүйесі, эндокриндік жүйе, жүрек-қан-тамыр жүйесі тағы басқада ағзаның тіршілік мұқтаждығын қамтамасыз ететін жүйелердің сатылы, үдемелі бұзылыстарымен сипатталады.

Shock is a severe pathological process, which occurs under the influence of extreme pathogenic agents, when overexcitation of the nervous system is changed by deep inhibition and that leads to severe hemodynamic, respiratory, metabolic disturbances.

Кома (от греч. koma - глубокий сон) - состояние, характеризующееся глубоким угнетением центральной нервной системы, стойкой потерей сознания, отсутствием рефлексов на внешние раздражители и расстройством регуляции жизненно важных функций организма.

Кома (греч. koma – терең ұйқы ) - организм тіршілігінің маңызды қызметтерінің бұзылыстарымен, сыртқы тітіркендіргіштерге рефлекстік жауабтың болмаумен, тұрақты естен танумен, ОЖЖ –нің терең тежелістік, күйзелістік сиппаттағы көрініс.

Coma – (from Greek. Koma - deep dream) - is the condition characterized by a deep depression of the central nervous system, loss of consciousness, absence of reflexes to stimuli and dysregulation of the vital functions.

ЛИТЕРАТУРА