«Бизнесті ұйымдастыру» пәнінен емтихан сұрақтары

1. Кәсіпкерліктің пайда болу тарихы және мәні

2. Экономикалық ғылымның негізін қалаушы классиктер жұмысындағы “Кәсіпкер” және “Кәсіпкерлік” түсінігі

3. Кәсіпкерліктің субъектісі және объектісі

4. Кәсіпкерліктің түрі және формалары

5. Кәсіпкерлік қызметтерге қажетті экономикалық, әлеуметтік және құқықтық жағдайлар

6. Қазақстанда кәсіпкерліктің қалыптасуы және дамуы

7. ҚР-да кәсіпкерлік қызметтің дамудағы мәселелер

8. Өңдірістік кәсіпкерлік

9. Коммерциялық кәсіпкерлік

10. Қаржылық кәсіпкерлік

11. Кеңес беру (консалтингтік) кәсіпкерлік

12. Кәсіпкерліктің негізгі ұйымдастыру -  экономикалық формалары

13. Кәсіпкерліктің негізгі ұйымдастыру – құқықтық негіздері

14. Жеке кәсіпкерлік түсінігі және түрлері

15. Бизнес субъектілері -

16. Жеке кәсіпкерлік түрлері

17. Қазақстанда технопаркттерді құру үдерісіндегі: Ұлттық  және аймақтық технопарктер түсінігі.

18. Инновация туралы түсінік және қазіргі кездегі инновацияның жіктелу түрлері

19. Инновациялық кәсіпкерлік түсінігі және инновациялық кәсіпкерліктің жүзеге асырылу деңгейлерінің түрлері

20. Бизнесті жүргізудің негізгі ұйымдық құқықтық формалары

21. Коммерциялық ұйымдардың ұйымдастырушылық құқықтық түрлері

22. Акционерлік қоғам мәні және құру ерекшелігі

23. Жеке кәсіпкерлік түсінігі мен түрлері

24. Франчайзинг мәні түрлері қолдану сферасы

25. Сақтандыру түсінігі мен түрлері

26. Қазақстандағы франчайзингтік қатынастардың даму кезеңдері

27. Франчайзингтік жүйесінің артықшылықтары мен кемшіліктері

28. Жеке кәсіпкерлікті мемлекеттік тіркеу

29. Дәрменсіздік, банкроттық, қаржылық көмек көрсету (санация) түсініктері

30. Банкроттық туралы істерді сот тәртібін қарау

1.«Кәсіпкерлік» және «бизнес» түсініктерінің мағынасы жағынан өте ұқсас. Орыс тілінде «бизнес» - кәсіпкерлікті, ал бизнесмен – кәсіпкерді білдіреді. Батыс экономикалық әдебиеттерінде, онда олардың «кәсіпкер» және «бизнестің» жүйелі анықтамаларына сүйенетінін көре аламыз. С.Розенблатт, Р.Бонингтон, Б.Нидлдің берген анықтамалары.

Бизнес – іс жүргізу жүйесі. Бизнес біздің әлеуметтік экономикалық жүйеміз. «Бизнес» және «кәсіпкерлік» түсініктерінің ұқсастығымен қатар, олардың сөздеріне тән бірқатар айырмашылықтары бар. Мысалы, «бизнес» «кәсіпкерлік» түсінігіне қарағанда ауқымды болып келеді.

Кәсіпкерлік– азаматтар мен олардың бірлестіктерінің пайда немесе өзіндік табыс алуға бағытталған бастамашылық дербес қызметі. Кәсіпкерлікті азаматтар өз атынан, өзінің мүліктік жауапкершілігі кепілдігімен немесе заңи тұлғаның (кәсіпорынның) атынан және соның жауапкершілігі кепілдігімен жүзеге асырады. Кәсіпкерлік кәсіпорынның ұйымдық-құқықтық нысаны арқылы айқындалатын шектегі мүліктік жауапкершілікті көздейді. Қазақстан  азаматтары мен шет мемлекеттердің азаматтары, сондай-ақ, азаматтардың бірлестіктері кәсіпкерлік субъектілері болып табылады. Кәсіпкерлік жалдамалы еңбекті қолданбай немесе жалдамалы еңбекті қолданып, заңи тұлға құрмай немесе заңи тұлға құрып жүзеге асырылады. Жалдамалы еңбекті қолданбай жүзеге асырылатын кәсіпкерлік жеке еңбек қызметі ретінде тіркеледі, жалдамалы еңбекті қолдану жолымен жүзеге асырылатын кәсіпорын  ретінде тіркеледі.

Кәсіпкерлік – кәсіпкерлік бизнестің неғұрлым жекеше жағдайы. Қызметтің бұл түрі, көбінесе, адамның жеке басымен – кәсіпкермен байланысты. Ол жаңа істі қолға алады, жаңа енгізілімді іске асырады, тәуекелдікке бас тігеді. Кәсіпкердің мәртебесі мемлекеттік тіркеуге алу арқылы қуатталады, онсыз кәсіпкерлік қызметке тыйым салынады. Кәсіпкердің еңбегіне ақы төлеу нысаны, тәртібі мен талаптары шартпен айқындалады, жеке табысқа салық  салынуға тиіс. Шаруашылық қызметтің барлық түрлері, оларға заңнамалық актілерде тыйым салынбаған болса, мысалы, коммерциялық делдалдық , сату-сатып алу, инновациялық, кеңес беру, тағы басқақызметтер, сондай-ақ, бағалы қағаздармен жасалатын операциялар кәсіпкерлікке жатады. Нарықтық жүйеде толымды кәсіпкерлік қызметке жол ашылады және ол мемлекет меншікті қоса, меншіктің барлық нысандарына тән. Меншікті мемлекет иелігінен алу, кәсіпорындарды жекешелендіру кәсіпкерлік үшін қолайлы жағдай туғызатын экономикалық үдерістер болып табылады. Қазақстанда кәсіпкерлік мәртебесі, мұндай қызметті жүргізуге кепілдік заң жүзінде баянды етілген.

Бизнес – бұл жеке дара тұлғаның өзіне ғана сеніп, барлық болуы мүмкін ықтималдылықтарға бекініп, капитал деңгейін көтеру үшін ақша арқылы  табыс табу мақсатында қызмет жасайтын жүйедегі экономикалық  құрылым.

“Бизнес- қоғамыңдағы адамдардың ақшасын  ұрмай-соқпай тартып алу.”

Бизнес кеңістің ол ең тамаша кеңістік. Еркін. Тартымды. Ұтымды. Бизнестің қолданыстағы құралы ақша екендігі сөзсіз. Қарапайым кіріс, шығыстың өзін жүргізбейтін кәсіпкерліктің өмірі қысқа болатындығы сөзсіз,  себебі  салық органдарында кәсіпкерліктің ашылуы да, жабылуы да қиындық туғызбайды. Сол себепті  егер тұлға, кәсіпкер болуды шешсе, түпкілікті шешім қабылдаған абзал.

2.Экономикалық ғылымның негізін қалаушы классиктер жұмысындағы “кәсіпкер” және “кәсіпкерлік” түсінігі.

«Кәсіп», «кәсіпкерлік»,«кәсіпкер» ұғымдары арабтың ежелгі «касабун» деген сөзінен шыққан. Ол табу, пайда, кіріс, ұтыс, ұтып алу, мамандық, өнер, тіршілік, шаруашылық мағынасында пайдаланылады. Бизнестің көп кездесетін түрі кәсіпкерлік (предпринимательство). Кәсіпкер деген терминді француз экономисті Ришар Кантиллом енгізген.(XVIII ғасырдан бастап).

Атақты ортағасырлық араб ғұламасы Ибн-Хальдун да(1336-1406 ж) кәсіпкерлікті (касб) осы тұрғыдан түсініп, оны адамдардың өз мүмкіндігі адал еңбегі арқылы молшылыққа кеңелу іс-әрекеті деп бағалаған.

Дәлел ретінде Роберт Хизричтің анықтамасын келтіруге болады.

Кәсіпкерлік – белгілі бір құнға ие болатын жаңа нәрсе ашу үрдісі, ал кәсіпкер – осыған бар күшімен уақытын, жұмсай отырып, орнына ақшалай және қанағаттанарлыққа жете алатын, қаржылық, психологиялық және әлеуметтік тәуекелді мойнына алатын адам.

Кәсіпкерлік – белгілі бір құнға ие болатын жаңа нәрсе ашу үрдісі, ал кәсіпкер – осыған бар күшімен уақытын, жұмсай отырып, орнына ақшалай және қанағаттанарлыққа жете алатын, қаржылық, психологиялық және әлеуметтік тәуекелді мойнына алатын адам.

«Кәсіпкерлік» терминіне деген әртүрлі көзқарастардың эволюциясы

Ричард Кантиллион (Richard Cantillion)(1725) –

• Касіпкер - өзіне - өзі жұмыс орнын жасайтын адам

• Касіпкер түрлаусыздық және тәуекелдік жағдайында жүмыс істейді

• Касіпкер нарық талаптарына сай іс - әрекет жасауы керек

Николас Бауде (Nikolas Baudeau) (1767) –

• Касіпкер ең алдымен жаңартпа менеджері

• Меншіктенуші мен кәсіпкер арасында айырмашылықтар бар

Жан Батист Сэй (Jean Baptist Say) (1810) -

• Касіпкерлік еңбек те – еңбек, жер, капитал сияқты негізгі өндіріс факторі

• Касіпкерлер – белгілі бір моралдық және кәсіби қасиеттерге ие болулары қажет

• Касіпкер турлаусыздық жағдайында жұмыс істейді және әрдайым кәсіпорынның алдында тұрған қиыншылықтарды жеңіп отыруға мәжбүр

Карл Менджер (Carl Mender)(1871)-

• Касіпкер шешім қабылдауда 4 сатыны қолдануы қажет: мәлімет жинау, экономикалық есеп, тауар тандау және өндіріс жоспарының орындауын басқару

Альфред Маршал (Alfred Marshal) (1890) –

• Касіпкер мен менеджердің қызметтерінде айырмашылықтарт бар, демек оларға әртүрлі талап қойылады

Джозеф Шумппетер(1910) -

• Касіпкердің міндеті – капиталды, еңбекті іске қосу, жоспар кұру және оның орындалуын үйымдастыру

• Касіпкерліктің мәні ондіріс күштерін жаңадан үйымдастырудан тұрады

• Кәсіпкерлік қызметтің багыттары:

А) жаңа өнімдер немесе қызмет корсетулер; Б) жаңа өндіріс әдістері;

В) жаңа откңзунарықтары;

Г) жаңа жабдықтау көздері;

Ғ) жаңа үйым түрлері

Франк Найт (Frank Knight)(1921) -

• Кәсіпкер - әлеуметтік – экономикалық жаңартпашы. Касіпкер өз еңбегімен пайданың жаңа түрін жасайды – кәсіпкерлік табыс

• Кәсіпкер бір мезгілде капитал меншіктенушісі де болуы керек

• Кәсіпкедің негізгі міндеттері – үйымдастыру және бақылау

Давид Макклеланд (David Mc. Clelland)(1967) –

• Кәсіпкер өз көзқарасын қорғай білуі және қиыншылыктарды жеңе білуі қажет

Питер Друкер(Peter F.Druker)(1964)-

• Кәсіпкер болашақ нәтижелерді болжай алу, тәуекел ете алу және жігерлік сияқты қасиеттерге ие болуы керек

• Бірінші рет пайда табуға мүмкіндік категориясын сигізеді

Харви Либенстейн(Harvey Leibenstein) –

• Кәсіпкердің міндеті – ресурстарды тиімділігі томен саладан, тиімділігі жоғары салаға ауыстыру

• Кәсіпкер әртүрлі нарықтық жағдайларда жұмыс істей білуі қажет: түракты нарық жағдайында сондай – ақ жаңа, белгісіз нарық жағдайында

3. Кәсіпкер/ң субъектісі ж/е объектісі. Кәсіпкерлік д/з – адамдар мен олар құрған бірлестік/ң белсенді дербес шаруа/қ қызметі. Оның көмегімен адамдар тәуекелге бел буып, мүлік/к жауапкершілікті сақтай отырып пайда табу жолын көздейді. Кәс/ті жаңа тұрғыдан түсіндіргенде мынадай екі жағдайға: 1) комм/қ бағыт – бағдарға, тәуекелге бел буушылық пен дербестікке бастаған ісін аяғына дейін жеткізуге, кездескен кедергі/ді жеңе білуге; 2) экономикада ұйымдастыру ісінде тапқырлық пен жаңашылдық танытуға, ҒТП–ке жетуге тікелей қатысты. Қазақстан Рес – да кәс/к қызмет/ң субъек/рі мыналар бола алады:

• Қазақстанның азамат/ры;

• Шетел мем/ң азамат/ры;

• Адам/ң бірігуі (кәсіпкер ұжымы).

Жеке кәс/к суб/рі: шағын, орта, ірі кәс/к суб/і.

Шағын к/к суб/рі жұмыскер/ң жылдық орта саны осы суб/ң филиал/ң өкілдіктері мен басқа да оқшау бөлім/ң жұмыскер/н қоса алғанда басқа жұмыскерлері ескеріле отырып айқындалады. Заңды тұлға құрмаған жұмыскер/ң жылдық орта саны 50 адамнан астам, бірақ 250 адамнан аспайтын ж/е жыл бойғы актив/ң орт.жылдық құны тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет тур.заңда белг/н 385000 еселенген АЕК – тен аспайтын заңды тұлға/р орта кәс/к б.т. Жеке кәс/ті жүзеге асыратын жұмыскер/ң жылдық орта саны 250 – ден артық н/е жыл бойғы актив/ң орт.жылдық құны тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет тур.заңда белг/н 385000 – нан артық еселенген АЕК – тен аспайтын заңды тұлғалар ірі кәс/к суб/рі б.т. Кәс/ң объектісі д/з – кәс/ң табыс табуы мақс/да жеке тауар/ң өз меншігіне негізделіп өздерінің тәуекелге бел бууымен ж/е мүліктік жауапкершілігін жүзеге асырылатын жеке бастамашылық іс - әрекеті.