1-lekciya

Kirisiw. Algoritmler. Kompyuter arxitekturası. Programmalar hám programmalastırıw tilleri

Joba:

1.Kirisiw

2.Algoritm haqqında túsinik

3.Kompyuter arxitekturası

4.Programmalar hám programmalastırıw tiller

5.Operacion sistemalar

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Kirisiw

Siz hújjetlerdi jaratıw ushın tekst processorların, Internetten paydalanıw ushın web brouzerlerdi hámde xabarlardı jiberiw ushın elektron pochta programmalarınan paydalanasız. Bulardıń barlıǵı kompyuterde isletiletuǵın programmalarǵa mısallar. Programmanıń ózi programmalıq tillerden paydalanılǵan halda islep shıǵıladı. Júdá kóplep programmalastırıw tilleri bar, onda ne ushın Java? Sebebi Java paydalanıwshılarǵa Internette serverler ushın, stol kompyuterleri ushın hámde qolda uslanatuǵın kishkene qurılmalar ushın programmalar dúziw hám olardı isletiw imkaniyatın beredi. Java bul internet programmalastırıw tili. Internet bolsa keleshek.

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Algoritm haqqında túsinik

Algoritm bul – berilgen nátiyjege erisiw ushın orınlanatuǵın buyırıqlardıń tártiplesken izbe-izligi.

Algoritm orınlawshısı – algoritmde kórsetilgen buyırıqlardı orınlay alatuǵın abstrakt yamasa real sistema (texnikalıq, biologiyalıq).

Algoritmniń 5 tiykarǵı qásiyeti bar. Olar: diskretlilik, túsiniklilik, anıqlılıq, ulıwmalıq, nátiyjelilik.

Diskretlilik. Bul qásiyet algoritmlerdi barlıq waqıtta shekli adımlardan ibarat etip bóleklew imkaniyatı barlıǵın bildiredi. Yaǵnıy, algoritmdi shekli sandaǵı ápiwayı kórsetpeler izbeizligi formasında ańlatıwǵa boladı.

Túsiniklilik. Algoritm onıń orınlawshısına (adam yamasa mashinaǵa) túsinikli mazmunda bolıwı kerek. Keri jaǵdayda orınlawshı ápiwayı ámeldi de orınlay almawı múmkin. Anıqlılıq. Orınlawshıǵa berilip atırǵan buyırıqlar anıq mazmunda bolıwı zárúr. Sebebi, anıq kórsetilmegen buyırıqlar kútilgen nátiyjeni bermewi múmkin.

Ulıwmalıq. Algoritmniń baslanǵısh maǵlıwmatlarınıń ruxsat etilgen qálegen mánislerinde kútilgen nátiyjeni beriwi kerek. Basqasha aytqanda, algoritm qandayda bir klassqa tiyisli máselelerdi sheshiwge arnalǵan bolıwı hám baslanǵısh maǵlıwmatlardı ózgertiw arqalı usı klassqa tiyisli túrli máselelerdi sheshe alıwı kerek.

Nátiyjelilik. Hár bir algoritm shekli sandaǵı adımlardan soń álbette nátiyje beriwi kerek.

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Algoritmniń ańlatılıw usılları

Algoritmniń ańlatılıw usılları hár túrli bolıp, solardan eń kóp ushırasatuǵınları menen tanısıp shıǵamız.

1.Algoritmniń sózler arqalı ańlatılıwı. Bunda orınlawshı ushın beriletuǵın hár bir kórsetpe tabiyiy til arqalı buyrıq mazmunıda beriledi.

2.Algoritmniń formulalar arqalı beriliwi. Algoritm matematikalıq (esaplaw) formulalar sisteması arqalı beriliwi múmkin. Ádette bul usıldan matematika, fizika, ximiya sıyaqlı anıq pánlerdi úyreniwde kóplep paydalanamız.

3.Algoritmiń keste kóriniste beriliwi. Máselen, mektepte qollanıp kelinetuǵın tórt xanalı matematikalıq kesteler yamasa túrli lotoreyalardıń utıslar kesteleri.

4.Algoritmniń arnawlı tilde kórinisleri. Bunday tiller algoritmlik tiller delinedi hám onda algoritmdi bir qıylı kóriniste hám anıq ańlatılıwı, orınlaw ushın qollanatuǵın belgilew hám qaǵıydalar tiykarında jazıw múmkin.

5.Algoritmlerdi grafikalıq formada suwretlew. Algoritmniń bul forması bizge

áwelden tanıs. Sebebi, matematika kursında sızılǵan grafiklerdiń kópshiligi algoritmniń grafik usılda beriliwine mısal boladı.

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Algoritmlerdi jazıwda blok-sxema dep atalıwshı grafikalıq kórinisten paydalanıw múmkin. Blok-sxemada algoritmniń hár bir adımı arnawlı geometriyalıq formalar menen belgilenedi hám onıń ishine ápiwayı ámeller jazıladı. Algoritmniń orınlanıw baǵıtın baǵıtlawshı sızıqlar járdeminde belgilenedi.

algoritmniń baslanıwı yamasa tamamlanıwın ańlatadı

baǵıtlanǵan sızıq, blok-sxemadaǵı háreket baǵıtın kórsetedi.

Tórtmúyesh, mánis beriw yamasa tiyisli kórsetpelerdi orınlaw

processin belgileydi

romb, shártti tekseriwdi belgileydi, onıń

bagıtlawshıları bolıp, tarmaqlar boyınsha biri ‚ awa (shárt

orınlaǵanda), ekinshisi‚ yaq (shárt orınlanbaǵanda) háreket baǵıtların

beredi.

parallelogramm, maǵlıwmatlardı kiritiw yamasa shıǵarıwdı bildiredi.

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Algoritm túrleri

Hár qanday quramalı algoritmler ámelde úsh túrli strukturanıń kombinaciyasınan ibarat boladı. Bular sızıqlı, tarmaqlanıwshı hám tákirarlanıwshı algoritmler.

Sızıqlı algoritmler. Sızıqlı algoritmlar ámeller izbe-izligin payda etip, esaplaw processinde bul ámeller tártibi boyınsha tek ǵana bir ret orınlanadı. Ámelde sızıqlı algoritmler júda kem ushıraydı. Bunday algoritmlerden, tiykarınan úlken formulalardı joqarı anıqlıqta esaplawda paydalanıw múmkin. Sızıqlı algoritmge mısal kóreyik. Berilgen = (( + )2 + 4( + )) funkciya mánisin esaplaw kerek bolsın. Bul máseleni sheshiw processin bir neshe basqıshqa bólip, onıń algoritmin sózler arqalı hám blok-sxema kórinisinde táriypleymiz:

a) Sóz arqalı tariplew algoritmi:

1.A, B, x - ózgeriwshilerdıń mánisin kiritiw;

2.Z = Ax + B esaplaw;

3.S= Z2 esaplaw;

4.T = 4Z esaplaw;

5.R = S+T esaplaw;

6.y = sin(R) esaplaw;

7.Natiyje – y di shıǵarıw.

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Blok-sxema kórinisi

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Algoritm túrleri

Tarmaqlanıwshı algoritmler. Tarmaqlanıwshı algoritmler óz ishinde bir yaki bir neshe shártti tekseriwshi bloktıń qatnasıwı menen xarakterlenedi. Bul shárttıń orınlanıwın yaki orınlanbawınıń nátiyjesine qarap ol yamasa bul ámeldıń orınlawın támiynleydi. Sonıń ushın shárttiń orınlanıwına qarap esaplaw processi álbette tarmaqlanadı.

Mısal: A,B,C sanları berilgen bolsın. Bul sanlar ishinde eń úlkeniniń kvadratı tabılsın.

Sheshiw: Bul mısaldı sheshiw ushin eki A hám B sanları salıstırıladı. Soń alınǵan nátiyjege qarap, yaǵnıy olardıń úlkeni úshinshi C sanı menen salıstırıladı. Eger S sanı salıstırılǵan sannan úlken bolsa, onda S sanı kvadratqa asırıladı, kerisinshe jaǵdayda salıstırılǵan sannıń ózi kvadratǵa asırıladı.

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Máseleni sheshiw algoritmi:

1.A,B,C mánislerin beriw;

2.y = A

3.eger y>=B bolsa, 5-adımǵa barıń.

4.y = B

5.y>=C bolsa, 7-adımǵa barıń.

6.y = C

7.y = y2

8.y ti shıǵarıń.

9.esaplawdı tamamlań.

programmalastırıwda belgili bir buyrıqlar izbe-izligin shártler tiykarında qayta orınlaw zárúriyati tuwıladı. Belgili bir ózgeriwshiniń túrli mánislerinde belgili bir buyrıqlar sistemasınıń bazı bir nizamlılıqqa tiykarlanıp tákirarlanıp orınlanıwı tákirarlanıwshı esaplaw processi (cikl) dep ataladı.

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Kompyuter arxitekturası

Kompyuter bul ne? Kompyuter bul maǵlıwmatlardı saqlawshı hám qayta islewshi elektron qurılma. Ol óz ishine hardware hám software lerdi aladı. Ádette hardware kompyuterdiń kózge kórinetuǵın fizikalıq elementlerin quraydı. Al software bolsa hardwaredi qadaǵalawshı hámde oǵan arnawlı tapsırmalardı orınlatıwshı kórinbes intrukciyalardan ibarat. Kompyuter ámelge asırıwı ushın instrukciyalardı jazıp shıǵıw – kompyuterdi programmalastırıw dep ataladı. Kompyuterdiń hardware tárepin biliw siziń programmalıq tildi úyreniwde áhmiyeti bolmawı múmkin, biraq ol programma instrukciyalarınıń tásirin jaqsıraq túsiniwde járdemlesedi. Bul bólimde kompyuterdiń hardware komponentaları hám olardıń wazıypaları tanıstırıladı.

Kompyuter tómendegi tiykarǵı hardware komponentalarınan quralǵan: Central processing unit (CPU) (Oraylıq processor);

Yad (tiykarǵı yad);

Saqlaw qurılmaları (diskler, CD ler, lentalar);

Kiritiw hám shıǵarıw qurılamaları (monitorlar, klaviaturalar, mishkalar, printerler)

Baylanıs qurılmaları (modemler, tarmaq kartaları)

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>