2-lekciya (perev)

2-LEKCIYA. PROGRAMMALASTÍRÍW PARADIGMALARÍNÍŃ TIYKARǴÍ TÚSINIKLERI

“Programmalastırıw paradigması” termini birinshi márte 1978-jılı Turing sıylıǵı jeńimpazı Robert Floydtıń lekciyasında qollanılǵan. Floydtıń aytıwınsha programmalastırıwda Kunniń paradigmalarına uqsas hádiyseni ǵúzetiw múmkin, biraq onnan parqı programmalastırıw paradigmaları bir-birin biykar etpeydi.

Programmalastırıw paradigması bul – kompyuter programmaların jazıw stylin (usılın) anıqlawshı pikir yaki túsinikler sisteması, sonday-aq programmisttiń pikirlew obrazı bolıp tabıladı. Bul esaplawlardı shólkemlestiriw hám kompyuter tárepinen orınlanatuǵın jumıslardıń strukturasın belgileytuǵın koncepciya usılı.

Hár túrli táriypler. “Programmalastırıw paradigması” termininen paydalanatuǵın barlıq avtorlar da usı terminge (atamaǵa) intensiv táriyp bere almaydı. Biraq tabılıwı múmkin bolǵan táriypler bir-birinen parıq qıladı. Diomidis Spinellis mınaday táriyp beredi: “Paradigma” sózi programmalastırıwda programmanı ámelge asırıwdıń (orınlawdıń) ulıwmalıq usılı (texnikası) menen ajıralıp turatuǵın belgiler “shańaraǵın” (toparın)anıqlaw ushın qollanıladı.

Programmalastırıw paradigması mashqalalardı qoyıw hám olardı sheshiwdi dáslepki konceptual sxeması retinde bir waqıttıń ózinde payda bolmawı múmkin bolǵan biraq intuitiv túrde ulıwmalıq túsiniklerge birlestirilgen faktler, hádiyseler hám processlerdi grammatik klassifikaciyalaw quralı.

PROGRAMMALASTÍRÍWDÍŃ TIYKARǴÍ MODELLERI:

- Imperativ programmalastırıw;

- Deklerativ programmalastırıw;

- Quramlı programmalastırıw;

- Funkcional programmalastırıw;

- Logikalıq programmalastırıw;

- Obyektke baǵdarlanǵan programmalastırıw;

- Komponentke baǵdarlanǵan programmalastırıw;

- Prototipke baǵdarlanǵan programmalastırıw;

JANDASÍWLAR HÁM USÍLLAR:

- Quramlı programmalastırıw;

- Proceduralı programmalastırıw;

- Ámeliy programmalastırıw;

- Ulıwmalastırılǵan programmalastırıw;

- Dáliyllerge tiykarlanǵan programmalastırıw;

- Aspektlerge baǵdarlanǵan programmalastırıw;

- Agentke tiykarlanǵan programmalastırıw;

- Rekursiya;

- Avtomatlastırılǵan programmalastırıw;

- Waqıyalarǵa tiykarlanǵan programmalastırıw;

- Komponentke baǵdarlanǵan programmalastırıw;

- Sawatlı (taza) programmalastırıw (Грамотное программирование).