22.4. Қос арматуралы тiк төртбүрышты иiлгiш элементтердiң берiктiк есебi

Практикада созылу бөлiгiне қарағанда сығылу бөлiгiнде арматура қолдану тиiмсiз болса да, қос арматуралы элементтер кездесуi мүмкiн (14-сурет).

Бетонның сығылған бөлiгiнiң берiктiгi жетiспейтiн жағдайда сығылған бөлiкті күшейту, ию моментiн қабылдау үшiн сығылған арматура қажет.

Егер иiлгiш элементтердiң сығылған бөлiгiнде есеп бойынша бойлық ( болатын) арматура қарастырылса, онда бойлық арматураларды дөңестенуден сақтау үшiн көлденең арматура қойылады: дәнекерленген қаңқаларда олардың арасы 20d-дан, ал байланған қаңқаларда 15d-дан (d-бойлық сығылған арматуралардың ең кiшiсi) аспауы керек.

Тiк төртбұрышты қос (кернеуленбеген) арматуралы элементтер үшiн

(5.17)

шарты орындалады, мұндағы - бетонның сығылған бөлiгi және созылған арматураның оған сәйкес бөлiгiнiң қабылдайтын моментi (14-сурет), - сығылған арматура және созылған арматураның соған тең бөлiгiнiң қабылдайтын моментi.

Нөльдiк (бейтарап) сызықтықорнын анықтайтын шарт

(5.18)

теңдігімен өрнектеледi.

Бұдан

, (5.19)

. (5.20)

Бұл формулалар немесе шарттары орындалса ғана қолданылады. Бойлық жұмыстық сығылған арматураның толық ауданы сығылған бөлiктегi сығылған арматураның ауданы мен созылған арматураның сығылған бөлiктегi бетон берiктiгiне сәйкес ауданының қосындысынан тұрады:

. (5.21)

Құрылыстық мөлшерлерде сығылған бөлiктi арматуралаудың шектiк пайызы тағайындалмаған. Ең аз мөлшерде сығылған арматура қолданылған элемент экономикалық жағынан ең тиiмдi деп есептеледi. Оған коэффициентiн қолдану, яғни, бетонның сығылған бөлiгiнiң көтергiштiк қабiлетiн үлкейту арқылы жетуге болады:

.

Сыртқы моменттiң қалдығы ғана сығылған арматура мен созылған арматураның соған тең бөлiгiне берiледi.

Мұндай жағдайда (5.17) шарты

(5.22)

түрiнде жазылады.

Осыған байланысты сығылған арматураның толық ауданы

формуласымен анықталады, мұнда, бетонның және одан төмен класы үшiн .

Элементте жалқы арматура қолданылған жағдайда, егер болса, сығылу бөлiгiне арматураны есептеп қою керек.

Егер сыртқы момент, бетон және болат арматураның кластары берiлген болса, мұндай элементтердi есептеуде, 2 түрлi жағдай кездеседi:

1. берiледi, және -тi анықтау;

2. және берiледi, -тi анықтау қажет.

22.5. Тавр қималы элементтердiң берiктiк есебi. Бейтарап сызықтың орналасуының екi жағдайы

Практикада тавр қимасы жеке темiрбетон элементтер-арқалықтар, сонымен қатар конструкциялардың құрамында бiртұтас қырлы және құрама панельдi жабында кездеседi. Тавр қималары полкадан (сөреде) және қырдан тұрады (15-сурет).

Тiктөртбұрышты қимамен салыстырғанда (15а-суреттегi пунктир сызық) тавр қимасы анағұрлым ыңғайлы, өйткенi көтергіштік қабiлеттiлiгiтек жағдайда, тавр қимасына бетон аз шығындалады (себебi созылу бөлiгiндегi артық бетон көтергіштік қабiлеттiлiгiне еш әсер етпейдi).

Осы себептерден сөресі сығылу бөлiгiнде орналасқан қима өте қолайлы, өйткенi созылу бөлiгiнде орналасқан сөре элементтiң күш қабiлеттiлiгiн жоғарылатпайды.

Тавр қимасы, әдетте, жалқы арматура қою арқылы берiктендiрiледi (16-сурет). Тавр қималы арқалықтардың сөресінде оның қырынан сөре шетiне қарай сығылу кернеулерi азая түседi. Сондықтан, құрылыс мөлшерлерi есепке алынатын - - құламаның енiн шектейдi.

Арқалықтарда көлденең қырлар болған жағдайда, немесе болса, сөре қырының екi жағына қарай құламаның енi элемент ұзындығының бөлiгiнен, бойлық қырлардың ара қашықтығының бөлiгiнен үлкен емес деп қабылданады. Егер көлденең қырлар жоқ болса, немесе олардың ара қашықтығы бойлық қырлардың қашықтығынан үлкен және болса, онда құламаның енi -тан үлкен емес деп қабылданады.

Кейбiр жекелеген арқалық түрлерi үшiн болса, құлама енi , егер болса , құлама енi , болса, , яғни, құлама енi есепке алынбайды да, қима өлшемдерi және болатын тiктөртбұрыш болып есептеледi.

Тавр қималарын есептеуде нөлдiк сызықтық орналасу жағдайына байланысты екi түрлi есептiк жағдай кездеседi: 1. нөлдiк сызық сөре iшiнде орналасады; 2. нөлдiк сызық сөреден төмен орналасады.

Ендi осы жағдайларды қарастырайық.

1. Сығылу бөлiгiнiң төменгi шекарасы, яғни , нөлдiк сызық сөре iшiнде орналасқан. Мұндай жағдай құламалары дамыған қималарда кездеседi. Бұл жағдайда сыртқы моменттi созылған арматураның ауырлық орталығы бойынша алынатын момент арқылы таврлы қиманың сөресі қабылдайды:

(5.23)