5. Сақиналы маңдайшаның кесілген жерінің кернеуі.

_{Үлкен сығылу дәрежелі жеделдеткіш қозғалтқыштардың жоғарғы сақиналы маңдайшаларының қалыңдығы (12.1 суреттегі hп) рzmax максималды газ жігерінің әсерінен кесілуі мен иілуіне есептеледі. Маңдайша әдетте диаметрі dк = D – 2(t+ +Δt) болатын жарықша түбінің шеңбері бойымен қысылған және аудан Fк.п = π (D}² _{– dк} ²_{) бойынша Рк ≈ 0,9pzmaxFк.п. күшімен бірқалыпты жүктелген сақиналы пластина ретінде есептеледі.}

_{Сақиналы маңдайшаның кесілген жерінің кернеуі (МПа):}

τ = 0,0314p_zmaxD/h_п,

_{мұндағы: D және hп — цилиндр диаметрі және жоғарғы сақиналы маңдайшының қалыңдығы, мм.}

_{Сақиналы маңдайшаның иілу кернеуі}

σ_из = 0,0045p_zmax(D/h_п)²,

_{Беріктіктің үшінші теориясы бойынша күрделі кернеу:}

=

_{Маңызды температуралық кернеулерді есепке алғанда, жоғары сақиналы маңдайшалардағы мүмкін кернеу мәні σΣ (МПа) мына шектерде жатыр:}

_{Алюминий құймасынан жасалған поршеньдер үшін.................30 – 40}

_{Шойыннан жасалған поршеньдер үшін......................................60 – 80}

₄₇

6. Максималды үлесті қысым.

_{Поршень етегінің және поршеньнің барлық биіктігінің цилиндр қабырғасына түсіретін максималды үлесті қысым (МПа) төмендегі сәйкесті теңдеулермен анықталады:}

q₁ = N_max/(h_юD); q₂ = N_max/(HD).

_{мұндағы: Nmax — қозғалтқыштың максималды қуат режиміндегі цилиндр қабырғасына әсер ететін және динамикалық есептің мәндерімен анықталатын ең үлкен нормаль күш.}

7. Поршень басы мен етегінің диаметрлерінің шамасын анықтау дұрыстығы.

_{Қозғалтқыштың жұмысы кезінде поршеньді сыналасудан сақтау мақсатында поршень басының диаметрі Dr және етектің Dю анықтағанда салқын күйдегі поршень мен цилиндр қабырғасының арасындағы Δr және Δю монтажды саңылаулардың бар болу қажет. Статистикалық мәліметтер бойынша кесілмеген етекті алюминий поршеньдері үшін Δr = (0,006 – 0,008)D және Δю = (0,001– 0,002)D, ал шойын поршеньдері үшін Δr = (0,004 – 0,006)D және Δю= (0,001– 0,002)D. Dr және Dю анықталған шамаларының дұрыстығын келесі формулалармен есептейді:}

Δ'_r = D[1 + α_п(Т_ц – Т₀)] – D_r [1 + α_п(Т_r– Т₀)]

Δ'_ю =D[1 + α_п(Т_ц–Т₀)] – D_ю [1 + α_п(Т_ю – Т₀)] ,

_{мұндағы: Δ'r және Δ'ю — ыстық күйдегі сәйкесінше цилиндр қабырғасы мен поршень басының арасындағы және поршень қабырғасы мен поршень етегінің арасындағы саңылаулар, мм;}

_{αц и αп — цилиндр және поршень материалдарының сызықтық ұлғаю коэффиценттері. Шойын үшін αц = αп = 11·10}⁶ _{1/К; алюминий құймасы үшін αц = αп = 22·10}⁶ _1/К;

_{Тц,Тr,Тю — жұмыс кезіндегі сәйкесінше цилиндр қабырғаларының, поршень басы мен етегінің температуралары. Сұйықтықпен салқындатқанда Тц = 383 — 388, Тr= 473 — 723 и Тю = 403 — 473 К, ал ауамен Тц=443 —463, Тr = 573÷873 и Тю=483 — 613 К;}

_{Т0=293 К — цилиндр мен поршеньнің бастапқы температурасы.}

Δ'_r немесе Δ'_ю мәндері теріс болғанда, поршень (керіліс) жұмысқа жарамсыз болады. Осындай жағдайда Δ_r немесе Δ_ю үлкейтіп, сәйкесінше D_r немесе D_ю азайту керек немесе поршень етегінің қимасы болу керек. Поршеньнің қалыпты жұмысы кезінде Δ'_r =(0,002 - 0,0025)D және Δ'_ю = (0,0005 - 0,0015)D.