Капитал айналымының саны

n – капитал айналымының саны,

n = О – айналым уақытын өлшеу бірлігі (жыл)

Т – берілген капиталдың айналым уақыты.

Капиталдың толық айналымы оның барлық аванстық құны иесіне ақшалай түрде қайтарылғанда жүзеге асырылады.

Айналым сипаттамасы бойынша капитал негізгі және айналымдағы деп бөлінеді.

АҚШ-тың өңдеуші өнеркәсібінің негізгі және айналымдағы капиталы

Барлық капитал 182,3 млрд қарыз (100 %)

Оның ішінде – негізгі 85,7 млрд қарыз (47 %)

- айналымдағы 96,8 млрд қарыз (53 %)

Үймереттер мен ғимараттар – 37 %

Құрал-жабдық -- 59,6 %

Материал, отынның өндірістік қорлары– 28,4 %

Аяқталмаған өндіріс – 33 %

Жұмыс күші – 24,3 %

Негізгі капитал тозады:

- материалдық жағынан (табиғи).

- моральдық жағынан.

Материалдық (табиғи) тозу – бұл нәтижесінде негізгі капитал элементтері физикалық жағынан қызмет етуге жарамсыз болып қалатын процесс, тұтынушылық құны жоғалады.

Моральдық тозу – бұл еңбек құралдары құнының төмендеуі немесе бұрынғыдан әрекет ету қабілеті жоғарырақ еңбек құралдарының пайда болуы нәтижесінде негізгі капиталдың құнсыздануы.

Себебі салдары Себебі салдары

Амортизация – тозығы жеткен капитал көлемін бағалау;

Негізгі капиталдың көшірілген құны.

Амортизациялық қор – бұл

- арнайы қор,

- салық салынбайды,

- капитал салымдарын қаржыландыру үшін қызмет етеді,

- оның мөлшері құрал-жабдық қызмет ету мерзіміне байланысты болады,

- амортизация нормасы үкіметпен бекітіледі.

Негізгі капиталдың амортизациялық қорға шамадан тыс есептен шығарылуы мыналарға себеп болады:

- негізгі капиталдың дағдарыстан жылдамдатып шығарылуына және жаңартылуына,

- бағалар және инвестициялар өсуіне,

- бюджетке түсетін түсімдердің қысқаруына.

Амортизациялық қор жиі тағайындалуы бойынша қолданылмайды. Осының барлығы негізгі қорлардың шапшаң құрылуына әкеліп соқтырады. Сондықтан Қазақстан Республикасы мемлекеті

- амортизациялық есептен шығару жүйесін ретке келтіру жөнінде бірқатар шаралар қабылдады;

- амортизациялық қорлар қаражаттарын пайдалануды ретке келтірді,

- амортизациялық қорлар индекстеуін өткізді,

- шағын кәсіпорындарға негізгі капиталын есептен шығару жөнінде жеңілдіктер ұсынды.