2. Қайтыс болған жағдайдағы сақтандыру

Қайтыс болған жағдайдағы өмірді сақтандыру жеке сақтандыру түрінің қатарына жатады. Оның мейлінше жиі қолданылатын түріне мыналар жатады:

Мерзімді сақтандыру;

өмірлік сақтандыру.

Сақтандырудың осы түрлерімен жабылатын тәуекел – сақтандырылушының қандай да болсын себеппен қайтыс болуы (науқастану, жарақат немесе жазатайым жағдай).

Мерзімді сақтандыру кезінде сақтандыру сомасы пайда алушыға сақтандырылушы қайтыс болғаннан кейін бірден төленеді, егер ол шарттың қолданылу мерзімі ретінде көрсетілген мерзім ішінде қайтыс болатын болса. Тек сақтандырылушы шарттың қолданылу мерзімі ішінде қайтыс болған жағдайда ғана сақтандырушы сақтандыру сомасын төлейді. Бұдан басқа жағдайда, яғни егер сақтандырылушы шарттың аяқталу мерзіміне дейін өмір сүретін болса, онда ешқандай капитал төленбейді, ал төленген сыйлықақылар сақтандырушының билігінде қалады.

Мерзімді сақтандырудың негізгі сипаттамаларын келтірейік:

Мерзімді сақтандыру шартының құны мейлінше төмен, өйткені шарттардың мұндай түрлері үшін сатып алу сомалары болмайды, сондықтан сақтандыру сомасы мейлінше жоғары болуы мүмкін.

Әдеттегідей мерзімді сақтандыру шарты 60-65 жасқа дейінгі тұлғалармен жасалады, сөйтіп сақтандыру жағдайының жастары 65-тен жоғары адамдар үшін пайда болу ықтималдығы өте жоғары.

Қайтыс болу жағдайына байланысты төленуі тиіс сақтандыру сомаларын анықтау әдістемелерін қарайық.

Сақтанушының немесе сақтандырылушының қайтыс болуына байланысты сақтандыру сомасын төлеу жеке сақтандырудың сол немесе өзге түрлері бойынша сақтандыру жауапкершілігінің тиісті көлемінің болуына себепші болады. Осы көлем ұлғайған сайын сақтандыру сомасын анықтау әдістемесі және төлем жасау тәртібі жеңілдейді немесе керісінше.

Сақтандыру сомасын алушы тиісті сақтандыру ұйымына төлем жасау туралы өтінішті, сақтандыру куәлігін, қайтыс болу туралы куәлігінің нотариатта куәландырылған көшірмесін, егер жарналар төленген болса, өмірді сақтандыру бойынша қайтыс болған күнгі кезекті жарнаны төлеу жөніндегі түбіртекті беруі тиіс. Сақтандыру ұйымы сонымен қатар егер сақтандыру талаптары бойынша қажет болған жағдайда қайтыс болу құқық бұзушылықпен байланысты болған жағдайда сот-тергеу органдарының құжаттарын сұратады және алушының өтінішіне бар сақтандыру құжаттарын қоса береді. Егер алушылар заңды мұрагерлер болып табылатын болса, онда олар мұрагерлік құқығы туралы куәлікті ұсынады.

Егер өмірді жинақтап сақтандырудың алғашқы алты айы ішінде қайтыс болу жүрек-қан тамырлары немесе қатерлі ісік ауруларымен, өзіне-өзі қол салу негізінде және басқа сақтандырылмайтын себептерге байланысты болса, онда сақтандыру талаптарына қатысты тиісті құжаттарды ұқыпты түрде талдағаннан кейін сақтандыру төлемін жасау немесе сатып алу сомасын төлеу не төлем жасаудан бас тарту туралы шешім қабылданады.

3. Өмірді жинақтап сақтандыру

Өмірді жинақтап сақтандыру - өмір жағдайы мен қайтыс болу жағдайына байланысты сақтандыру комбинациясы. Жинақтап сақтандырудың артықшылығы мынада, ол сақтандырылушыға аз бағаға тәуекелді жабу және шарттарды қайталап жасаудан қаша отырып, бір ғана полистің көмегімен жинақты қамтамасыз ету шартын жасауды ұсынады. Сақтандырушы сақтандырудың осы түрі арқылы мыналарды міндеттенеді:

1) егер шарттың қолданылу мерзімі аяқталғаннан бұрын сақтандырылушы қайтыс бола салысымен дереу сақтандыру сомасын төлеу;

2)егер сақтандырылушы өмір сүруді жалғастырған жағдайда шарттың қолданылу мерзімі аяқталған сәтте сақтандыру сомасын төлеу.

Жинақтап сақтандырудың мынадай бірқатар қасиеттері бар:

Белгілі бір уақыт аралығында қайтыс болуы мүмкін адамдардың санына және белгілі бір жасқа дейін өмір сүруі мүмкін адамдардың санына объективті түрде баға беру мүмкіндігі;

Cыйлықақы өтелмейтін баяулатылған сақтандыру зардаптарына душар ететін ыңғайсыздықтарды жою керек болады, өйткені сақтандырылушы шарттың қолданылу мерзімі аяқталардан бұрын қайтыс болған жағдайда осылайша сақтандыру сомасын алуға кепілдік беретін мерзімді сақтандыру іске кіріседі;

Капиталы тұрақты түрде кеміп отыратын мерзімді сақтандырудың сай келуі және осылайша тұрақты өсіп отыратын жинақтың немесе резервтердің екі компоненттерінің сомасы сақтандыру сомасына теңестіріледі;

Кепілдік берілген құқықтарын (сатып алу, кепілдік беру) ұсынады.

Сақтандырушы жинақталған сақтандыру арқылы сақтандырылушымен шарттың қолданылу мерзімі аралығында сақтандырылушы қайтыс болған жағдайда немесе сақтандырылушы осы уақытта әлі тірі болып, шарттың қолданылу мерзімі аяқталған кезде пайда алушыларға арналған капиталды төлеуге кепілдік береді. Сыйлықақыны төлеу сақтандыру шартының мерзімінің аяқталуымен немесе егер сақтандырылушы осының алдында қайтыс болған болса, онда соған байланысты тоқтатылады. Сақтандырудың осы әртүрлілігі – мерзімді сақтандыру комбинациясынан және ұзақтығы және сақтандыру сомасы бірдей сыйлықақыларды өтемейтін капиталға баяулатып төлем жасау жөніндегі сақтандырудан артық емес.

Жинақталған сақтандырудағы қайтыс болу және өмірді сақтандыруға байланысты төлем жасау мөлшері әр уақытта бірдей болғандықтан, сақтандыру компаниялары жинақтан гөрі тәуекелді көбірек өтеуге келісім жасауға мүмкіндік беретін бірнеше комбинацияларды таңдауға мүмкіндік ашады және керісінше. Бұл комбинациялар сыйлықақылар мөлшерінің арақатынасын реттейді.

Сонымен қатар, өмірді жинақтап сақтандыру бойынша банктік қызмет көрсетуге ұқсас басқа да қызметтер бар. Сақтандыру ұйымы өмірді жинақтап сақтандыру заемдарын бере алады, яғни Сіз 10 жылға сақтандырылған болсаңыз, сіз осы 10 жыл ішінде сақтандыру ұйымынан жинақталған сома мөлшерінде заем ала аласыз. Заемдар кез-келген мақсаттар үшін беріледі, сыйақы мөлшерлемесі мынадай шектерден құралады: құнсызданудан немесе кепілдік берілген инвестициялық кірістер және 2% тұрады. Қазіргі сәтте сыйақы мөлшерлемесі жылдық 9%-дан тұрады, бұл әрине екінші деңгейдегі банктер ұсынып отырған пайыздан қомақты түрде төмен. Болашақта заем бойынша сыйақы мөлшерлемесі 9%-дан төмендейді, өйткені мемлекет құнсыздануды кеміту жөнінде бірқатар бағдарламалар әзірледі. Егер сақтандыру компаниясы заемды кепілдік берілген инвестициялық кіріс мөлшерімен ұсынып отырса, онда құнсыздану инвестициялық кіріс мөлшерінен төмен деген сөз, өйткені сақтандыру компаниясы сақтанушыға заемды құнсыздану немесе кепілдік берілген инвестициялық кіріс шегінен жоғары сыйақы мөлшерлемесі бойынша беруі тиіс.

Егер сақтанушы жинақтаушы сақтандыру шартын шарт жасаған күннен бастап он төрт пен отыз күн аралығында біржақты тәртіппен бұзған жағдайда сақтандырушы сақтанушымен жинақтаушы сақтандыру шартын жасау кезіндегі сақтандыру сыйлықақы сомаларының жиырма пайызынан аспайтын сақтандырушыға келтірілген шығыстарды шегере отырып, сақтанушыға алынған сақтандыру сыйлықақы сомаларын қайтарып беруге міндетті.