І. Асобасна – арыентаваная адукацыйная сістэма

Не гледзячы на ​​дакладна сфармуляваны сучасным грамадствам запыт у тэхналагічна аснашчаных асобасна-арыентаваных адукацыйных сістэмах, у сучаснай школе пануюць традыцыйныя праграмы, нярэдка не маюць тэхналагічнага ўзроўню і абапіраюцца на не адпаведныя часу канцэпцыі. У вышэйшай ступені гэта тычыцца пачатковай школы, у тым ліку прадмета «літаратурнае чытанне».

Настаўнікі пачатковых класаў у большасці сваёй да гэтага часу асноўную задачу урокаў чытання бачаць у фарміраванні навыку чытання і маральным выхаванні навучэнцаў; мастацкія творы, якія прадстаўляюць асноўны матэрыял гэтых урокаў, становяцца толькі сродкам для вырашэння гэтых задач, што непазбежна прыводзіць да паніжэння іх статусу і абясцэньвання. Пры такім.

Нягледзячы на ​​жорсткую канкурэнцыю, якую ў сучасным соцыуме ствараюць кнізе візуальныя віды мастацтва, кампутарныя гульні, інтэрнэт, выхаванне чытача, які валодае адэкватным ўзросту чытацкім кругаглядам і культурай мастацкага ўспрымання, аказваецца магчымым у рамках адукацыйнай сістэмы, паслядоўна ўлічвае, з аднаго боку, ўзроставыя асаблівасці вучняў і характар ​​сучаснай дзіцячай субкультуры, з другога - прыроду мастацкай славеснасці. Жыццяздольнасць адукацыйнай сістэмы, магчымасць асваення яе настаўнікамі пачатковых класаў, у тым ліку ў рамках навучання будучых настаўнікаў у Педкаледж і педагагічных ВНУ, забяспечваецца наяўнасцю тэхналагічнага ўзроўню.

Праведзенае даследаванне пацвердзіла здагадка аб тым, што поспех літаратурнага адукацыі вызначаецца вучэбным вопытам, які набываюць навучэнцы на ўроках літаратурнага чытання і ў рамках хатняга чытання, таксама накіроўваецца логікай адукацыйнай сістэмы.

Асноўнымі складнікамі гэтага вопыту з'яўляюцца: ўсведамленне, аналіз і развіццё дашкольнага і пазашкольнага вопыту вучняў, звязанага з мастацкай славеснасцю; засваенне элементаў мастацкага мовы ў практычнай дзейнасці, пабудаванае ад простага - да складанага на матэрыяле твораў, у якіх тыя ці іншыя элементы мастацкага мовы прадстаўлены ў максімальна выразны выглядзе і ізаляваны ад іншых фактараў мастацкага ўражанні; знаёмства з творчымі гісторыямі дзіцячых твораў у працэсе параўнання іх чарнавых і чыставую версій, першапачатковых і канчатковых рэдакцый; стварэнне навучэнцамі ўласных версій-інтэрпрэтацый твораў дзіцячай літаратуры і фальклору, даступных малодшым школьнікам па характары мастацкай формы і актуальных па сэнсе; абмеркаванне чытацкіх уражанняў і інтэрпрэтацый ў навучальным калектыве, а таксама паглыбленне індывідуальных чытацкіх версій у сітуацыі навучальнага дыялогу з аднакласнікамі, настаўнікам, у працэсе шматразовага перачытванне абмяркоўваецца творы і звароты да внетекстовым матэрыялах (фрагменты дзённікаў і лістоў пісьменнікаў, чарнавікі, прамежкавыя рэдакцыі і інш); стварэнне пісьмовых творчых работ трох тыпаў: пераймання, аналітычныя назірання і чытацкія ўражанні (з перавагай творчых перайманняў), а таксама абмеркаванне і дапрацоўка дзіцячых твораў; пастаяннае зварот да кніг з хатніх і іншых бібліятэк (у тым ліку ў рамках хатняга чытання) у сувязі з разнастайнымі аспектамі навучальнага матэрыялу; праектная дзейнасць (па перавазе падрыхтоўка кніжак-самаробкаў і тэатральных пастановак па матэрыялах пісьмовых творчых работ), матывуецца дзейнасць навучэнцаў на школьным ўроку і ў пазаўрочны час, а таксама спрыяе ўстанаўленню міжпрадметных сувязяў і сінтэзуе магчымасці розных прадметных абласцей.

Эфектыўнасць адукацыйнай сістэмы вызначаецца наступнымі фактарамі: характарам навучальнага матэрыялу, даступнага і актуальнага для малодшых школьнікаў як на ўзроўні мастацкай формы, так і на ўзроўні патэнцыйных сэнсаў; спосабамі арганізацыі вучэбнага матэрыялу, якія прадугледжваюць, па-першае, сістэмны характар ​​яго асваення, па-другое, магчымасць самастойнага назірання малодшымі школьнікамі разнастайных тэкставых з'яў, а таксама з'яў літаратурнага побыту; характарам навучальнай і выхоўвае асяроддзя: узроўнем яе культурнай насычанасці, рухомасці, а таксама здольнасцю рэагаваць на навучальныя падзеі і ўлічваць індывідуальныя магчымасці і інтарэсы навучэнцаў; спецыфікай вучэбнай камунікацыі, арыентаванай на ўзаемадзеянне навучэнцаў адзін з адным і настаўнікам і ўсталяванне адносін ўзаемаразумення («дыялог згоды»); устаноўкай на падтрымку і развіццё зыходных дзіцячых уяўленняў і версій, звязаных з рознымі аспектамі мастацкай славеснасці, а таксама ініцыіруемых учащимисяпознавательных і маўленчых стратэгій; ступенню адэкватнасці метадычных рашэнняў характару вучэбнага матэрыялу ; перавагай у сістэме навучання дыдактычных прыёмаў, якія ставяць навучэнцаў у крэатыўную - текстопорождаюшую і смыслообразующую - пазіцыю.

Ўкаранення новага адукацыйнага стандарту. У сувязі з гэтым перад настаўнікам рэальна паўстае пытанне: Чаму аддаць перавагу: традыцыйным падручніках або лічбавым рэсурсаў? Што важней сёння: чытанне з ліста або чытанне з экрана?

Прынцыпова Новы падыход да літаратурнай адукацыі малодшых школьнікаў складаецца ў адрозненне змястоўна кампетэнцыi:

Здольнасць і звычка здзяйсняць ўзыходжанне да сэнсу творы (праз сінтэз уражанняў ад яго зместу і формы).

Магчымасць вычытваць непрамы (іншасказальна) сэнс, разгадваць аўтарскі задума, успрымаць аўтарскае выказванне, закладзенае ў тэксце.

Адмова ад фрагментаў. Зварот да твораў дзіцячай літаратуры і фальклору.

Першыя ўрокі навучання грамаце абапіраюцца на дашкольны вопыт юнага чытача. Уваходжанне ў мастацкую славеснасць пачынаецца з выкарыстаннем народнага фальклору: лічылак, загадак. Дадатак 1