Temat: podstawowe instytucje (podsystemy) sfery regulacji.
Rynek
Rynek jest to instytucja gospodarcza, spełniająca regulacyjną funkcję między sprzedającymi, a kupującymi, którzy wchodzą ze sobą w stosunki wymiany. W teoretycznych rozwiązaniach często posługujemy się modelem tynku doskonałego, odpowiadającego warunkom doskonałej (wolnej) konkurencji.
Przyjmuje się wówczas następujące założenia:
liczba sprzedających i kupujących jest tak znaczna że żadna ze stron nie może istotnie wpłynąć na cenę, która kształtuje się pod wpływem sił rynkowych
produkty, będące przedmiotem wymiany nie różnią się jakością, a nabywca kieruje się wyłącznie ceną
produkcja jest na tyle elastyczna, że umożliwia dostosowanie się do zapotrzebowania i zmiany gałęzi (branży)
zarówno sprzedawcy jak i nabywcy są dobrze poinformowani o warunkach panujących na rynku.
W praktyce występujące rynki są bardzo różnorodne. Rynki mogą być proste gdy mamy do czynienia np. z wymianą na placu targowym, lub złożone, na których wymiana dokonuje się za pośrednictwem różnych instytucji i urządzeń technicznych ( np. za pomocą kart kredytowych przy wykorzystaniu komputera i telefonicznego zamówienia). Ze względu na zasięg terytorialny rynki dzieli się na: lokalne, krajowe i międzynarodowe (także rynek światowy). W zależności od tego co stanowi przedmiot kupna-sprzedaży występują rynki produktów (dóbr i usług), rynki pracy, rynki pieniądza (kapitału) charakterystycznym zjawiskiem są rynki poszczególnych produktów, odgrywających szczególnie ważną rolę w gospodarce światowej, np. rynki zbóż, rynek stali, rynek ropy naftowej.
Do specyficznych form rynku zalicza się:
rynek regulowany, objęty bezpośrednią kontrolą państwa udzielającego licencji sprzedającym, ustalającego kwoty kupna i sprzedaży oraz ceny maksymalne i minimalne.
Rynek zorganizowany, np. giełda towarowa lub giełda walorów, na której w sposób zorganizowany i za pośrednictwem maklerów dokonuje się wymiany produktów lub innych wartości (papierów wartościowych) i ustala się ceny ogłaszane w tzw. Cedule giełdowej
System pieniężno-kredytowy
System ten obejmuje zespół instytucji zajmujących się kreowaniem pieniądza, gromadzenia chwilowo wolnych środków pieniężnych i udzielania pożyczek (kredytów) jednostką gospodarczym zgłaszającym zapotrzebowanie na środki pieniężne. Ogólnie można stwierdzić, że instytucje te zajmują się pośredniczeniem w obiegu pieniądza i papierów wartościowych. Najważniejszymi pośrednikami obiegu finansowego są banki będące głównymi podmiotami rynku pieniężnego (finansowego)
W systemie bankowym wyróżnia się jeden podstawowy bank centralny (np. NBP) oraz szeroko rozwiniętą sieć bardzo różnorodnych przeważnie prywatnych banków komercyjnych oraz innych instytucji finansowych (np. kas oszczędnościowych). Podstawowe funkcje regulacyjne w zakresie obiegu pieniężnego spełnia bank centralny, regulujący ilość pieniądza na rynku oraz utrzymujący równowagę bilansu płatniczego, będącego wynikiem rozliczeń finansowych z innymi krajami. Równocześnie jest on bankiem banków, w którym banki komercyjne posiadają swoje rachunki, dzięki czemu ma możliwość kontrolowania całego systemu bankowego. Banki komercyjne, uczestnicząc w obrocie pieniężnym mają możliwość kreowania dodatkowego pieniądza kredytowego. Kasy oszczędnościowe zajmują się gromadzeniem środków pieniężnych od ludności i nie mogą kreować pieniądza.