Напружваецца цеціва: паўакруж-

насць лука ўраўнаважваецца паўак-

ружнасцю цецівы.

Упарцься, лук!

Супрацьдзенічай, цеціва!

Вы ўтрымліваеце ў сабе звышвый-

сце: палёт стралы.

Я ў хаты ўваходзіў і з хат выходзіў,

уваходзіў у гарады і выходзіў з іх – і

ўсё адно апынаўся то ў паўкружнасці

дня, то ў паўкружнасці ночы, самім

сваім існаваннем дзелячы свет надвое і

з’ядноўваючы іх у адно.

Пакуль я жыву, я абкружаны не-

бакраем,

пакуль я жыву, я не магу дасягнуць

небакраю:

ён – там, дзе спынюся,

ён – там, дзе ўпаду.

Жыццё ідзе кругам, вяртаючыся да

пачатку,

смерць – нацянькі.

І ляціць нацянькі страла, выніка-

ючы безупынна з сябе самое, вызваля-

ючыся ад сябе самое, каб зрэшты

зрабіцца палётам самім.

У гэтым версэце, як і ў большасці іншых, гаворка ідзе ад першай асобы. Аўтар асэнсоўвае ўнутраны змест прадметаў – лука і стралы, якія сімвалізуюць супрацьдзеянне, барацьбу і рух. Адначасова асэнсоўваецца лёс чалавека, які, як і страла ў луку, жыве ў паўкружжах дня, ночы, небакраю. Асацыятыўнымі сувязямі (паўкружжа і прамая) звязаны канкрэтныя і абстрактныя паняцці, развагі пра жыццё і смерць.

Версэт складаецца з пяці сінтаксічных перыядаў, якія ствараюць яго рытмічную карціну. Апошні з іх падагульняе разважанні і замацоўвае вывад: страла – чалавек, які ў няспешным палёце імкнецца, урэшце, да вышэйшых духоўных сфер.

У версэтах выразна выявілася індывідуальная асаблівасць стылю А.Разанава – ён не карыстаецца асобнымі метафарамі, эпітэтамі, параўнаннямі, метафара для яго – арганічны спосаб паэтычнага мыслення.

Кніга “У горадзе валадарыць Рагвалод” адметная з’яўленнем чарговай нечаканай формы верша, які набліжаецца ў ёй да свайго антыпода – прозы. Гэта вершаказы, у якіх няма лірычнага героя, звыклых вобразна-выяўленчых сродкаў, а рытмастваральнымі адзінкамі выступае чаргаванне сінтаксічных перыядаў, паўторы, інверсі і аднолькавая (ці блізкая) будова фраз. Але вершаказ мае магутны ўласны сродак паэтычнай выразнасці: увагу да гучання і ўнутранага сэнсу слоў, марфем, складоў. Адшукваючы і асэнсоўваючы іх супадзенні ў розных словах (часам значымыя, часам, на першы погляд, выпадковыя), паэт стварае ўласную карціну свету.

Беларускі в е ц е р сланяецца па све-

це, пераціраючы пацяруху і цярэбячы

вецце дрэў.

Рускі в е т е р нясе ўсім привет.

Польскі w i a t r ветэран: яго аповеды

вартыя веры.

Палабскі v o t r мае непаўторны во-

дар, але гэты водар закаркаваны ў ста-

годдзях.

Ніжнялужыцкі w j e t š знявечаны:

нікога не чапаючы, ён чакае, калі ўста-

люецца вечар, які схавае яго ад ста-

ронніх вачэй і старонніх спачуванняў.

Славенскі v e t e r надзімае ветразі ў

Ядранскім (Адрыятычным) моры.

Славацкі v i e t o r трымаецца аднаго

вектару, на ўсе астатнія накладаючы

вета.

Чэшскі v í t r з аднолькавай цікавас-

цю зазірае ў вітрыны і ў вітражы.

Македонскі в е т а р інтравертны:

ён вандруе ўнутры адной прасторы, адной

тэрыторыі.

Стараславянскі в ђ т р, як бог, мае

тры твары: адзін – для хмараў-аблокаў,

другі – для зямной паверхні ітрэці –

для мора.

Нямецкі W i n d працуе: ён круціць

крылы ў вентылятараў і ў ветракоў.

Латышскі v ē j š увішны: калі непа-

гадзь – свішча, калі пагода – сушыць

развешаную бялізну.

(“Вецер”)

У дванаццаці асобных сказах (лічба з часоў язычніцтва, вядома, магічная) увесь час перагукваюцца словы, збліжаючыся не толькі гучаннем, але і сэнсам (votr – водар, veter – ветразь, vitr – вітрыны і вітраж, Wind – вентылятар і г.д.), што з’яўляецца дадатковым і вельмі дзейсным вобразна-выяўленчым сродкам. Паэт стварае своеасаблівыя пераканальныя нацыянальныя архетыпы, з якіх складаецца карціна свету.

Мова па сутнасці сваёй метафарычная, аднак толькі А. Разанаву даступны ў такой меры яе ўнутраныя, схаваныя часам багацці. Да таго ж паэт умее і мае права ствараць іх сам.

Пчала ніколі не чапае сама, але

калі нехта чапае яе альбо той церам, у

якім жытлуе яе радзіна, яна не шкадуе

жыцця, караючы – і лечачы ад сва-

волі – крыўдзіцеля, апякаючы яго

сваім роспачным пацалункам.

Пчала – чалядніца працы, і на ча-

ле летняга дня, ведучы яго за сабою,

яна вылятае ў поле, у луг, у сад, це-

шачы іх сваім прылётам, тым, што па-

чаўся дзень і што яна, пчала, пачала

паломнічаць.

Увесь дзень пчала зносіць у вулей,

у яго каморы, падпечкі і ночвы, праз

яго чалеснікі і атворы тое, што яна

возьме ў поля, у луга, у саду, – узя-

так, і тое, што яны ёй дадуць, – узда-

так, адводзячы адпачынку ноч.

Пчалу нельга забіваць: яна –

пЧАЛа, у ёй захоўваецца чалавечы па-

чатак, і людзі шануюць яе, як чалавека.

Пчала мае справу з самымі прыго-

жымі, з самымі чулымі, з самымі дух-

мянымі стварэннямі – кветкамі, але ў

глыбіні яе існавання тоіцца плач.

(“Пчала”)

Пчала – чалядніца, паломніца, у ёй ЧАЛавечы пачатак, але яна і плач. Так асэнсоўваецца слова, і праз яго – агульначалавечая гуманістычная ідэя адзінства сусвету. Вершаказ увесь пабудаваны на алітэрацыях і асанансах, якія нават немагчыма з яго вылучыць. Можна толькі чарговы раз здзівіцца высокаму майстэрству аўтара.

Непаўторнасць стылю А. Разанава відавочная. Аднак яго творчасць абапіраецца на традыцыі Купалы і Багдановіча, унутрана звязана з філасофскай глыбінёй і агульнакультурнай асновай паэзіі М. Танка, з паэтыкай танкаўскага верлібра, з прытчавасцю вершаў А. Вярцінскага і яго ўвагай да ўнутраных моўных паралеляў і гучання слоў. Ды і да А.Разанава ідзе цэлае пакаленне, якое працягвае ўжо яго традыцыі: А. Сыс, А. Мінкін, А. Глобус, В. Слінко, Ю. Пацюпа, Ю. Гумянюк і інў.

Калі дазволіць сабе рызыкоўную справу пайсці следам за Алесем Разанавым у пераасэнсаванні гучання слоў, то і ў яго прозвішчы можна ўбачыць наканаванне. РАЗ – толькі аднойчы нараджаюцца асобы такога маштабу ў нашай паэзіі. Толькі Разанаву ўдаецца разразаць тканіну слова, не парушаючы яго жывога адзінства, і знаходзіць у глыбінях нечаканы, але абсалютна абгрунтаваны сэнс. Раз – яго эксперымент з вершам, энергічны, трагічны, як удар стралы, якая не можа спыніць, змяніць напрамак палёту і паўтарыць яго. АЛЕ – нездарма яго завуць Алесь. Ніякія спробы пераймання яго манеры не дадуць плёну, бо такая індывідуальнасць непаўторная. Адзінае, што належыць пераймаць, – імкненне да пошуку і творчай незалежнасці.