Маврищев в.В. Экология в терминах и понятиях
Пособие для педагогов общеобразовательных учреждений
Минск - Аверсэв - 2002
Р Е Ц Е Н З Е Н Т Ы: ведущий научный редактор издательства БелЭН, канд.биол.наук С.С.Ермакова; преподаватель биологии гимназии № 1 имени Ф. Скорины Л.С.Мицкевич.
СОДЕРЖАНИЕ
Введение . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Автотрофы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Агроэкосистема . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Азот . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Алармизм . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Альтернативные источники энергии. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Антропогенные факторы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Атмосфера . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Биогеоценоз . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Биоиндикация . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Биологические ритмы. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Биом . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Биосфера . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Биосферный заповедник . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Биоценоз . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Бореальные хвойные леса . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Влажный тропический лес . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Вода . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Воздух . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Гетеротрофы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Гидросфера . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
ДДТ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Демографический взрыв . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Живое вещество . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Жизненная форма . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Заказник . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Закон конкурентного исключения Гаузе . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Закон минимума Либиха . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Закон толерантности Шелфорда . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Заповедник . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Кислород . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Комменсализм . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Конкуренция . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Консументы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Континуум . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Красная книга . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Лимитирующие факторы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
Листопадные леса умеренной зоны . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Лишайники . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Мониторинг . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Мутуализм . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Национальный парк . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Ноосфера . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Озоновый экран . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Осадки кислотные . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Паразитизм . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Паразитоид . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Парниковый эффект . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Пестициды . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
Пирамида экологическая . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Пищевая цепь . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Популяция . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Почва . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Продуценты . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Протокооперация . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Пустыни . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Редуценты . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Река . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
Рождаемость . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Саванны . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Свет . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
Симбиоз . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Смог . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Среда обитания . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Степи . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Сукцессия . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Сукцессия алогенная и автогенная . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Температура . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Техносфера . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
Тундра . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Тропическое редколесье . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Урбанизация . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Фотопериодизм . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Хищник и жертва . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Чапараль . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Экологическая ниша . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Экологические «законы» Коммонера . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Экологические факторы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Экологический кризис . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Экология . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Экосистема . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
Литература . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Мужайся, человек. Гляди вперед:
Ты разогнал колеса маховые,
Ты возбудил прогресс – тебя несет
Новорожденная стихия.
Не жалуйся на время и потерь
Не числи. Адским пламенем и паром
В младенчестве ты обдан. Что ж, поверь,
Что с дъяволом спознался ты недаром.
И все недаром, и утраты – впрок,
И красное и белое каленье –
Чтобы когда-нибудь ты превозмог
Позор и ужас самоистребленья.