Индуизмнің тұңғыш қауымы – «адживака»тақуалықжолын тұтып, тән құмарлығымен күресті . Бірақ ,Вишнуғатабынды. «Адживака» діни идеяларын «бхагаватами» толықтыра түсті . ОлВишнуменқатарКришнағатең дәрежеде құрмет көрсетті. XII ғасырда брахмандар жарты құдай – Рамаға ерекше тұғыр орнатты. XV ғасырда діни ғұрыптар қара халықтың тілі болып саналатын хинди тілінде атқарыла басталды . Осының нәтижесінде Вишнудің көпшілік арасындағы мәртебесі жоғарылай түсті . Шиваға құлшылық жасау да осы құдайды мойындаушы қауымдардың бірлігінің нығаюына қызмет етті . Бірақ , көпқұдайлық үнді халықтарының одан әрі қауымдаса түсінуіне кедергі болған жоқ. Керісінше, осы көп құдайлар біртұтас діни түсінік аясында құрметтеліп, индуизм баршаның дініне айналды. Индуизм үшін «Махабхарата» және «Рамаяна» эпостары-Үндістандыарий тайпалары жаулап алуы кезеңіндегі үнділердің қаһармандық күресі туралы әңгімелейтін қасиетті аңыздар жинағы. Поэмада индуизм құдайлары пантеоны туралы әңгімелейтін қасиетті аңыздар жинағы. Поэмада индуизм құдайлары туралы кең әңгімеленеді. «Рамаянада» Раманың және оның жұбайы Ситаның өмірі баяндалады. Индуизмнің діни ескерткіштерінің ішінде құрылымдық жағынын «Махабхарата» эпосына енетін дүниетанымдық проблемаларға түсініктемелер беретін «Бхагават-Гита» философиялық концептия тұтастығымен ерекшеленді. Концепцияның негізінкүллі болмыстың бастауы ретіндегі пракрит туралы және одан дербес таза рух – пуруша туралы ережелер құрайды. Осылардан шығарма авторларының екі негізді мойындаған дуалистік көзқарасы көрінеді.^[1]

Индуизм – Үндістанда пайда болып, қазіргі кезде дамып келе жатқан діни дәстүр. Бұл дінді ұста¬ну-шылардың жалпы саны жер бетінде 700 миллионнан асады деген деректер бар

23. Конфуциандықтағы Аспан мен тұлғаның орны.

Қазіргі Қытай халқының ең беделді үлттық діні Конфуций ілімі болып саналады. Оның негізін қалаушы Кун-Фу-Цзы, яғни Кун - үстаз. Конфуций б.з.б. 551 ж. шамасында өмірге келген. Оның негізгі ілімі бізге өзінің шэкірттері Ман-Цзы жэне Сюн-цзыдың еңбектері арқылы жетті.

Жалпы конфуцийшылдық діни көзқарасты философиялық-этикалық ілім десек те болады. Кунфуцзыдың философиялық көзқарасы бойынша, «атты түзету» деген көзқарасын қарастырайық. Барлық заттардың, адамдардың аттары болу керек. Сол аттарына сэйкес мінездері болу керек, ат пен атағы сэйкес келуі керек: эке - экеге, бала -балаға, билеуші - билеушіге сэйкес болып аттарына байланысты ғана емес, шын мэнісінде де қалулары керек. Билеуші - эке, халық оның балалары. Осы түрғыдан мемлекет басқарылу керек. Олай болса, «білу дегеніміз табиғатты емес, адамдарды танып білу». Қараңғы адамдар данышпандарға бағынуға тиісті. Олай болмаған күнде елде тыныштық болмайды. «Лун юй» деген Конфуций сөздерінің жинақ кітабьғ

24. Даосизмнің ерекшелігі.

Даосизм б.д.д. VI-V ғғ. өмір сүрді. Даосизмнің негізін қалаушы Лао-Цзы б.д.д. VI ғ. өмір сүрген, өз өмірінде «Кәрі дана» деген атаққа ие болған. Бүл діни жүйе діннен гөрі

философияға жақындау десек те бола-ды. Даосизм адамзатты табиғатпен бірлікке шақырады. «Кәрі дананың» негізгі идеялары «Дао дэ цзин» кітабында баяндалған. Оның айтуынша, барлық заттар өз «жолының» даоның арқасында туып дамиды. Дүниеде өзгермейтін нэрсе жоқ, сөйтіп, өзгеру үрдісінде олардың бэрі өзінің қарама-қарсы жағдайына көшеді. Дао болса, алғашқы бастама, алғашқы түп негізі жэне барлық қүбылыстардың, денелердің бірлігі, соңғы сатысы. Даоны барлық заттардың анасы жэне аспан аясындағы империяның анасы деп есептеуге болады. Барлық заттар даодан шығады да, даоға қайта оралады. Адамзат жерге, жер Аспанға тэуелді, Аспан даоны, ал дао табиғилықты қажет етеді. Олай болса, дао адамзат баласының тіршілігі мен бізді қоршаған жарық дүниенің дэнекершісі болып табылады. Сонымен дао жалпы дүниетанымдық үғым.

Б.д.д. II ғ. даосизм діни көзқарасқа айналды. Лао-цзы б.д.д. 666 ж. үлы діни императорға айналып, оның қүрметіне көптеген храмдар салынады. Бара-бара даосизм көптеген секталарға айналады.

25. Даосизм діни жүйесіндегі адамгершілік принциптері.

24

26. Синтоизмнің негізгі элементтері.

Жапонның ұлттық діні: синтоизм. Синтоизм - «синто қүдай жолы», б.д.д.УІ-УП ғғ. шығыс Кюсю аралында Жапонияда пайда болды.

«Ерте дэуірдегі жазу» немесе «Койки» деген кітаптағы аңыз бойынша, синтоизм дінінің шығуы туралы айтылады. Бүл эдеби жинақ б.з.д. 712ж. жазылған. Оның негізгі мақсаты император рухын халықтардың үстінен қарап, билеу күкығын бекітуге арналған.

Ертедегі аңыз бойынша, император рухтары Аматрерасу (Күн күдайы) күдайынан таралғандығын, қалған Жапон халыктары оларға бағыныштылығын көрсетуге тырысады. Ең негізгі синтоикалық храм Исэ деген қалада. Оны Исэ дзингу Аматерасу храмы дейді. Жалпы Жапония бойынша 110 мыңдай храмда-ры бар.

27. Буддизмнің шығу тарихы.

Буддизм Суддхонаның баласы Сиддхартхи Еаутаманың ілімінен (б.д.д. 563-483 жж.) таралган дін деп есептеледі. Буддизм дінінің шыгу себебі сол кездегі Үнді мемлекетінің әлеуметтік-экономикалық жэне мэдени дагдарысқа үшырап жатқан кезі болатын. Будда діні, оның негізгі идеалды қөзқарастары таптық қоғамның шығуына, дамуына жол беріп отырды. Сол кездегі рулық-брахман дініне оппозиция болған Будда діні варна-касталық бөлуге қарсы шығып, елдердің басын біріктіруге талпынды.

Будданың ашқан өмір ақиқаты немесе ілімінің негізі - «азап шегу-шілік», ол төрт игілікті ақиқаттан түрады. Бірінші ақиқат, өмір сүру азап шегу болып табылады. Екінші акиқат, азап шегудің себептері адамның тілегі мен қүмарлығына байланысты болды. Үшінші ақиқат, азаптан қүтылудың жолдары - қүмарлықтан қүтылу. Төртінші акиқат, тілектер мен қүмарлыкты шешу үшін адамдар Будда көрсеткен жолдармен жүрулері керек. Ол жолдар мыналар: Буддаға деген қалтқысыз наным, дінге нүқсан келтірмей дүрыс талаптану, тэртіпті болу, кісі өлтірмеу, адамдармен соғыспай жақсы қарым-катынаста болу, өзін-өзі үстау жэне аңдып жүру. Қысқаша айтқанда, нирванаға жету.

28. Будда ілімінің негізі және оның ақиқаттары.

Ол діни шығармалар жинағы "Трипитакада" ("Үш себет") баяндалған. Буддизмнің уағыздарының өзіне тән ерекшеліктері бар. Буддизмде дүниені жаратушы құдай жайындағы идея айтылмайды. Буддизм фәни өмірдің азаптары - ауру, кәрілік, өлімнен құтылу жолын іздейді. Ол өмірдің қасіреті - нәпсінің тілегіне байланысты деді. Адамның денесі уақытша өмір сүреді. Ал нәпсі қанағатсыз тілегімен, өлімнің қорқынышымен ылғи бейнет туғызады. Сондықтан нәпсінің тілегінен құтылу керек. Ол үшін төрт асыл ақиқатты білу қажет:

Аһимсаны жүзеге асыру үшін Буддизм Веданы жоққа шығарады. Будда ілімінде этика мәселелеріне көп көңіл бөлінген. Буддизмнің негізіне қоршаған ортадан бөлінбей қарастырылатын жеке адамды дәріптеу және болмысты бүкіл дүниемен байланысып жатқан ерекше психологиялық процесс ретінде қабылдау принциптері алынған. Буддизмдегі негізгі ең ірі бағыттар - хинаяна және махаяна. Буддизм өзінің даму барысында үш кезеңнен өтті: хинаяна, әркімді туу - өлу айналымынан құтылуды үйрететін алғашқы даналық мектебі (б.з.б. V ғ. - б.з. басы); екінші, бодхисаттва - құтқарушы көмегімен құтылу; үшінші, махаяна (б.з. V ғ.-ына дейін) кезі. Махаяна негізінде будда (ісөкірек көзі ашылған) болуға мүмкіндік беретін жаңа тиімді әдістер уағыздалды (V ғ.-дан кейін). Ол важраяна деп аталады.

29. Буддизмнің негізгі ағымдары.

Қазіргі кезде буддизмнің үш ағымы бар. Олардың діні, эдет-ғүрыптары, догмалары бір-бірінен айрмашылығы өте зор десек те болады. Бүл ағымдар: 1) Үнді-буддизмі -Тхеравада, немесе оңтүстік жэне шығыс-оңтүстік буддизмі. 2) Дао-буддизмі - махаяна немесе үлкен күйме, Қиыр Шығыс буддизмі. 3) Тантрикалық буддизм - ваджраяна немесе орта азиялық буддизм.

1. Тхераведа ағымы - (ескі жол) будданың салт жолы. Үстаздың бейнесін жай қүрмет етудің орнына тэңірге айналдырылған Буддаға табыну Үндіде етек алды. Мифтік аңыз есебінде Гаутаманың жүрген жерлері, айтқан сөздері барлығы киелі ретінде көрсетіліп, сол жолмен жүру керек дейді. Қатардағы буддистерді сергектену жолындағы жүмыс, жақсы жиған еңбегі бойынша бағалайды. Сол себептен Оңтүстік жэне Шығыс-Оңтүстік Азиядағы монастырдің рольдері биік болды. Осыған байланысты Тхеравада ағымы немесе хинояна (кіші күйме) үнді мемлекетінен басқа елдерге жақсы таралған жоқ. .

Жапониялық буддизмнің «Дзен» деген ағымы таралып, қатардағы будда адамдарының діні болды. «Дзен-буддизм» Шығыс Азияға таралған, жаңартылған түрі. Дзен-буддизм қос ағымдық сэулеленуді, ақиқатқа жетуді, саториді уағыздайды. Ішкі сезім, медитация арқылы сергектенуге, өмірдің шыңдығына жетуге болады дейді. Дзен -буддизмнің иррационализмі мен интуитивизмі, оның экзотикалық ғүрпы, эсіресе, соңғы он жылда Батыс Европа жэне Америка философтарының назарын аударуда.