Клиника

Контрактураларда айқын немесе айқын емес белгілер пайда болады. Егер бұған шайнау бұлшықетінің жедел қабынуы қосылса(миозит негізіндегі тризм) қатты ауырсыну болады. Егер тұрақты тыртықтық және сүйектік өсінділер шықса , бұл жағдайда ауырсыну сезімі қатты болмайды. Пальпациялағанда кейде ауыз кіреберісінде немесе ретромолярлы аймақта, жақ сүйегінің аймағында, самайлық өсінділерде ірі тыртықтық өзгерістерді байқаймыз. Бұндай жағдай ересек кісілер жарақат және қабыну үрдісі болғандасырт көзге айқын түрде беттің ассимметриясы, сонымен қатар оның тармақтарының өзгерісі, айдаршық өсінді бұрышының және төменгі жақ денесі өзгеріссіз болады. Егер бұл ауру ерте жаста немесе дамып келе жатқан кезде дамыса, сол кезде тексерілген кезде дәрігер ірі анатомиялық (клиникалық және рентгенологиялық) бұзылыстар:жақ денесінің тармақтарының дамымай қалуы, иек аймағының ығысуы анықталады.

Емі

Контрактура емі патогенетикалық түрде болуы керек. Егер контрактура орталық бөлігі зақымдалса төменгі жақ және самай-төменгі жақ буынының анкилозы болса науқасты неврологиялық бөлімде негізгі этиологиялық факторларын жояды (спастикалық тризм, истерия). Егер қабыну салдарынан пайда болса, қабыну қоздырғышын жоюдан бастайды(зақымдалған тісті жұлу, флегмона, абсцесті тілу), сосын антибиотико, физико, механотерапия жүргізеді. Соңғы уақытта мүмкіндігінше А.М.Никандрова және Р.А.Досталь (1984 ж) немесе В.Чернованың аппаратының көмегімен анықтау керек.

Операциядан кейін терілік лоскуттың бүрісуінің алдын алу үшін және оның астындағы тыртықты болдырмау үшін біріншіден ауыз қуысына емдік шинаны 23 аптаға дейін қалдыру керек, сосын күнделікті әжетханаға біртіндеп ауыздан алып отыру керек. Сосын алмалы-салмалы протез дайындайды. (М.П.Барчуков 1965 ж), екіншіден операциядан кейінгі басқа да іс-шаралар контрактуралардың қайталанбауының және операцияның функциональді әсерін нығайту үшін ұйымдастырылады. Ол үшін белсенді және белсенсіз механотерапия жүргізеді, оны операциядан кейін 8-10 күннен соң жүргізу керек. Механотерапия үшін стандартты аппарат қолданылады, ол тіс техникалық лабораторияларда дайындалады. Операциядан кейінгі ірі тыртықтық түзілімдерді болдырмау үшін физиотерапиялық ем-шара ұсынылады (Букки сәулесімен сәулелендіру, иоиогальванизация, диатермия т.б.).Ауруханадан шыққаннан кейін 6 айға дейін механотерапия жалғастырылады, яғни бұрынғы жара беткейінің орнына жаңадан дәнекер ұлпа өскенге дейін жалғасды. Сонымен қатар осы механотерапиямен бірге физиотерапияны жүргізеді. Науқаста белсенсіз механотерапия үшін бейімделу заттарымен қамтамасыз ету керек(пластмассалы дәке, резеңке распоркалар). Жақтың контрактурасын емдеу үшін әртүрлі тәсілдер қолданылады. Ең көп таралған аппарат Дарсиссака. Ол қызыл иек үстілік шинадан тұрады, екі жақты төменгі тістер қатарын жауып тұрады, жанында төрт қырлы канюлядан тұрады.

Лимберг аппараты:Жақ контрактураларында қолданылатын тербелмелі қасықтан тұратын аппарат.

Самай – астыңғы жақсүйек буындарының аурулары мен зақымданулары.

Жоспар:

1. Самай-төменгі жақ буындарының зақымдану ауруларының жіктемесі.

2.Артрит. Этиологиясы, патогенезі, клиникасы, емі.

3.Артроз. Этиологиясы, патогенезі, клиникасы, емі.

4. самай-төменгі жақ буындарының ауырсыну дисфункциясы.Этиологиясы, патогенезі, клиникасы,емі.

В.И.Бургонский, Ю.И.Бернадский (1970)жіктемесі:

· артриттер (жедел және созылмалы),

· артроздар (склерозирленген және деформацияланған),

· артритартроз.

В.А.Хватова (1982)жіктемесі:

· артриттер (жедел және созылмалы),

· артроздар (склерозирленген және деформацияланған , өршу және созылмалы сатылары),

· буын-бұлшықеттік дисфункциясы,

· анкилоз,

· ісіктер.

Асқыныстары: стоматоневрологиялық симптомдар, буын дискісінің,төменгі жақтың шығуы.

П.Г. Сысолятина, В.М. Безрукова, А.А. Ильина (1997)жіктемесі:

АРТИКУЛЯРЛЫ: (буын тіндерінде зақымдалған орын болады)

1. Қабынумен (артрит).

2. Қабынусыз.

2.1. Ішкі бұзылыстар.

2.2. Остеоартроздар:

· ішкі бұзылыстармен байланысты емес ВНЧС (біріншілік немесе генерализденген)

· ішкі бұзылыстармен байланысты ВНЧС (екіншілік)

2.3. Анкилоздар.

2.4. Туа п.б.кемістіктері

2.5. ісіктер

АРТИКУЛЯРЛЫ ЕМЕС (шайнау бұлшықеттінің зақымдануымен байланысты).

1. Бруксизм.

2. СТЖБ ауырсыну синдромының дисункциясы.

3. шайнау бұлшықетінің контрактурасы.

БГМУ бет жақ хирургия кафедрасының жіктемесі(қ. Минск).

I. АРТИКУЛЯРЛЫ: (буын тінінде зақымдалған орын болады)

1.Өзбетінше дамитын аурулар.

· Ішкі бқзылыстар.

· Дегенеративті-деструктивті процесстер (артроз).

· Қабыну аурулары (артрит).

· Травмалық зақымданулар (жедел травмалық артрит).

· СТЖБ ауруының сирек формалары (хондроматоз, ісіктер және ісіктәрізді түзілістер).

2. Басқа буындардың зақымдануымен жүретін:

· ревматикалық артритте,

· ревматоидты артритте,

· Бехтерева ауруында,

· псориатикалық артритте,

· Шегрен ауруында,

· микрокристалды артритте,

· артропатияда.

II. Артикулярлы емес

· Бұлшықет аурулары (бруксизм, контрактура, ауырсыну синдромының дисфункциясы).

· Басқа буын маңы тіндерінің және байлам аурулары.

МКБ бойынша – буындардың 10 ауруларын екі классқа жатқызылған.

XII класс бет-жақтық кемістіктер (прикус кемістігімен қоса), бөлім 6 «Самай-төменгі жақ буынның аурулары».

1. Самай-төменгі жақ буынның аурырсыну синдромының дисфункциясы

2. Шығатын жақ.

3. ВНЧС шығулары.

4. ВНЧС ауырсынуы.

5. ВНЧС қозғалысының шектелуі

6. Самай-төменгі жақ буынның остеофиты.

7. ВНЧС басқа аурулары.

8. Болезнь ВНЧС анықталмаған ауруы.

XIII класс. Сүйек-бұлшықет жүйесінің және дәнекер тіннің аурулары:

Артропатия:

1. Инфекциялық артропатия: пиогенді артрит, реактивті артропатия, Рейтер ауруы.

2. Қабынулы полиартропатия: серопозитивті ревматоидты артрит,Фелти синдромы, басқа да ревматоидты артриттер, жас өспірімдік артрит.

3. Травматикалық артропатия.

Артроздар:

1. Полиартроз

2. Остеоартроз.

3. Біріншілік артроз.

Қазіргі кезде ВНЧС өзбетінше екі топқа бөледі:

1) буын тіндерінің зақымдануымен жүретін аурулар (XIII класс);

2) шайнау бұлшықеттерінің мен тісжақ жүйесінің құрылымының патологиясымен жүретін ауру (XII класс).

Диагностикалық сәулелік әдістері

1. Рентгенография

2. Компьютерлі томография

3. Магниторезонансты томография

Самай төменгі жақ буынның зақымдануы және аурулары клиникада салыстырмалы түрде мына түрлері кездеседі: артрит, артроз,анкилоз және шығулар.

Самай төменгі жақ буында дамитын патологиялық өзгерістер полиэтиологиялы болып табылады, яғни осы аурудың клиникалық көріністердің әртүрлілігін көрсетеді. Самай төменгі жақ буын ауруының полиэтиологиясы және айқын спецификалық симптомдардың болмауы,әсіресе бастапқы сатысында,диагностикасы мен емдеуі қиынға түседі.Сонымен қатар, самай төменгі жақ буынның құрлымы күрделі болып табылады, ал қазіргі заманғы әдістер науқастан патологияны және функциональды бұзылыстары анатомиялық дамуына байланысты.

Самай төменгі жақ буын аурулары бар науқастарды зерттеу олардың шағымына,өмір тарихына және ауру тарихына,жалпы қарауға,жақтардың функциясын,пальпациялау, рентгенография,клиникалық және қанның биохимиялық анализін нәтижесіне, иммунологиялық зерттеулер арқылы анықтайды.

Барлық науқастар әртүрлі интенсивті ауырсынуға шағымдаады,ыңғайсыз жағдайдан жағымсыз әсерге дейін зақымдалған буын аймағының функциясының күрт төмендеуімен жүреді. Артриттің тұрақты және алғашқы симптомдарының бірі таңертеңгілік құрысулар болып табылады. Құрысулардың себебі болып периартикулярлы тін мен буынның ауырсынуы.Буындардың қозғалысының шектелуі деформацияланған артроз және ауырсыну кезінде байқалады,бірақ ол айқын емес қабыну ауруларына қарағанда. Деформацияланған артрозға «механикалық» типті ауырсыну тән,буындарда дамитын,физикалық қимылдан кейін,әсіресе күннің екінші жартысында.Ал ревматоидты артритқа тұрақты ауырсыну, баяу дамитын бірақ түнгі уақытқа дейін басылуы тән.Тағы бір шағым болып буындық шу болып табылады.Оған үйкелу,крепитации, сықыр сияқты шулар тән. Буын ауруларының қабынулы және травматикалық этиологиялы шуда, буынның байлам аппараты және шайнау бұлшықетінің дисфункциясы әлсірегенде байқалады.Қабыну себебінен дамитын артритте сықыр екіншілік артроз кезде байқалады және деформацияланған артроз симптомдарына тән болып табылады.

Өмір тарихы басынан өткерген ауруларды анықтауға көмектеседі, инфекциялық-спецификалық этиологиялы артритке күмән туған жағдайда үлкен көмегі бар. Жалпы қарауда прикусты бағалауға,буындардың контурын,белсенсіз қимыл кезінде төменгі жақтың функциясы мен қалпын бағалайды. Пальпациялық зерттеу арқылы буындардың зақымдалғанын,тістердің бірігу қалпын,жақтардың қимылын бағалау,формаларының өзгеру сипатын,көптеген флюктуация немесе крепитацияларды анықтауға көмектеседі.Бұны сау буынмен салыстыру мақсатта қолданады.Сонымен қатар,шайнау бұлшықетінің жағдайын,бұлшықеттің атрофиясын анықтауға көмектеседі.

Буындардың нақты зақымдануын анықтау үшін рентгенография көмектеседіБұл рентгенологиялық әдісті Пордес — Парман немесе Шюллер бойынша жүргізіледі, телерентгенография, рентгенокинематография және буын контрастілеу арқылы. Артрозға күдік туғанда томографиялық әдіс жүргізеді. Рентгенологиялық зерттеудің мақсаты — сүйек құрылымының структурасын,алдыңғы,артқы және жоғарғы буын саңылауын және буынның анатомиялық контурын анықтауға көмектеседі.

Артриттің рентгенологиялық суретіте тән буынмаңы остеопороз,яғни сүйектердің мүжілуімен, сүйек кемігінің каналының кеңеюімен, сүйек балкаларының кішіреюі. Ревматоидты артритке узуралардың пайда болуы — сүйек кемістіктері, төменгі жақ жанындағы беткейде орналасатын. Деформацияланған артриттің рентгенологиялық суретіне шиптер, түбіршектер және остеофиттердің пайда болуы. Буындардың дегенеративті-дистрофиялық зақымдануы субхондральды остеосклерозды анықтайды — субхондральды қабат аймағында сүйек құрлымының тығыздалуы нәтижесінде. Сонымен қатар рентгенограммада төменгі жақ басында ұсақ нүктелі құрылымды байқаймыз,ал аурудың соңғы сатысында сүйек суретінің айқын еместігі байқалады. Развитие Остеосклероздың дамуы сүйек затының компактілі қалыңдауымен жүреді.

Буын саңылауының формасы мен көлемі сүйек пен шеміршектің жағдайына байланысты.Саңылаудың кеңеюі сирек кездеседі,бірақ төменгі жақ сүйегінің басының шығуының нәтижесінде дамиды.Жиі саңылаудың тарылуы байқалады,себебі ұзақ уақыт бойы қабынуы немесе буынның дистрофиялық өзгерістерінің нәтижесінде дамиды.Сонымен қатар,саңылаудың тарылуы прикустың бұзылысымен байқалады: буыналды саңылаудың тарылуымен қатар окклюзиялық биіктіктің жоғарлауы , ал жоғарғы буындық және буын артылық тарылуға тікелей прикус пен окклюзиялық биіктіктің азаюымен байланысты. Буындық саңылаудың болмауы анкилоз кезінде байқалады.

Самай-төменгі жақ буын ауруларының диагностикасында маңызды болып: жалпы қан анализі, биохимиялық және иммунологиялық зерттеулер, синовий сұйықтығын зерттеу. Диагнозды толық анықтау мақсатта арнайы әдістерді қолданылады: электромиография, миотонометрия, термометрия, гнатодинамометрия, мастикоциография, прикусты модел арқылы анықтау және т. б.