Алгебра. Определители 2 и 3
.pdf§2. Определители малых порядков. Правило Крамера.
Рассмотрим систему из двух уравнений с двумя неизвестными:
a |
x |
a |
x |
b |
|
|
|
11 |
1 |
12 |
2 |
1 |
(1) |
|
|
|
a |
|
b |
|
a |
x |
x |
|
|||
|
21 1 |
22 2 |
2 |
|
Допустим, |
что |
система (1) |
|
имеет решение (x0 |
, x0 ) . Тогда имеем два верных |
||||
|
|
|
|
|
|
|
1 |
2 |
|
тождества: |
|
|
|
|
|
|
|
||
a x0 |
a x0 |
b |
a |
|
a |
|
|||
|
|
||||||||
|
11 |
1 |
12 |
2 |
1 |
22 |
21 |
|
|
a x0 |
a x0 |
b |
a12 |
|
a11 |
|
|||
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
21 |
1 |
22 |
2 |
2 |
|
|
|
|
|
Умножим первое тождество на a22 , второе на a12 |
и сложим. Затем умножим первое |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
тождество на a21 , второе на a11 |
и сложим. Получим тождества: |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
( a a a a |
) x |
0 |
|
= b a b a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
11 |
|
22 |
|
|
21 |
12 |
|
1 |
|
|
|
1 |
22 |
|
2 |
12 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(2) |
|
|
|
|
|
|
( a a a a |
|
) x0 |
= b a b a |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
11 |
22 |
|
21 |
12 |
|
2 |
|
|
|
|
|
1 |
21 |
2 |
11 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
|
b |
|
|
- произвольная матрица 2-го порядка. Определителем матрицы А |
||||||||||||||||||||||||||||
|
Пусть A |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
c |
|
d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
называется число, равное |
|
|
|
a d b c . Определитель матрицы А обозначается |
A |
, либо |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
det A , либо |
a |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
c |
d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
b |
|
ad bc . |
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c |
d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Нетрудно видеть, что в данных обозначениях тождества (2) примут вид: |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
a11 |
|
a12 |
|
x0 |
|
b1 |
|
a12 |
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
a21 |
|
a22 |
|
1 |
|
|
|
b2 |
a22 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
a11 |
|
a12 |
|
|
|
a11 |
|
|
b1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
x0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
a21 |
|
a22 |
2 |
|
|
|
|
|
a21 |
|
|
b2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
Обозначим |
|
a11 |
a12 |
|
, |
|
|
b1 |
|
a12 |
|
|
, |
|
a11 |
b1 |
|
|
2 |
. Тогда |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a21 |
a22 |
|
|
|
|
|
|
|
b2 |
|
a22 |
|
1 |
|
|
a21 |
b2 |
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
x0 |
, |
x0 |
|
|
2 |
. |
|
Если |
|
0 , то из данных формул однозначно определяются |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
1 |
|
1 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
x0 |
, x0 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
1 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Теорема (Правило Крамера)
Если определитель матрицы системы не равен нулю, то система имеет единственное решение, которое находится по формулам:
x |
|
x |
|
2 |
|
a11 |
a12 |
, |
b1 |
a12 |
|
|
a11 |
b1 |
|
|
|
|
1 |
, |
|
, где |
|
|
|
|
, |
|
|
|
. |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|||||||||
1 |
|
2 |
|
|
a21 |
a22 |
|
b2 |
a22 |
1 |
|
a21 |
b2 |
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Доказательство.
Из предыдущих рассуждений получаем, что если 0 и (x10 , x20 ) решение системы
(1), то x10 1 , x20 2 . Следовательно, решение единственно.
Если 0 |
, подставим x |
1 , x |
2 в систему (1) и умножим на . |
|
|
|
||||||
|
1 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
1-ое равенство: a11 (b1a22 b2a12 ) a12 (b2a11 b1a21 ) b1 (a11a22 |
a21a12 ) . |
Раскрывая |
||||||||||
скобки, видим, |
что равенство |
верное. |
Аналогично, получим, |
что |
|
x 1 |
, |
x 2 |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
удовлетворяет второму уравнению системы (1). Следовательно, |
x |
|
1 , x |
2 |
решение |
|||||||
|
|
|
|
|
1 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
системы (1). Пример:
2Х1-3 Х2 = 5
Х1+6 Х2 = 3
2-3
== 2*6 – 1*(-3) = 15
16
|
|
5 |
-3 |
|
1= |
|
|
= 5*6 – (-3)*3 = 39 |
|
|
|
3 |
6 |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
5 |
|
|
2= |
|
|
= 2*3 – 5*1 = 1 |
|
|
1 |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
x1 = 39 / 15 x2 = 1 / 15
При решении систем из трех неизвестных с тремя уравнениями возникают определители третьего порядка.
|
|
|
|
a |
a |
a |
|
|
|
|
|
|
11 |
12 |
13 |
|
|
|
Определителем матрицы a21 |
a22 |
a23 |
|
называется число, которое обозначается |
|||
|
|
|
|
|
a32 |
a33 |
|
|
|
|
|
|
a31 |
|
|
||
a11 |
a12 |
a13 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
a21 |
a22 |
a23 |
и равно |
|
|
|
|
|
a31 |
a32 |
a33 |
|
|
|
|
|
|
|
a11 a22 a33+a12 |
a23 a31 +a13 a21 a32- a13 a22 a31- a12 a21 a33 -a11 a23 a32 |
« + » |
« - » |
|
Например, |
||
2 |
3 |
2 |
|
|
|||
1 |
2 |
4 |
2 ( 2) 3 ( 3) 4 ( 1) ( 2) 1 2 ( 2) ( 2) ( 1) ( 3) 1 3 2 4 2 = |
1 |
2 |
3 |
|
|
|
|
|
= -12+12-4+4+9-16= -7
Рассмотрим систему из трех неизвестных с тремя уравнениями
a11x1 a12 x2 a13 x3 b1a21x1 a22 x2 a23 x3 b2a31x1 a32 x2 a33 x3 b3
Теорема
a11 |
a12 |
a13 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Пусть A a |
a |
a |
|
матрица системы |
из трех |
неизвестных |
с тремя |
|||||||||||||
21 |
22 |
|
23 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a32 |
a33 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
a31 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
a11 |
a12 |
|
a13 |
|
|
|
b1 |
a12 |
a13 |
|
|
a11 |
b1 |
a13 |
|
a11 |
a12 |
b1 |
|
уравнениями, |
a21 |
a22 |
a23 |
, |
1 |
|
b2 |
a22 |
a23 |
, 2 |
|
a21 |
b2 |
a23 |
, 3 |
a21 |
a22 |
b2 |
|
|
|
a31 |
a32 |
|
a33 |
|
|
|
b3 |
a32 |
a33 |
|
|
a31 |
b3 |
a33 |
|
a31 |
a32 |
b3 |
|
Если 0 , то система имеет единственное решение, |
которое находится по |
|||||||||||||||||||
1 |
2 |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
формулам x1 = , x2 = |
|
, x3 = |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
Доказательство. Пусть |
0 |
и ( 1, 2 , 3 ) - решение системы. Следовательно, имеем |
||||||||||||||||||
три верных тождества: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a |
|
a |
|
a |
|
|
b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
11 |
1 |
12 |
2 |
13 |
3 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a21 1 |
a22 2 a23 3 b2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
a |
1 |
a |
2 |
a |
3 |
b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
31 |
32 |
33 |
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
a22 |
a23 |
|
|
|
a13 |
|
a12 |
a13 |
|
||||||
|
|
Умножим первое тождество на |
, второе на |
|
a12 |
, третье на |
. |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a32 |
a33 |
|
|
a32 |
a33 |
|
a22 |
a23 |
|
Получим верное тождество
(a |
|
a22 |
a23 |
a ( |
|
a12 |
a13 |
|
) a |
a12 |
a13 |
) |
|
|
|
||||||||||||
11 |
|
a |
a |
|
|
21 |
|
a |
a |
|
|
|
31 |
|
a |
22 |
a |
23 |
|
|
1 |
|
|
|
|||
|
32 |
33 |
|
|
|
|
|
32 |
33 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
a23 |
|
|
a12 |
a13 |
|
|
a12 |
|
|
a13 |
|
|
|
|||||||||||
(a |
a22 |
a ( |
) a |
|
|
) |
|
|
|||||||||||||||||||
12 |
|
|
a |
a |
|
|
22 |
|
|
a |
a |
|
32 |
a |
|
|
a |
|
|
2 |
|
||||||
|
|
|
32 |
33 |
|
|
|
|
32 |
|
33 |
|
|
|
|
22 |
|
|
|
23 |
|
|
|
|
|
||
|
|
a23 |
|
|
|
a12 |
a13 |
|
|
|
a12 |
|
|
a13 |
|
|
|
|
|||||||||
(a |
a22 |
|
a ( |
|
) a |
|
|
|
) |
|
|
||||||||||||||||
13 |
|
|
a |
a |
|
|
23 |
|
|
a |
a |
|
|
33 |
a |
|
|
a |
23 |
|
|
|
3 |
|
|||
|
|
|
32 |
33 |
|
|
|
|
32 |
|
33 |
|
|
|
|
22 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
a23 |
|
a12 |
a13 |
|
a12 |
a13 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
b |
a22 |
b ( |
) b |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
1 |
|
a |
a |
|
|
2 |
a |
|
a |
|
|
|
3 |
a |
a |
23 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
32 |
33 |
|
|
|
32 |
33 |
|
|
|
|
22 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Коэффициент при 1 :
a |
a22 |
a23 |
a ( |
a12 |
a13 |
) a |
a12 |
a13 |
|
11 |
a |
a |
21 |
a |
a |
31 |
a |
a |
|
|
32 |
33 |
|
32 |
33 |
|
22 |
23 |
|
a11 (a22a33 a23a32 ) a21 (a12a33 a13a32 ) a31 (a12a23 a13a22 )
a11a22a33 a11a23a32 a21a12a33 a21a13a32 a31a12a23 a31a13a22
Коэффициент при 2 :
a |
a22 |
a23 |
a ( |
a12 |
a13 |
) a |
a12 |
a13 |
|
12 |
a |
a |
22 |
a |
a |
32 |
a |
a |
|
|
32 |
33 |
|
32 |
33 |
|
22 |
23 |
|
a12 (a22a33 a23a32 ) a22 (a12a33 a13a32 ) a32 (a12a23 a13a22 )
a12a22a33 a12a23a32 a22a12a33 a22a13a32 a32a12a23 a32a13a22 0
Коэффициент при 3 :
a |
a22 |
a23 |
a ( |
a12 |
a13 |
) a |
a12 |
a13 |
|
13 |
a |
a |
23 |
a |
a |
33 |
a |
a |
|
|
32 |
33 |
|
32 |
33 |
|
22 |
23 |
|
a13 (a22a33 a23a32 ) a23 (a12a33 a13a32 ) a33 (a12a23 a13a22 )
a13a22a33 a13a23a32 a23a12a33 a23a13a32 a33a12a23 a33a13a22 0
Коэффициент в правой части тождества:
b |
a22 |
a23 |
b ( |
a12 |
a13 |
) b |
a12 |
a13 |
|
1 |
a |
a |
2 |
a |
a |
3 |
a |
a |
|
|
32 |
33 |
|
32 |
33 |
|
22 |
23 |
|
b1 (a22a33 a23a32 ) b2 (a12a33 a13a32 ) b3 (a12a23 a13a22 )
b1a22a33 b1a23a32 b2a12a33 b2a13a32 b3a12a23 b3a13a22 1
Таким образом, имеем верное тождество:
1 1 .
Откуда, |
|
|
1 |
. |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
a23 |
|
a11 |
a13 |
|
|||||
Умножим первое тождество на |
a21 |
, второе на |
, третье на |
|||||||
|
|
|
|
|
a31 |
a33 |
|
a31 |
a33 |
|
Выполнив все вычисления, получим верное тождество 2 |
2 . Откуда, |
a11 a13 . a21 a23
2 2 .
Умножим первое тождество на |
a21 |
a22 |
, второе на |
a11 |
a12 |
, третье на |
a11 |
a12 |
. |
|
a31 |
a32 |
|
a31 |
a32 |
|
a21 |
a22 |
|
Выполнив все вычисления, получим верное тождество 3 3 . Откуда, 3 3 .
Поэтому система имеет единственное решение, которое находится по формулам:
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
2 |
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
x1 = , |
x2 = |
|
|
, x3 = |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
И обратно, |
подставив x1 = |
1 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
3 |
|
в систему, |
убедимся, что |
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
, |
|
x2 |
= |
|
, |
x3 |
= |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
1 |
|
2 |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
( |
, |
|
|
|
, |
|
) – решение системы. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
Например, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
a |
|
1 |
a |
|
2 |
a |
|
3 |
|
1 |
|
(a (b a a b a |
a b a a b a a b a a |
|
b a a |
|
) |
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
11 |
|
12 |
|
13 |
|
|
11 |
1 |
22 |
33 |
|
|
1 |
|
23 |
32 |
2 |
12 |
33 |
2 13 |
32 |
|
3 |
12 |
23 |
|
3 13 |
22 |
|
||||||||||||||
a12 ( b1a21a33 b1a23a31 b2a11a33 b2a13a31 b3a11a23 b3a13a21 ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
a13 ( b1a22a31 b1a21a32 b2a12a31 b2a11a32 b3a12a21 b3a11a22 )) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1 |
(b a a a b a a |
a b a a a b a a a b a a a |
|
b a a a |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
23 |
22 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
1 |
11 |
22 |
33 |
1 |
11 |
23 |
|
32 |
|
2 |
11 |
12 |
33 |
|
|
2 |
|
11 |
13 |
32 |
|
3 |
11 |
12 |
|
3 |
11 |
13 |
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
b1a12a21a33 b1a12a23a31 b2a12a11a33 b2a12a13a31 b3a12a11a23 b3a12a13a21
b1a13a22a31 b1a13a21a32 b2a13a12a31 b2a13a11a32 b3a13a12a21 b3a13a11a22 )
1 (b1a11a22a33 b1a11a23a32 b1a12a21a33 b1a12a23a31 b1a13a22a31 b1a13a21a32 ) b1 b1