1. Гранулометриялық құрамы және иленгіштік саны бойынша топырақ түрін анықтау:

_(2.8)

_{Сазды топырақ түрі - саздақ.}

2. Топырақ кеуектілігінің коэффициентін анықтау:

(2.9)

3. Топырақтың ылғалдылық дәрежесін анықтау:

(2.10)

4. Аққыштық көрсеткіші бойынша сазды топырақтың табиғи жағдайдағы күйін анықтау

(2.11)

Сазды топырақ күйі – жұмсақ иленгіш.

5. Топырақтың механикалық сипаттамаларын анықтау:

а) топырақтың есептік кедергісі R₀=243,84 кПА;

б) топырақтың деформациялығы мен беріктік сипаттамалары (ҚР ҚНжЕ бойынша анықталады):

c_n=- кПа, φ_n=-⁰, E=-МПа.

2-кесте-Топырақтың физикалық-механикалық қасиеттері

Топырақтың толық атауы	Топырақ сипаттамасының мәндері
	γ, кН/м3	γs, кН/м3	е	Sr	IL	Kf, м/сут	Е, кПа	φ, град	с, кПа	R0, кПа
Тозаңды құм	18,6	26,5	0,74	0,79	-	3,1*10-5	11	26	2	150
Жұмсақ иленгіш саздақ	18,0	26,5	0,855	0,8	0,73	8,1*10-6	8	16	16	161,7
Жұмсақ иленгіш саздақ	20,8	26,9	0,565	0,99	0,7	2,1*10-5	-	-	-	243,8

2.3 1 м² іргетасқа түсетін жүктемелерді анықтау

Іргетастардың табандарының өлшемдерін анықтағанда, оларға түсетін жүктеменің қалай бағытталғанын анықтап алған дұрыс. Мәселен, іргетасқа түсетін жүктемелер оның центріне немесе центрінен тыс түсуі мүмкін.

Тұрақты нормативті жүктемелер: [кН/м²]

Проекция жабындары 3,25

Төбе жабындары 3,8

Қабат аралық 3,6

Аражабын қабырғалары м² 1

Темірбетон карниздерінде 2,5

Кірпішті қалаулар 18

Уақытша нормативті жүктемелер 1м²:

Төбедегі қардан 1

Төбе жабындары 0,75

Қабат аралық 1,5

Конструкцияның тұрақты жүктемелері:

Жабын 3,25*9,516=30,927

Төбе жабындары 3,8*9,516=36,16

қабат аралық жабындар 3,6*9,516*5=68,51

қабаттағы аражабындар 1*9,516*5=19,032

Төбе жабындарынан жоғары орналасқан карниздер мен қабырғалар:

(2,5+0,2*0,53*10*1,8)*0,9=4,1212

қабаттан жоғары 3,1 м биіктіктегі қабарғалар терезе қуыстарын ескермегенде:

0,53(3*9,31-1,58*1,22)*0,2*0,1*0,1=4,996

3,1 м биіктіктегі терезе қуыстарын ескермегендегі цоколь мен қабырғалар 1 қабаттағы:

0,12*(3,05*9,31-1,58*1,22)*10*1,8=57,17

Барлығы: 205,5 кН/м²

Уақытша жүктемелер:

Жабындарға 1*9,516=9,516

Төбе жабынжарға 39*9,516=40,37

қабат аралық жабындарға

g_n1=0,545 1,5*33,516*3*0,545=8,198

Барлығы: 256кН/м²

2.4 Іргетастың салу тереңдігін анықтау

Іргетасты салу тереңдігі шамасына қарай 2 түрге бөлінеді:

- алдын ала қазылған қазаншұңқырларға орнатылатын салу тереңдігі шамалы. Мұндай іргетас табаны 5м-ге дейін болады;

- салу тереңдігі үлкен іргетастар. Олар көбінесе топырақ қабаттарын бойлай, табандарының не тіректерінің төменгі ұштарын тереңге жеткізе орнатылады.

Астана қаласы үшін нормативтік тоңдану тереңдігі d_fn = 2 м.

Есептік тондану тереңдігі келесі формуламен анықталады:

d = d_f = d_fn * k_h = 2 * 0,5 = 1 м (2.12)

мұндағы, k_h – үйдің жылу режимінің сыртқы іргетастардың астында орналасқан топырақтарға тигізетін әсерін ескеретін коэффициент, k_h = 0.5.

Іргетастардың салу тереңдігін келесі факторларды есепке ала отырып анықтаймыз:

• ғимараттың конструктивтік ерекшеліктеріне байланысты;

• пластылардың, топырақтардың, геологиялық жағдайының сипаттама-сына байланысты;

• жерасты суларының тереңдігіне байланысты;

• негізге және іргетасқа түсетін күштің көлеміне;

• маусымдық тоңдану және еру тереңдігіне;

• жақын салынған ғимараттардың іргетастарына байланысты.

Іргетас құрылымын орнату алдында негіздің күшейтілу және құрғату

жұмыстары орындалуы тиіс.

5. Іргетас табанының алдын – ала өлшемдерін анықтау

Негіздің көтергіш қабат тозаңды құм (γ=18,6).

Тозаңды құм үшін негіз топырағының есептік кедергісі b=2 м болғанда келесі формуламен анықталады:

R = γ_c1*γ_c2/ k( Mγk_zbγ_II + M_qd_I γ_II + (M_q -1)d_bγ_II + M_cc_II), кПА, (2.13)

мұндағы, γ_с1, γ_с2 – жұмыс жағдайының коэффициенті:

γ _с1 = 1.25; γ _с2 = 1.2;

k- коэффициент, 1,1 қабылданады;

M γ, М_q, M_c - КНжЕ бойынша алынады:

M_q = 4,37; M γ = 0.84; M_c = 6,90;

K_z- коэффициент, 1,0-ге тең (b<10 м);

b- іргетас табанының ені: b = 7,5м;

γ _II = іргетас табанынан төмен орналасқан топырақтың меншікті салмағының есептік мәні, кН/м³: γ _II = 18,6;

γ^’_II - іргетастың салу тереңдігінен жоғары жатқан топырақтың қабаттар бойынша орташа меншікті салмағы, кН/м³: γ _‘II=18,6;

c _II - іргетас табаны астында жатқан топырақтың ілінісу күшінің есептік мәні, кПа: c _II = 2;

d₁ - іргетастың салу тереңдігі: d₁=1 м;

d_b - жертөле тереңдігі: d_b = м;

R=1,25*1,2/1,1*{0.84*1*2*18,6+4.37*1*18,6+(4,37-1)*1,8*18,6+6,9*2}=1,36*{31,25+73,15+112,8+13,8}=314,16 кПа

2.6 Іргетасты құрылымдау

Іргетас табаны бойынша орташа қысымды анықтау:

Р_II=(N_0II / A) +γ_cp*d_f= (200/1,56)+18,6*0,9= 144,94кПа (2.14)

P_II=144,94кПа <<314,16 кПа болғандықтан, в= 1,2 м деп аламыз.

R=1,36[0,84*1*1,6*18,6+4,37*0,92*18,6+(4,37-1)*1,8*18,6+6,9*2]=307,9

Р_II=200/1,248+17,21=338,2

Жолақ іргетас табанының енін 1,2 м деп аламыз.

2.7 Іргетастың шөгуін анықтау

Іргетас шөгуін қабаттарды қосу әдісімен анықтау:

1. Іргетас табаны бойынша орташа қысым Р_II = 338,2;

2. Іргетас астындағы қосымша қысым Р₀= Р_II– γ_IId = 320,99;

3. Іргетас астындағы негіз топырағының сығылғыш қалыңдығы

элементарлы қабаттарға бөлінеді;

1. h_i = 0,4b = 0,4*1,2=0,48; (2.15)

1. Негіздің тереңдігі бойынша қосымша кернеулердің өзгеру эпюрасы құрылады:

а. σ_zp = Р₀*α, мұндағы α ҚНжЕ бойынша анықталынатын коэффициент:

5. σ_zpi топырақтың әрбір бөлінген қабаты шегінде қосымша кернеулердің орташа мәндері:

   1. σ_zp1= 144,12МПа;

   2. σ_zp2= 51,36МПа;

   3. σ_zp3= 24,72МПа; (2.16)

6. Топырақтың өз салмағынан негіздің тереңдігі бойынша тік кернеулердің үлестіру эпюрасы тұрғызылады:

   1. σ_zg= d+;

   2. σ_z0= d= 17,21Мпа;

   3. σ_zg1=35,066Мпа;

   4. σ_zg2=52,922Мпа;

   5. σ_zg3=130,72Мпа; (2.17)

7. Негіздің сығылу шегін шартпен тексеру:

   1. σ_zpi ≤ 0,2σ_zg;

   2. 24,72 ≤ 26,14; (2.18)

8. Сығылғыштық шегінде топырақтың барлық қабаттарындағы шөгуді анықтау:

   1. ,

мұндағы, өлшемсіз коэффициент.

2. S = 4,6см (2.19)

Іргетастың шөгу эпюрасы

7