- •1.Беларуская мова сярод іншых моў.
- •2.Старажытнаўсходнеславянскі перыяд развіцця беларускай мовы.
- •3.4.Стан беларускай мовы ў часы вкл і Рэчы Паспалітай.
- •5.Развіццё беларускай мовы ў 1917-1939 гг.
- •6.Становішча беларускай мовы ў 40-ыя - 80-ыя гады і ў наш час.
- •7.Білінгвізм, або двухмоўе.
- •8.Беларуска-руская фанетычная інтэрферэнцыя.
- •10.Катэгорыя адушаўлёнасці назоўнікаў. Канкрэтныя, абстрактныя, рэчыўныя і зборныя назоўнікі.
- •9. Род і лік назоўнікаў, іх адрозненне ў рускай і беларускай мове.
- •11.Скланенне назоўнікаў.
- •12. Канчаткі назоўнікаў мужчынскага роду другога скланення.
- •13.Скланенне ўласных назоўнікаў.
- •14.Прыметнік, ступені параўнання прыметнікаў.
- •15.Лічэбнік, скланенне лічэбнікаў.
- •16.Займеннік. Прыслоўе.
- •17.Дзеяслоў.
- •18.Дзеепрыметнік і дзеепрыслоўе.
- •19.Сінтаксічная інтэрферэнцыя.
- •25.Лексіка, лексічнае значэнне слова. Амонімы, віды амонімаў.
- •1 Амонімы
- •26.Стылістычныя пласты лексікі. Сінонімы, віды сінонімаў.
- •4 Сінонімы
- •28. Лексіка паводле паходжання.
- •29.Асноўныя прыметы запазычаных слоў
- •1) Пачатковае непрыставачнае а: агрэст, атака, альтруізм, аер, армія і інш., не блытаць з аб’езд (аб- прыстаўка), адысці (ад- прыстаўка), азёры (возера – азёры вынік чаргавання о/а);
- •9.2 Неалагізмы
- •31.Агульнаўжывальная лексіка і лексіка абмежаванага ўжытку.
- •33.Гутарковы стыль.
- •34.Мастацкі стыль.
- •35.Публіцыстычны стыль.
- •36.Навуковы стыль.
- •38.Афіцыйна-справавы стыль.
- •24.Правапіс вялікай і малой літар.
- •1 З вялікай літары пішуцца:
- •1 З вялікай літары пішуцца:
- •2 З малой літары пішуцца агульныя назвы стыляў у мастацтве і архітэктуры: барока, ракако, готыка, ампір, мадэрн.
- •6 Стандартныя скарочаныя абазначэнні метрычных мер пішуцца без кропак: га (гектар), см (сантыметр), кг (кілаграм), км (кіламетр) і інш.
- •20.Прынцыпы беларускай арфаграфіі.
- •2 З гісторыі пісьменнасці
- •22.Аканне і яканне ў беларускай мове. Правапіс галосных у складаных словах.
22.Аканне і яканне ў беларускай мове. Правапіс галосных у складаных словах.
1 Галосныя гукі [о], [э] ў ненаціскным становішчы чаргуюцца з [а]: дом – дамы, мова – маўленне, цэгла – цагляны, шэпт – шаптаць.
2 Незалежна ад паходжання гук [о] ў ненаціскных складах вымаўляецца як [а], што перадаецца на пісьме: гара, колас, Сакрат, электарат, харэаграфія.
Не падпарадкоўваюцца аканню словы са спалучэннямі ро, ло, якія чаргуюцца з ры, лы: кроў – крыві – крывавы, дровы – дрывотня, крошка – крышыць, бровы – брыво, гром – грымоты – грымець, брод – брысці, глотка – глытаць.
3 У словах славянскага паходжання і запазычаных словах, цалкам адаптаваных у беларускай мове, галосны [э] ва ўсіх ненаціскных складах чаргуецца з [а] і абазначаецца на пісьме літарай а: стрэхі – страха, шэры – шарэць, чэргі – чарга, майстэрня – майстар.
Ва ўласных імёнах са славянскай лексічная асновай і ў даўно запазычаных словах з неславянскіх моў у ненаціскных складах гук [э] падпарадкоўваецца агульным правілам акання – пасля цвёрдых зычных ён чаргуецца з [а] і абазначаецца на пісьме літарай а: Беразіно, Чарапавец, Чалюскін, літара.
4 Перадача на пісьме [э] ў іншых запазычаных словах у ненаціскных складах асновы вызначаецца наступнымі правіламі:
– у пачатку слова [э] перадаецца на пісьме літарай э ў адпаведнасці з беларускім літаратурным вымаўленнем: эканомія, экзамен, экватар. Літара э пішацца пасля прыставак і ў другой частцы складанага слова: праэкзаменаваць, трохэлементны, квінтэсэнцыя;
– пасля шыпячых, р, д, т і цвёрдага ц пішацца э: жэтон, Жэнева, рэклама, рэактар, дэталь, тэорыя, ордэн, тэарэма, цэвіта.
5 У запазычаных словах напісанне э і а пасля зычных, акрамя шыпячых, р, д, т і цвёрдага ц, вызначаецца па слоўніку: панэль, але: шынель.
6 Ненаціскныя фіналі -эль, -эр у запазычаных словах пішуцца як -аль, -ар: шніцаль, шпаталь, карцар, форталь, лідар, камп’ютар, пэйджар, эспандар, тэндар, ордар, менеджар, фарватар, альма-матар, ва ўласных імёнах передаюцца нязменна: Ландэр, Одэр, Пітэр, Юпітэр.
5 Перадача якання на пісьме
1 Галосныя е, ё ў першым складзе перад націскам абазначаюцца на пісьме літарай я: землі – зямля, зелень – зялёны, песня – пясняр, дзевяць – дзявяты, сем – сямнаццаць, дзесяць – дзясяты, восем – васямнаццаць.
У іншых ненаціскных складах е захоўваецца: возера, восень, леснікі, высветліць, векавечны, цемень.
2 Літара я пішацца ў першым складзе перад націскам у імёнах, прозвішчах і геаграфічных назвах са славянскай лексічнай асновай і ў даўно запазычаных словах з неславянскіх моў: Бялынічы, Аляксандр, Сяргей, Бялінскі, каляндар, сяржант, Яфім.
3 Заўсёды захоўваецца е ў першым складзе перад націскам пасля заднеязычных г, к, х: герой, Герасім, кераміка, кефір, Херсон.
4 Часціца не і прыназоўнік без заўсёды пішуцца з літарай е: не быў, не ідзе, не браў, без прычыны, не без работы.
Пры напісанні разам не і без становяцца прыстаўкамі і падпа-радкоўваюцца агульным правілам напісання галосных літар е, я: няхай, нястомна, бязмежны, але: непісьменны, бескарысны, беспаваротны (не першы склад перад націскам).
5 Літара я пішацца ў некаторых каранях слоў нязменна: віцязь, заяц, завязь, месяц, дзевяць, Прыпяць.
6 Літара я пішацца ў паслянаціскных складах у некаторых суфіксах назоўнікаў (роўнядзь, боязь, дробязь) і дзеясловаў (лаяць, веяць, кашляць), а таксама ў аддзеяслоўных назоўніках (лаянка, веялка, сеялка).