Баязит Н.Х.

Үшінші топ – Терең жатқандар (450-500м) Солтүстік Қарамұрын, Оңтүстік Мойынқұм.

Төртінші топқа тым терең – 550-700м жəне одан астам тереңдікте жатқан кен орындарын жатқызуға болады.

Жерасты су деңгейлерінің тереңдігіне қарай УКО үш топқа бөлінеді:

-тереңдігі 60-90м – Уванас, Ақдала, Мыңқұдық, Қанжуғанның оңтүстік бөлігі;

-орта тереңдікті – Қанжуғанның орталық бөлімі;

- Жер бетіне жақындау жатып өз ағынымен жоғары шығып жатқан кен орындары. Бұл топқа Солтүстік Қарамұрын, Оңтүстік Қарамұрын, Қанжұғанның солтүстік бөлігі жəне Оңтүстік Мойынқұм УКО жатады.

2.5. Уран мен торийдің басты минералдары

Басқа элементтермен жеңіл қоспа жасайтындығы қасиетінен, химиялық араласудың белсендігінен уран минералдарының саны160тан асып түседі. Таза уран кенінің өзінде уран басым болып келеді.

Басқа минералдарда ол қосымша ретінде болғандықтан оның көлемі өте аз пайыз құрайды.

Торий де 100-ге жақын арасандардың ішінде болады. Бұл арасанда уран да болады. Таза торийлік арасандардың саны оннан аса қоймайды.

Радий өзі жеке басы таза радий арасандарын құрамайды. Басқа арасандарда қосымша ретінде кездеседі. Мұндай арасандардың аттары да соған ұқсас болып келеді. Мысалы, радиокальцит (Ca, Ra)CO3, радиофлюорит (Ca, Ra)F2, радиобарит (Ba, Ra)SO4. Радийдің қосындылары кейде хризоколлде, бюризеде, лимонитте кездеседі. Гидротермальдік жəне жер бетіндегі судың ішінде де радий кездеседі.

Мұнайдың суларында радийдің көп болғандығынан оны өндіріп алғандары да болған.

56

Уран кен орындарын қазу геотехнологиясы

жүйесімен өндіруге жарамды кен орындары толығымен экзогендік

«құмдық» кен орындарының пайда болуының басқаша үлгісін жасауға алып келді.

Бұл үлгілі бойынша мұндай кен орындар, құрамында оттегі бар атмосфералық сулардың жер қыртысының өткізгіш қабаттары мен аймақтары арқылы инфильтрациялануына байланы эпигенетикалық қалыптасу ретінде қарастырылады.

Мұндайда алғашында тау жыныстарынан уранды сілтілеу процесі жүреді, ал еріген оттегі тау жыныстарын тотықтандыруға кетіп азайғаннан кейін уран ерімейтін төмен валентті қосылыстар түрінде шөгеді.

болуы шарт, яғни артезиандысулы алыптағы сулардың қозғалысы ортаға қарай, бағыттары шеткі жақтан ортаңғы бөліктерге қарай қозғалады. Алаптағы жерасты суының деңгейі шеткі бөліктерде – төмен ірекдеңгейде болып, жоғарғы беттен төменгі қабаттарға тереңірек енуіне жағдай туғызады.

Платформаның белсенді аймақтарындағы уран кендері синеклиз типтегі ірі артезиан алаптарымен байланысты болуы мүмкін. Синеклиз

57

Баязит Н.Х.

58

Уран кен орындарын қазу геотехнологиясы

маркозит) жатады. Соңғысы қаттық суларда еріген күйде кездесуі мүмкін.

Жыныстардың алғашқы геохимиялық типі 6-ға бөлінеді:

1) қаратүсті (органикалық көміртегінің мөлшері 0,5-1-ден оғары, темір екі валентті кейіпте); 2) сұр түсті (көміртегі мөлшері 0,05-0,5 темір негізінен екі валентті); 3) жасыл түсті (органикалық көмір тегі мөлшері 0,01-0,05%,темір негізінен екі валентті); 4) ақ түсті (көмір тегі мөлері 0,05% төмен, темір 0,3 % төмен); 5) қызыл түсті (көмір тегі мөлшері 0,1% төмен, темір тек үш валентті); 6) ала түсті – қызыл түстіінің жоғарыдағылардың кез-келгенімен қосылысы.

Жыныстардың қара түсті геохимиялық типі батпақ пен көл

инфильтрациялық тəртіптегі жер асты суларының ауданы мен эксфилтрациялық тəртіптегі мұнай-газ алаптары аудандық жағынан сəйкес келе бермейді. Бірақ мынадай жағдайлар болуы мүмкін: кеуекті жыныстар бұлені мұнайлы облыстың шетінде орналасып мұнаймен араласады, ал кейін геологиялық тарихында инфильтрациялық тəртіптегі артезиан алабында орналасуы мүмкін. Оттегі бар сулардың мұнай заттарына əсер етуі, оның тотықтануына жəне окситерит типті қатты битумға айналып битумдануына əкеліп соғады. Бұл үдіріс уран минерализациясының қалыптасуымен бірге жүреді. Мұндайда уран тек оксидтік қосылыстар құрады.

Газ түріндегі тотықсыздандырғыштар негізінен жыныстарға жарықшақтар арқылы енді. Мұндайда қозғалысының негізгі түрі су ерітінділері болуы керек. Тотықсыздандырғыш газдардың суда ерігіштігі оттегінің ерігіштігінен алып түседі, сондықтан да мұндай ерітінділердің тотықсыздану күші жоғары, ал тотықтандырғыш уранды сулармен əсер ету ауданы кеуекті жыныстарда айтарлықтай қашықтыққа таралады. Кейбір кен орындарынан алынған мəліметтер бойынша құрамында тотықсыздарғышы бар ерітінділер ағысы аса бай

59

Баязит Н.Х.

американ геологтары мұндай кен денесіне«рол» деген термин енгізді. Мұндай «роллдардың» ішкі жағында сүзгіш қабаттық жыныстары тотыққан, ал алдыңғы жағында алғашқы сұр түсін сақтап тотықпаған болып келеді. Роллдың жалпы қимасы пішіні жарты айға ұқсая келеді.

Роллдың алдыңғы қалың бөлігін «қап» немесе «қапшық бөлік» деп атайды, ал жоғарғы жəне төменгі шекарасында орналасқан кіші

уранның жалпы көлемі, мына біріккен (функциядан) анықталуы тиіс. Q = Co(1- Cв/Со)*Кф*I*t,

Q-үдірістен меншікті өнімділігі(сүзгіш қабаттың көлденең қимасына шөккен уран мөлшері);

Со,Свсудағы уран мөлшері; Кф-сүзгіштік еселеуіші;

I- пьезометриялық ауытқу; t- кен қалыптасу уақыты.

Бірақ сүзгіш қабатта уранның бір бөлігі жоғалады. Бір жағынан тотыққан аумақтағы кейбір минералдармен сорбцияланады, ал екінші жағынан тотықсыздардырғыш жыныстарға өтіп, таралып кетеді.

Кен қалыптасу аймағында жиналған уран көлемі өскен сайын жəне үздіксіз шөгу-еру үдірісіне кірген сайын жоғалған уран шамасы да өседі. Шыныда Q шамасы əр түрлі кен орындарында кішкене аралықта ауытқиды – 10 нан 50 кг/м2, ал қорларының шамасы үлкен аралықта ауытқиды. Соған байланысты уран жинақталу үдірісі «піскен» кен орындары мен үдіріс əлі де жүріп жатқан«піпеген» кен орындары болып бөлінуі мүмкін. Кен орнының пісіп жетілу уақыты салыстырмалы түрде көп емес– 1,5-2 млн жыл. Бірақ гидродинамикалық тəртіптің өзгерісі кейбір кен орындарын піспей

əлі «жетілмеген» деп айтуға болады.

Шу – Сарысу уран кенді аймағы

Шу – Сарысу кенді аймағы Шығыс Тұран аймағына жатады жəне Сырдария кенді аймағынан оны Қаратау жотасы бөліп жатыр.

60

Уран кен орындарын қазу геотехнологиясы

Аймақ Шу – Сарысу ойпатында орналасқан, оның Оңтүстік бөлігі Тянь-Шань сілеміне шектеседі. Ойпаттың жер бедері - шөлді жазықтық. Уран кенді орындары ойпаттың орталық

бөлігінде орналасқан. Қаратау жотасы мен Шу-Іле тауларының

сияқты, ал көлденең қимада олар негізгі кен денесінен тұрады. Кен денелерінің орналасқан тереңдігі – 220 м-ден 450 м-ге дейін. Кен қалыңдығы орташа 10-15 м, кей жерлерде 20-25 м-ге дейін жетеді. Кен денесінің ені 50 м-ден 500 м-ге дейін ауытқиды.

Кен құрамындағы уран 0,015-0,,02%-дан 0,1-0,15%-ға дейін, ал қиылысқан тұстарда 0,3-0,4% жəне одан да көп. Кампан-мастрихт

61

Баязит Н.Х.

қабаттарындағы кендер де кішкене коффинит кездеседі. Басқа қабаттардағы кендерде оксидтер мен коффинит тең шамада кездеседі.

терең зерттелген. Кен орны Созақ артезиан алабының шығыс қанатында, жер асты суларының қаратау жəне Талас ағыстарының шетінде орналасқан. Кен орнының жоғарғы сутірегіштері палеогендік сазбалшық шөгінділер ал төменгі сутірегіштер - қызылтүсті аржлит, карбон жастары. Кен қабаттарының сүзгіштік коэффициенті2-25 м/тəу. Суөткіштігі 10-нан 100м /тəу-ке дейін. Сулардың орташа сүзгіштік жылдамдығы 0,8-1,3 м/жыл. Мыңқұдық қабатының қысымы 96 м-ден 170 м-ге дейін, инкудук қабатының қысымы 70-тен 145 м-ге дейін. Бірінші қабатқа орнатылған ұңғымалардың меншікті өнімділігі 0,5-1,9 л/сек, екінші қабаттың өнімділігі0,5-0,7 л/сек. Жалпақ қабатының қысымы 17-40-тан 75-103 м-ге дейін. Меншікті өнімділігі 0,42-1,16 л/сек.

Инфильтрациялық су ағындары негізінен тұщы жəне1-3 г/л минералданған тұздылау болып келеді. Шеткі сулар 3-6 г/л минералданған аздап тұзды, сульфат-хлорлы, кальций-магний- натрилі болып келеді. Жерасты суларының шеткі тотыққан бөліктерінде уран құрамы п х 10 г/л аспайды, ішкі жағында - /1-3/ 10 г/л, ал тотықпаған тұстарда /1-3/х10 г/л-ге дейін барады. Жоғарғы бор қабатының қышқылдығы/рн/ 7,2 ден 8,4-ке дейін, жетеді. Мыңқұдық жəне жалпақ қабаттарындағы кенді аймақ суларда жоғары құрамда радий кездеседі. /5,5-10 г/л-ден 1-10 г/л/ Кендік аймақтың ортасында 1-10 – 1-10 г/л дейін барады. Судағы радон құрамы 22-45 эман.

Қаттық инфильтрациялық кен орындарына геохимиялық аумақ

62

Уран кен орындарын қазу геотехнологиясы

қиыршықтар; 2-түрлі қиыршақты құмдар; 3-майда орташа құмдар; 4-алевритті сазбалшық (сутірегіш) жыныстар.

Мыңқұдық қабатында 1 жəне 2 типті қосқанда, 3 типтен көбірек. Инкудук қабатында жоғары өткізгішті кедердің алғашқы1,2 типтері жалпақ қабатында қорының 30-77% 3 типті кендерде орналасқан.

Мыңқұдық кен орны келтірілген мəліметтер бойынша жерасты ұңғымалық сілтілеу өндірісіне жарамды.

2.7. Тақталы - сіңбелі уран кен орынының басты геотехнологиялық қасиеттері

1. Сутіректер қабатының шектеулі жагдайлары

Өнімділік қабаттардың сумен тоғыттасуына қарамастан төменгі жəне жоғарғы қабаттардың өтімділіксіздігінің(сутірегінің) болуы өте маңызды деп есептеледі.

Өнімді ертінділердің қабатта жайылып кетпеуі жэне құнарсыздануы сутірек қабатына байланысты.

Егер төменгі жəне жоғарғы сутірек қабаттары тақталы-сіңбелі УКО болса, ол кенорны пайдалануға жайлы деп есептелінеді.

2. Жерасты су қабаттарында уран сілемдерінің орналасуы

Тақтаның 1 м2 ауданнан алынған өнімді тақтаның өнімділігі дейді. Бір мезгілде 1м2 ауданнан алынған өнімді қазу қарқыны дейді. Тақтаның өнімділігі бойынша кендер мына топқа бөлінеді:

Тым кедей кендер - < 1 кг/м2 Кедей кендер - < 1-3 кг/м2 Орташа кендер - < 3-5 кг/м2

Жоғары бағалы өнімді кендер - > 5 кг/м2

5. Өнімділік қабаттың пəрменділік қалыңдығы

63

Баязит Н.Х.

Сілтілеу үдірісіне қатынасқан өнімділік қабаттың арасындағы кен сілемдері мен таужыныстарының қалыңдығы пəрменді қалыңдық дейді. Кен сілемдерінің таужыныстарымен қалыңдық қатынасы1 : 1 болса, онда сілтілеу үдірісіне тіпті жайлы жағдай деп есептеледі.

6.Сүзбелеу еселеушісінің əртектілігі(Ксүз,эр)

Кендер мен таужыныстардың өтімділігі сілтілеу үдірісінің пəрменділігін көрсетеді.

Егер кеннің өтімділігі таужыныстарының өтімділігінен жоғары болса, онда өтімділік оңтайлы болып келеді.

Керісінше, таужыныстары өтімді болып, кен өтімсіз болса ондай

7.Жерасты суларының жылылыгы

8.Кеннің ішіндегі уранды алу

Уран кенорындарының қорын есептегенде оның жоғалымы мен құнарсыздығы есептелмейді. Бұл көрсеткіш бойынша - алу еселеуіші бойынша кенорындары 0,75;0,75- 0,50;0,50 -0,1; жəне <0,10 еселеуішті болып келеді.

9. Кеннің литологиялық құрамы

Бөлініп алынған басты жыныстардың көлемі 70-90% əктастардан, далалық шпаттардан жəне шақпақ тастардан түратындықтан олар

шығысына əсер етеді.

64

Уран кен орындарын қазу геотехнологиясы

10. Таужыныстарының заттық құрамы

Химиялық реагенттердің таңдап алуына жəне олардың шығынына жынысқүрастырушы арасандардың эсері тым үлкен. Ең басты болып мыналар саналады: Карбонаттар жіне сульфидтер.

Карбонаттар жəне сульфидтер.

Айтылған нышандар бойынша кендер мен жыныстар былай бөлінеді.

А. Жерасты қышқылдық сілтілеу

1.Азкарбонатты (СО2‹2%) немесе күшті сульфидті (Sтр› 5 %).

2.Орташа карбонатты (СО2-2% жақын) немесе сульфидті (Sтр 2÷ 5 %).

3.Карбонатты (СО2 2-5%) немесе орташа сульфидті (Sтр 2 % жақын).

4.Күшті карбонатты СО2 ›5%) немесе төмен сульфидті (Sтр‹ 2 %) Б. Жерасты карбонаттық сілтілеу

1.Күшті карбонатты (СО2-5% немесе аз сульфидті S ‹ 2 %)

2.Карбонатты (СО2 2-5% немесе орташа сульфидті S 2 % жақын)

3.Орташа карбонатты (СО2 2% жақын немесе сульфидті S 2-5 %)

11.Кенді қабаттың сулылығы (водообильность)

Қабаттың сулылығы бойынша олар 4 топқа бөлінеді:

12. Кен сілемдерінің ені

Кен сілемдерінің ені ЖСТ өте үлкен əсер етеді. Бұл көрсеткіш бойынша кен сілемдері былай бөлінеді:

Сілтілеу жылдамдығы мен сүзбелеу жылдамдығының арасындағы теориялық байланыс

Сілтілеу жылдамдығы (Vв) деп қышқылданған қабаттың(L) ұзындығынан бір уақытта (t)сорып алынған уранның бөлігін айтады, яғни

Vв= β · Vф

Vф – сүзбелеудің орташа жылдамдығы

65

Баязит Н.Х.

Β – алу коэффициенті. Арнаулы, айталық «кен-күкірт қышқыл» деген топқа тұрақты болып тұрады.

Осы бір заңдылықты еске алсақ, онда геотехнологиялық С : Қ шама шарты - ұңғымаға кеннің көлем қатынасын f деп белгілесек, мынадай қатынас пайда болады:

f = С : К

Бірінші кейіптемені былай жазуға да болады:

F = 0.6 b

Яғни, қышқылдың шығыны уранның сілтілеу жылдамдығына жəне сүзбелеу жылдамдығына(Vв) тəуелді емес, кен мен таужыныстарын қышқылдың ұзындығы(L) ауданы (S) қабатынан алынған (β) - металды алу бөлігіне тəуелді болып келеді.

66

Уран кен орындарын қазу геотехнологиясы

3 – ТАРАУ. УРАН КЕН ОРЫНЫҢ ҚАЗУ ТƏСІЛДЕРІН АНЫҚТАЙТЫН ТАБИҒИ АЙҒАҚТАР

3.1.Табиғи айғақтар тобы

1.Кен орнының геологиялық айғақтары.

2.Гидрогеологиялық айғақтар.

3.Тау-кен геологиялық айғақтар.

4.Химиялық араласу қатынасы

5.Ауа райлық жағдайлар

3.2.Кен орынының геологиялық айғақтары

қабаттарымен байланысты болады. Кен жерасты су қабатына төмен жатады. Ондай кендерді ұатып керек емес. Кенді сілтілеу ұңғымалар арқылы жіберілген қышқыл ерітінділерімен(рабочий раствор) орындалады. Төбе жəне табан жыныстары сутіректі (водоупорыне) - өз бойынан су тамшыларын өткізбейтін тау жыныстары болу . керек Жерасты сілтілеуге жақсы əсер етеді егер кен сілемі суға қаныққан (водонасыщенные), кеннің тау жыныстарының өткізгіштігі сутіректі жыныстардың арасында орналасса (24 сурет, а). Олай болса, қышқыл ерітіндісі (фильтрация) кеннің ішінде ғана өтеді де өнімді ерітіндінің ішінде метал мөлшері аса түседі.

Егер су өткізгіш кен өткізгіш тау жыныстарының арасында орналаса (24 сурет, б) ол да жаман болмайды.

67

Баязит Н.Х.

Тау жыныстарының өткізгіштігі төмен немесе өткізгіштігі жоқ

өткізгіштігі тым төмен саздан болса(24 - сурет, г). Мұндай жағдайда уранды кен сілемнің құмды бөлігіне қарқындылықпен алынса, сазды бөлшегінен уранды ертіп алу үшін көп уақыт қажет етеді.

24 – сурет. Үгілмелі шөгінді жатақтар түрлерінің сүлбесі

Екінші топ уран кен орындары қазғанда, олар тығыз жарықшақ

3.3. Гидрогеологиялық айғақтар

Кен орындарының гидрогеологиялық айғақтары деп оның гидрогеологиялық құрамын, су қабаттарының сипаттамасы мен олардың санын, жерасты су көлемі мен олардың статикалық деңгейі, судың ағу бағыты, ағу жылдамдығы, жыныстардың сусүзгіштік қасиеті, су қабаттарының гидравликалық байланысы, сутіректерінің орналасуы, олардың сенімділік деңгейі, жерасты суларының химиялық құрылымы.

68

Уран кен орындарын қазу геотехнологиясы

Геодинамика – жер деп аталатын алып геологиялық жүйе аумағында етек алған барша үдірістерді, сол үдірістерді

қамтамасыз ететін күштер өрісін зерттейтін ғылым. Геодинамикаға кіретін салалар көп. Оның үшеуі ядро динамикасы, мантия динамикасы, литосфера (жердің ең сыртқы қабаты) динамикасы-“ішкі геосфералар динамикасы”, ал гидросфера, атмосфера жəне жер сыртындағы ғарыштық кеңістіктер динамикалары сыртқы геосфера динамикасына жатады.

Гидросфера динамикасына қарасты мəселерді мұхиттанымдық, лимоналогиялық жəне гидрологиялық зерттеулер көмегімен шешіледі.

Атмосфера динамикасымен метеорология айналысады. Сонымен гидросфера динамикасына кіретін гидрогеология – жерасты суларын –

69

Баязит Н.Х.

сипатталады. Бұл көрсеткіш кен орнының жерасты сілітілеу тəсілімен қазуға болатынын көрсетеді. Тау жыныстарының сүзбелеу еселеуіші төрт топқа бөлінеді:

Бірінші топ – 0,1 метрге дейін тəулігіне; Екінші топ – 0,1 – 1 м/тəул; Үшінші топ – 10 метрден 10 м/тəул;

Төртінші топ – 10 тəулігіне метрден астам.

Жерасты сілтілеу тəсіліне ең тиімдісі1 м/тəул болып саналады. Сүзбелеу еселеуіші 1 м/тəул кем болса онда тау жыныстарының кальматациясы (тесіктердің бітелуі) болып қалуы мүмкін. Сүзбелеу еселеуіші тым жоғары болса су ағының жылдамдығынан пайда болған арықтар арқылы өндірістік ерітіндінің басқа жаққа ағып кетуі мүмкін. Кен орындарында бірнеше сұлы қабаттар болуы мүмкін. Мұндай жағдайларда өнімдік қабатты бөлу шараларын қолдану керек. Егер

сулы қабаты мен өнімділік қабат арасында жақсы гидравликалық байланыс болса онда бұл кен орнында жерасты сілтілеу тəсілін қазуға

Кеннің жəне тау жыныстарының гранулометірлік(түйіршіктік) құрамы кен орның сусіңірушілік қасиетіне(водопроницаемость) əскер етеді.

Түйіршіктердің 30% 0,005 миллиметрден кем болса онда құмды – сазды шөгінділер толығымен сусіңірмеушілік тобына жатады. Егер ол туйіршікер 20% болса тау жыныстарының сүзбелеу еселеуіші 1 м/тəул тең болады да ЖС үдірісі жақсы жүреді.

Сулы қабаттың қалыңдығы мен тақталарды су деңгейлері əр түрлі болуы мүмкін. Жерасты су қысымы да бірдей емес. Бірақ су қысымы неғұрлым жоғары болса ерітіндінің су сүзбелік қасиеті өсе түседі.

3.4. Жерасты сілтілеуге əсер ететін тау-кен геологиялық айғақтар

Басты жағымсыз əсерінің бірі-кендердің тым төменгі өткізгіштік қасиеті.

70

Уран кен орындарын қазу геотехнологиясы

Кен орындарда жыныстардың сазды түрлері кездескенде пайдалы қазбаларды алу үдірісі тым шабан

жүретіндіктен өндірістің технико-экономикалық көрсеткіштері тым төмен болады да жерасты сілтілеу тəсілі тиімсіз болып шығады.

Кендегі металдардың тым төмен мөлшерде болуы ЖС жағымсыз

тəсіліне кері əсер етеді яғни бұл жағдай да жағымсыз геологиялық жағдай болып саналады. Себебі – кен сілеміне көп химиялық қышқыл ерітінділерін жұмсауға қажет етеді.

Борпылдақ шөгінділерде орналасқан уран кен орнына тағы бар

табиғи кеуектілігін (пористость) жоқтығы да ЖС тəсіліне кері əсерін тигізеді. Ал қосымша су тарту əрекеті тым көп қаражат шығынын əкеп соғады.

Егер тау жыныстарының ішінде, тіпті оларды бурғылап-аттыру жұмысынан (БАЖ) кейін ұатып алса да кенің ішіндегі сазды бөлшектер кері əсер етеді деп саналады. Сүзбелену үдірісі тым жай өтеді.

Сульфидтті минералдар кен(күкіртсутекті қышқылдың тұздары ретінде қаралады – H2S) орындары да ЖС жарамсыз болып саналатын себебі –металдарды ерту уақыты тым жоғары болуынан олардың түсімі тым аз болады. Мыс жəне көпметалды кен орындары осы айтылған топқа кіреді. Жіңішке қалыңдықты өнімді тақталар да ЖС жарамсыз болып келеді.

Сеппедак (вкрапленность) – жыныс құрамында жекелеген түйіршіктер шағын-шағын шоғырлар ұшырасатын кендер кездесе олар да ЖС жарамсыз болып саналады.

3.5. Химиялық өзара араласу жағдайлары

Химиялық өзара араласу жағдайларына мыналар жатады.

1.Тау жыныстарының кеннің минералдық құрамы мен қоспа заттары (органикалық, шірінді т.с.с)

2.Химиялық қышқылу ерітінділерінің құрамы мен үйірімдігі

(концентрациясы)

3.Кеннің жаралу тегіне(генезис) қарай реогенттердің қолданылуы.

4.Тау жыныстарының өткізгіштігі мен кеуектілік пəрменділігі.

5.Тақталы судың минералдық жəне химиялық құрамы.

6.Тақтадағы гидростатикалық қысым жəне оның температурасы

71

Баязит Н.Х.

мыс үйірімдігі 400-500 мг/л, уран үйірімділігі – 50-300 мг/л. Металды алу көрсеткіші де гидрометаллургия заводтарынан кем болмауы тиіс.

Жерасты сілтілеу үдірісін пəрменділікпен жүргізу үшін металдар тоттанған болу керек. Тотанған аймақтарда бастапқы сульфид минералдары да ерітінді түріне айналады.

Күкірт қышқылымен сілтеу үшін минералдарды үш топқа бөледі

анықтайды.

Жерасты сілітеу үдірісіне судың ыстық-суықтығы да əсер етедіжоғары температуралы жер асты сулар ЖС үдірістерін тездетеді.

Гидростатикалық жерасты су қысымы пайдалы ерітінділерді жоғары көтеруге жақсы əсер етеді жəне сүзбелеуді жақсартады.

3.6. Ауа райының жерасты сілтілеуіне əсер етуі

Кен орнын жерасты сілтілеу кез келген ауа райылық жағдайында қолдануға болады.

Сілтілеу үдірісінің температуралық жағдайы кеннің жəне оны

Кен орны аллювиальді жайылымында орналасса көктемдік су тасқыны басып кетуі мүмкін.

72