Читаем по латыни Хрестоматия для студентов-бакалавров направления Лингвистика

Martium current, sed Publius domi manebit, nam medicina

magistri aspera erat.

Pueri in Campo Martio non solum pila ludent, sed

philosophiae studebant, verba clarorum oratorum audiebant,

preclara aedifitia spectabant. Adulescentes Romani multos

amicos in Graecia habebant. Marci amicus Athenis Romam

venit, et cum Marco Romam visitat. Marcus amico Campum

Martium monstrat et: "Est-ne, – inquit, – Athenis campus, ubi

pila ludere et discum iacere potestis?" Et adulescens Graecus:

"Athenis gymnasium et palaestram habemus, ubi viri et pueri

cotidie corpora ludis gymnicis exercent".

10

De familia Romana

De familia Romana ex libris virorum Romanorum doctorum cognoscimus. Primum locum in ea vir obtinebat. Sed in familia Romana non solum dominus et domina et filii filaeque ipsorum, sed etiam servi erant. Servorum officia varia erant. Alii eorum, catenis vincti, agros in latifundiam colebant, alii in ludis gladiatoriis exercebatur, alii domi ministrabant, alii fabri erant et ferrum, argentum aurumque formabant, alii alia faciebant. Multi servorum, praecipue Greaci, viri docti esse sciuntur. Ei scribae et medici et magistri liberorum erant. Servi vitam molestam et miseram agebant, ut a dominis iniuste puniebantur. Nonulli servi iniuriam dominorum non ferebant et armis contra eos pugnabant.

Domus multorum Romanorum parvae erant. Divites Romani non in urbe, sed in oppidis ad mare sitis pulchras domos sibi aedificaverunt. En domum Romanum Greaco exemplo aedificatam videmus. En ostiumlatum videre possumus. Porticus ampla ostium ornat. Ante domus lauros altas et quercus umbrosa sunt.

Vestibulum, atrium, tablinum, cubiculain domo sunt. Atrium in media domo est, tectum eo apertum est et in medio id fons parvus impluviumque videmus. Etiam peristylium, Graeco modo paratum, statuis ornatum videmus. Post domum hortus

11

est, ubi pulchrae et multae plantae, rubras et albas rosas, liliae

albae et violae pulchrae sunt.

De re publica

Res publica – res populi est. Variae sunt formae

et status rerum publicarum. Gloriam rei publicae

exersitus defendit. Viri boni rem publicam amant, in

rebus secundis et in rebus adversis rei publicae

auxilio sunt . Cives saepe de rebus publicis atque de

commodis rei publicae disputant. Vir bonus nullum

periculum pro re publica, nullum incomodiam pro

12

patria vitat . Fidem virorum Romanorum poetae s aepe laudabant. Diebus festis populus Romanus deis deabusque sacrificabat et pro re publica deos orabat.

Bello illo maximo, quod Athenienses et Lacedaemonii summa inter se contentione gesserunt,

Pericles ille, et auctoritate et eloquentiā et consiliō princeps civitatis suae, cum obscurato sole tenebrae factae essent repente Atheniensiumque animos summus timor occupavisset, docuisse cives suos dicitur id, quod ipse ab Anaxagora, cuius auditor fuerat, acceperat, certo illud tempore fieri et necessario, cum tota se luna sub orbem solis subiecisset... idque fieri non posse nisi certo intermenstruo tempore. Quod cum disputando rationibusque docuisset, populum liberavit metu ; erat enim tunc haec nova et ignota ratio solem l unae oppositum solere deficere ; quod Thalētem Milesium primum vidisse dicunt.

Ad usum:

bello illo maximo – abl . temporis. Речь идет о Пелопоннесской войне (431 –404 г. до н .э.). Anaxagŏras, ае m – Анаксагор (древнегреческий философ).

intermenstruo tempore – во время новолуния.

13

disputando rationibusque – логическими доводами. metu – abl . separationis.

oppositus (+dat .) – находящийся против (чего -л.). deficere – зд.: гасн уть (имеется в виду солнечное затмение).

Thales (Thalētis) Milesius – Фалес Милетский

(древнегреческий философ, VII в. до н.э.).

Syracusanis, cum esse omnino negarent, saeptum undique et vestitum vepribus et dumetis indagavi

sepulcrum. Tenebam enim quosdam senariolos,

quos in eius monumento esse inscriptos acceperam,

qui declarabant in summo sepulcro sphaeram esse

positam cum cylindro. Ego autem cum omnia conlustrarem oculis (est enim ad portas Agrigentinas magna frequentia sepulcrorum), animum adverti columellam non multum e dumis eminentem, i n qua inerat sphaerae figura et cylindri . Atque ego statim Syracusanis (erant autem principes mecum) dixi me illud ipsum arbitrari esse, quod quaererem. Immissi cum falcibus multi purgarunt et aperuerunt locum. Quo cum patefactus esset aditus, ad adversam basim

accessimus . Apparebat epigramma exesis

14

posterioribus partibus versiculorum dimidiatis fere.

Ita nobilissima Graeciae civitas, quondam vero

etiam doctissima, sui civis unius acutissimi monumentum ignorasse , nisi ab homine Arpinate didicisset.

Ad usum:

ego quaestor – я, будучи квестором (в 75 г. до н.э.). tenebam (= memoria tenebam) – я помнил.

in summo sepulсro — на верхней части гробницы. animum adverti = animadverti.

purgarunt = purgaverunt. ignorasset = ignoravisset.

homo Arpinas = Cicero (Цицерон родился в г. Арпине).

De Damocle

Dionysius Maior, Siciliae tyrannus, ipse iudicavit, quam

esset beatus. Nam, cum quidam ex eius assentatoribus,

Damŏcles, commemoraret in sermone copias eius, opes, maiestatem dominatus, rerum abundantiam, magnificentiam aedium regiarum negaretque unquam beatiorem quemquam fuisse: «Visne igitur,—inquit—о Damocle, quoniam te haec

vita delectat, ipse eam degustare et fortunam experiri meam?»

Cum se ille cupere dixisset, collocari iussit hominem in aureo

lecto, strato pulcherrimo textili stragulo, magnificis operibus

15

picto, abacosque complures ornavit argento auroque caelato. Tum ad mensam eximia forma pueros delectos iussit consistere eosque, nutum illius intuentes diligenter ministrare. Aderant

unguenta, coronae; incendebantur odores; mensae conquisitissimis epulis exstruebantur.

Fortunatus sibi Damocles videbatur. In hoc medio apparatu fulgentem gladium e lacunari saeta equina aptum

demitti iussit, ut impenderet illius beati cervicibus. Itaque nec pulchros illos ministratores aspiciebat, nec plenum artis argentum, nec manum porrigebat in mensam, iam ipsae defluebant coronae. Denique exoravit tyrannum, ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse. Satisne videtur declaravisse Dionysius, nihil esse ei beatum, cui semper aliqui terror impendeat?

Ad usum:

Visne – не хочешь ли?

argentum aurumque caelatum – чеканная посуда из серебра и золота.

aderant ... coronae – древние во время пира надевали на голову венки.

incendebantur odores – курились благовония.

mensae conquisitissimis epulis exstruebantur – столы были заставлены изысканнейшими яствами.

in hoc medio apparatu – посреди всего этого великолепия. plenum artis argentum – искусной работы серебряная посуда.

16

ipsae defluebant coronae – и уже сам венок готов был упасть

De Romŭlo et Remo

Titus Livius, rerum scriptor Romanorum, in libris suis, qui

“Ab urbe condita” appellantur, fabŭlam de Romŭlo et Remo, a quibus Roma condita est, narrat. Olim Albae Longae, in urbe

Latĭi, fuit rex, nomĭne Numĭtor. Is fratrem Amulĭum habuit.

Amulĭus regno Numitorem privavit et se regem declaravit. Rheam Silvĭam, Numitoris filĭam, retinebat in atrĭo Vestae deae. Rhea Silvĭa Virgo Vestalis fuit. Tamen a Rhea Silvĭa duo filĭi nati sunt, Romŭlus et Remus, quorum pater, ut fama erat, Mars, deus bellorum, fuit. Amulĭus puĕros servis tradĭdit, qui eos in Tibĕrim fluvĭo praecipitare debebant. Sed servi regi non paruerunt et puĕros in flumĭnis ripa exposuerunt. Tum lupa quae forte ex monte Capitolino descendit, puĕros flentes invenit et eos lacte suo nutrivit. Postea pastor Faustŭlus puěros animadvertit et in casam suam portavit, ubi uxori suae educatum tradĭdit. Itaque infantes inter pastores educabantur et paulatim adolescebant. Postea Numitor auxilĭo Romŭli et Remi regnum recuperavit. Post Numitoris mortem fratres urbem novam condĕre statuerunt. Ităque in Palatino colle, qui haud procul a Tibĕri situs erat, arcem parvam posuerunt. Urbs a nomĭne Romŭli conditoris Roma vocata est. Lupa, quae olim

17

Romŭlum et Remum nutrivĕrat, lupa Capitolina a Romanis nominata est. Quod signum urbi Romae datum est.

De amicitĭa

Puellae Syram ancillam rogant: “Syra! Multae et pulchrae fabŭlae tibi notae sunt. Narra nobis fabŭlam! “ Et Syra:“Si vobis, - inquit, - fabŭlae meae placent, de duobus amicis hodĭe vobis narrabo. Audite!

Duo amici - Sextus et Publĭus - per silvam ingentem ambulabant. Subĭto procul ursum magnum vident. Sextus celĕre gradu fugĭt et arborem ascendĭt. Publĭus solus manet et mortem ante ocŭlos habet; sed magistri verba memorĭa tenet: “Ursus mortuorum corpŏra non attingĭt”. Itaque in terra ut mortuŭus se prosternĭt. Iam ursus advenit, corpus Publĭi spectat, sed homĭnem mortŭum putat et intactum relinquĭt. Puěri pericŭlo liberati sunt. Tum Sextus per iocum amicum interrogat:“Quid tibi ursus in aurem insusurravit?“ Et Publĭus: “Proverbĭum pulchrum: amicus certus in re incerta cernĭtur”.

Puellae Syrae gratĭas agŭnt. Ancilla dicĭt: “Et vos, puellae, proverbĭum memorĭa tenete: res secundae amicos parant, sed res adversae amicos probant”. “Recte, - Julĭa inquit, - nam verae amicitĭae sempiternae sunt, et sine amicitĭa nulla est vita”.

18

De viro avaro

Vir quidam ad fluvium sedens, flebat et lamentabat, nam securis, qua navem resarciebat, in aquam exciderat. Tum fluvii deus, qui fletum viri audiverat, emersit et: "Cur ploras?"

– interrogavit. Tum vir: "Eheu, securis mea excidit in aquam; faber sum, et securim novam emere non possum, pecunia mihi deest". Tum deus aqua se immersit et paulo post venit, securim auream gerens. "Est-ne eadem, quam amisisti? Si tuam securis cognoveris, accipies eam". Negavit vir probus. Tum deus portavit aliam argenteam. Faber autem hanc quoque non accepit. Tum deus eandem, quae exciderat, portavit eaque faber suam cognovit. Deus probitate viri comotus tres secures ei donavit.

Faber laetus domum properavit et vicinis omnia narravit. Tum vicinus eius ad fluvium properavit, securim sua sponte in aqua dimisit et ad fluvium sedens lamentavit. Tum deus idem emersit, auream securim gerens et: "Est-ne tua?" – interrogavit. Ille vero: "Haec mea securis est", – clamavit. At deus iratus: "Homo es avarus et mendax, neque auream, neque tuam securim habebis", – et in undas se immersit. Sic vir avarus se ipse securi privavit.

19