4 Таңдайлы өтістің параметрлерін анықтаймыз:

Кері шөмішті экскаватор таңдайлы өтіс схемасы

1.

2.

3.

4.

Қысқы жағдайда жер жұмыстарының құны және еңбексыйымдылығы едәуір көбейеді, себебі, әр түрлі түрлі топырақтың механикалық беріктігі молаяды, жер ғимаратының беріктігін және сенімділігін қамтамасыз етумен байланысты қосымша жұмыстар орындалады; машина жұмыстарының технологиялық жағдайлары күрделі болады; олардың техникалық пайдалану еңбексыйымдылықтары артады; машина және жұмыс уақытының қоры кемиді.

Топыраққа қойылатын талаптар. Үйінділердің барлық түрлеріне теріс температурада қасиеттері аз өзгеретін топырақтарды пайдаланған жөн: тасты, қопсытылған, ірі сынықты, малта-жұмыр тасты, құмды.

Балшық, саздақ, құмайт топырақтардышек қоюмен қолданады: дымқылдығы илеу шегінен жоғары еместе жолдар үшін – жібіген топырақтарда 1 м қабатпен үйіндінің үстіңгі бөлігін салған жағдайда үйлесімді дымқылдығы 1,1 жоғары болмағанда.

Майлы, балшықты, талбкалы және трепельді топырақтарды илену шегінен жоғары дымқылдықпен қолдануға рұқсат етсілмейді.

Топырақтың мұздаған кесектер өлшемі 0,2 немесе тығыздалатын қабаттың 2/3 қалыңдығы шамасынан артық болмауы керек.

2.3.6 Экскаватордың пайдалы өнімділігін есептеу

Пайдалы өнімділік жұмыс өндірісінің қандай да бір белгіленген жағдайлары және таңдалған рационалды технология үшін есептеледі. Ол мөлшерлік өнімділіктен аспауы тиіс.

Ө_э = 3600ТqК_нК_в/Т_цК_р,

мұнда: Т – смена ұзақтығы, ч;

q – шөміштің геометриялық сиымдылығы, м³;

К_н – шөміштің толу коэффициенті (0,8)

К_в – уақыт коэффициенті 0,6-0,8

К_р – топырақ қопсыту коэффициенті 1,2

Т_ц– циклдың ұзақтығы 22с

, с.

Ө_э = 360080,81,20,8/281,15 = 837,818 м³/см.

2.3.6 Автосамосвал санын анықтау

Экскаватор шөмішіндегі тығыз топырақ көлемін анықтаймыз:

мұнда: V_ков – экскаватор шөміш көлемі, м³;

K_нап – шөміш толтыру коэффициенті;

К_пр – топырақтың алғашқы қопсыту коэффициенті.

Экскаватор шөмішіндегі топырақ массасын анықтаймыз:

Q=V_гр, м³

мұнда:  – тпырақтың көлемдік тығыздығы, т/м³.

Q=V_гр=0.69*1.7=1.17т

Жер жұмыстарының құрамында топырақ тасымалдаудың негізгі механизмі ретінде келесі техникалық сипаттамаларға ие МАЗ-503 маркалы автосамосвал таңдалды:

Қазаншұңқырды қазғанда экскаватор бар топырақты самосвалдарға тиейді. Бұл жағдайда келесі көрсеткіштер анықталады:

1. Шөміш саны:

п = П/Q,

мұндағы П - көліктік машинаның жүккөтергіштігі, т;

шөміш

2. Автосамосвал кузвына тиелетін топырақ көлемі:V=V_гpn, м³

V=V_гpn=*6=4,14 м³

3. Көліктік машинаның цикл ұзақтылығы:

,с

t_n – топырақты тиеу нормативті уақыты, мин;

L – топырақты тасымалдау қашықтығы, км;

V_ср – транспорттың орташа жылдамдығы, км/сағ;

t_p – топырақты төгу нормативті уақыты, мин;

t_м – топырақты төгудегі маневр уақыты, мин

t_n=VH_вр, Н_вр —1 м³ топырақты транспортұа артудың нормативті уақыты, мин.

4. Қажетті автосамосвал саны:

N=T_ц/t_n

N=14.2/4.2=3.3

Автосамосвалдың тұру уақыты арзанырақ болатындықтан, автосамосвал саны – 3 деп қабылданады.

2.4 Еңбек шығындарының калькуляциясы және жұмыс өндірісінің кестесі

Жұмыс өндірісінің технологиялық сұлбалары

Жер-транспорт машиналарының жұмыс циклі келесі операциялардан тұрады: ойынды топырағын қабаттап кесу; топырақты тасымалдау; топырақты үйіндіге төгу; үйіндіге қайта оралу.

Топырақты кесу қалыңдығы бір қалыпты жоңқамен, топырақ түріне қарай сыналы немесе жоталы формада жүргізіледі.

Топырақты скреперлермен өңдеу сұлбасы – қабатты болып келеді. Әр қабаттың кесілу кезектесуі: жолақ жанында жолақ, ал бір жолақтан кейін шахмат тәртібімен кетеді.

Топырақтың берілген аралыққа L_орт жылжуы көтерілген қалыптағы скрепермен жүргізіледі. Жер-транспорт машиналарының қозғалу сұлбасы тұрғызылатын ғимарат пен қазым мен ойым арасының орта аралығына L_орт байланысты болады.

Топырақты төгу көлденең немесе кішкене еңкіш қабатпен орындалады. Төгу учаскесінің созылымы 200-300м, ал ені механизм қолайлығына қарай 20-30м етіп алынады. Төгуді бір шетінен ортасына қарай, қабатты скрепер шөмішінің түбімен немесе бульдозер құламасымен тегістей отырып жүргізіледі. Әрбір келесі қабат биіктігі бойынша алдыңғысы нығыздалғаннан кейін ғана төгіледі.

3 кесте. Еңбек шығындарының калькуляциясы және жұмыс өндірісінің кестесі.

№	Жұмыс атауы	Өлшем бірлігі	Саны	Негіздеу	Өлшем бірлікке уақыт нормасы		Еңбексыйымдылық			Түйін құрылымы (дәреже, саны)
					адам-сағ	маш-сағ	адам-күн	маш-күн
1	Құнарлы қабатты қуаты 132 кВт бульдозермен кесу	м3	90000	2-1-5-1-8	0.0011	0.0011	12.37	12.37	Машинист 6раз. 1
2	Қатпаған топырақты бульдозерлармен қопсыту	м3	13647.551	2-1-1-1-5	0.0013	0.0013	2.218	2.218	Машинист 6раз. 1
3	Топырақты ДЗ-30 скрепермен өңдеу және көшіру	100м3	136.476	2-1-21	5.6	5.6	95.5	95.5	Машинист 6раз. 1
4	Үйінділерді салу кезінде топырақты бульдозерлермен тегістеу	м3	12926.64	2-1-28-1-29	0.0053	0.0053	8.56	8.56	Машинист 6раз. 1
5	Үйінді топырақты өздігінен жүретін катокпен тегістеу (қуаты 66 кВт ДУ-31А)	м3	12926.64	2-1-31-1-5	0.0031*2=0.0062	0.0031*2=0.0062	10.02	10.02	Машинист 6раз. 1
6	Қазаншұңырда топырақтарды біршөмішті кері күректі q=0.8 экскаваторлармен өңдеу. Э-651	м3	9058.028	2-1-11-6-2	0,044	0,044	49.82	49.82	Машинист 7 раз. 1
7	Қазаншұңқырларда қатпаған топырақты өңдеу	м3	90.5	2-1-47-4-3	1,3	1,3	14.7		Топырақ қазушы 3 разр. 1
8	Қазаншұңқырлар, траншеялар, қазаншүңқырлар қуыстарын топырақпен көму	м3	2717	2-1-22-1-19	0.0024	0.0024	0.82	0.82	Машинист 6раз. 1
9	Топырақты электрикалық жолмен тығыздау	м2	2058	2-1-59-2-1	0,03	0,03	7.717	7.717	Топыраққазушы 3 разр. 1