Резеңке арқан таспаның қоршауларының зақымдануын резеңке мата таспаларын жөндеген сияқты салқын вулкандандыру арқылы да жөндеуге болады.

«Tip-Top» деген арнайы материалдарды қолдану арқылы салқын вулкандандыру негізінде беріктігі жоғары резеңке арқан таспаларды жөндеудің тәжірбиесі мол. Материалдардың жиынтығына осылар кіреді: иілімді жамау, толтыратын резеңке, резеңкеленген арқандар, қатыландырғыштың 10%-дық қоспасы бар ұнтақ цемент, қатыландырғыш, құралдар, құрылғылар. Жамаулардың және резеңкеленген арқандардың өлшемдерін таспаның зақымдану түріне қарап таңдайды. Жөндеудің құрамына кесу, тазалау, кедір-бұдырлау, майлау және жамауларды жабыстыру жатады.

Тозудың тереңдігіне байланысты тек қана толыратын резеңкені немесе бір уақытта толтыратын резеңке мен иілімді жамауды қолданады (18 сурет, а, б). Жамаулардың беттері түйреуіштермен, шығыршықтармен өзара әсерлесу кезінде болуы мүмкін жұлып өту болмағандай таспаның негізгі бетінен 1 мм-ге төмендеу орналасу керек. Таспаның резеңке қабатының кесілуі кезінде зақымдануды кесе –көлденең қимасында ұшбұрыш пішінінде болатындай түзейді (18 сурет, в), ал содан соң резеңкелердің қабатымен толтырады. Арқанның жұлынуымен болатын резеңке қабаттың зақымдануы жағдайында (18 сурет, г) таспаны өңдеу дәл сол сияқты, бірақ үлкен тереңдікте жүреді.

а)	б)
в)	г)
д)	е)

а, б –қоршаудың зақымдануы; в – қоршаудың кесілуі; г – арқанның зақымдануы;

д – сквозных продольных порезов тесіп өткен бойлық тіліктер; е – бүйірдің зақымдануы.

18 сурет – Жөндеу кезінде резеңке арқан тасралардың өңдеу сызбасы.

Таспаның тесіп өткен бойлық тілімдермен байланысты зақымдануы бар кезде жедел жөндеу жұмысын жасау керек. Тілімнің бойымен екі жақтан резеңкені кесіп тастайды (18 сурет, д), бос қалған кеңістікті толтыратын резеңкемен жабады, оның үстіне де, астына да жамауларды төсейді. Тар таспалар үшін жөндеуді зақымданудың өңдеу операциясын жасамау арқылы тездетуге болады. Таспаның бүйірінің зақымдануын жөндеуі (18 сурет, е) құрамына толтыратын резеңкенің қабаттарымен зақымдалған бөлікті бітеуді және оны бүйір жақты, таспаның үстіңгі және астыңғы беттерін иілімді жамаумен жабуды кіргізеді.

12 Жер асты көлігіне техникалық қызмет көрсету мен оны жөндеу

Жер асты көлігін пайдаланудың бірқатар ерекшеліктері бар:

- құрылғыларға сыртқы ортаның кері интенсивті әсер етуі, бірінші ретте, шаңдану мен ауаның ылғалдығының жоғарылығы;

- уақыт өтумен өзгеретін үлкен күш түсірілуі;

- жөндеуді және түйіндер мен тетіктерді ауыстыруды қиындататын қысылғын кеңістік;

- түйіндердің ұзақ әрі бейнетті жеткізілуі (әсіресе үлкен салмақты);

- Құралдарды пайдалануға, тексеруге және жөндеуге белгілі бір шектеу қоятын газдардың және шаңның қауіпті жағдайы.

Жер асты көлігінің ерекшелігі оны пайдаланудың жоғары қауіптілігі болып келеді. Бұл жұмыс әстейтін кеңістіктің тарлығымен, энергиялық қаруланған көліктердің болуымен, жабындының топырақ жыныстарының құлауының мүмкіндігімен, басқа да кері әсер етуші тау-техникалық факторлардың әсерімен шақырылған. Сондықтан жөндеу жұмыстарын немесе қызмет көрсету кезінде қажет болса жұмыс орнын дұрыстап дайындап қою қажет, зақымданулардың және төтенше жағдайлардың барлық мүмкіндіктерін алдын ала қарастырып, болдырмау керек. Және Шахталар мен кеніштердегі қауіпсіздік техникасының ережелерін, қызмет көрсетілетін құрылғыларды пайдалану бойынша басқармалардың қауіпсіздік техникасын, басқа да басқарушы құжаттарды білу және сақтау қажет.

Тез тозуды болдыурмау үшін, тоқтап қалу белгілерін жою үшін, ұзаққа жұмыс істеуді жоғарылату үшін, тағайындау бойынша пайдалануға әрдайым дайын болуды қамтамасыз ету үшін, өнімділікті және қауіпсіз жқмысты қамтамасыз ету үшін жер асты көлігін жоспарлы-ескерту жөндеу жұмыстарының жүйесін қолданады.

Жер асты көлігінің жоспарлы-ескерту техникалық қызмет көрсету (ТҚҚ) мен ағымдағы жөндеу жұмысының (АЖ) белгіленген түрлері мен периодтылығын келтірейік.

Техникалық қызмет көрсету:

- ауысымды периодтылығы бар ай сайынғы (ТҚҚ – 1) кезекші темір ұсталардың, машинисттердің және өндірістік үрдіс жұмысшыларының күшімен жасалынады;

- күндік периодтылығы бар күн сайынғы (ТҚҚ – 2) жөндеу жұмыстарының кезекті темір ұсталарының, машинисттердің, өндірістік үрдіс жұмысшыларының күшімен жасалынады;

- аптаға тең периодтылығы бар апта сайынғы (ТҚҚ – 3) жөндеу жұмыстарының кезекті темір ұсталарының, шахта мен кеніштердің электр-механикалық қызметі (ЭМҚ) электр теміс ұсталарының, машинисттердің және өндірістік үрдіс жұмысшыларының күшімен жасалынады.

Жоспарлы ағымдағы жөндеу жұмысы:

- бір айға тең периодтылығы бар ай сайынғы жөндеудің қызметі (ЖҚ) шахта мен кеніштердің электр-механикалық қызметі (ЭМҚ) электр теміс ұсталарының, машинисттердің және өндірістік үрдіс жұмысшыларының, арнайы бригадалардың күшімен жасалынады.

- 3 және 6 айға тең периодтылығы бар ағымдағы жөндеу жұмысы (АЖ – 1 және АЖ – 2) жөндеу қызметі сияқты күштермен, сондай-ақ өндірісітік ұйымдардың және өндіруші заводтардың жергілікті техникалық қызмет көрсету бөлімдерінің арнайы жөндеу, реттуші, монтаждық кәсіпорындарымен күштерімен жасалынады.

Егер құралдардың жеке түрлерінде жұмыс істеу мерзімі 6 айдан асатын, бірақ күрделі жөндеудің периодтылығы аз тетіктер мен жинақтау бірліктері қолданылатын болса, онда ағымдағы жөндеудің (АЖ – 3 мен АЖ – 4) периодтылығы 9 бен 12 айға тең болатын қосымша түрлері тағайындалады. Ағымдағы жөндеудің қосымша түрлерін орындау ағымдағы жөндеудің негізгі түрлеріндегідей (АЖ – 1 және АЖ – 2) күштермен жасалынады.

Жұмыс кезектерінде үлескіде пайда болған тоқтап қалу белгілерін өзі ғана немесе басқа жұмысшылармен бірігіп жоятын кезекші электр темір ұста болады. Егер ақауларды жөндеу үшін ұзақ уақыт қажет болатын болса, ал көлік жөндеу кезегіне дейін жұмыс істей алса, ол нарядқа хабарландырылады да, жөндеу кезегінде жөнделетін болады. Осындай жөндеу жұмысын жоспарлы емес немесе ағымдағы деп атайды.

Жұмыстардың құрамы мен периодтылығы, орындаушылардың саны және қажетті құралдар мен құрылғылар техникалық қызмет көрсету мен ағымдағы жөндеу жұмысының технологиялық карталарында, әрбір көлік жасаушы кәсіпорындарға жеткізілетін пайлалану бойынша басқармада көрсетіледі. Сондай-ақ жер асты көлігіне арналған (ТҚҚ) мен (АЖ) типтік технологиялық карталарының альбомы бар.

Нақты жағдайлардағы арналған (ТҚҚ) мен (АЖ) типтік технологиялық карталары сақтандырушылық жұмыстардың көлемін жоспарлау кезінде жұмыстардың көлемін дұрыстау жүреді. Бұл объективтік және субъективтік себептермен шақырылған. Объективтік себеп көліктер пайдаланылатын тау-геологиялық себептердің әртүрлілігі болып келеді. Сақтандырушылық жұмыстардың көлемін дұрыстаудың субъективтік себебі ағымдағы тоқтап қалу белгілерін жою қажеттілігі және жұмыскерлердің және қосалқы бөлшектердің саны бойынша шектеулер болып келеді. Түйіндердің көбіне үрдіс кезінде пайда болуы мүмкін тоқтау белгілерін жоюмен айнасылқанға қарағанда сақтандырушылық жұмыстарды жүргізу тиімді болып келеді.

Жұмыс орындары үлкен арақашықтықта орналасқандықтан қосалқы бөлшектерді сақтау орындарын дұрыс таңдау керек. Қосалқы бөлшектер тікелей забойларда, қуақаздың арнайы берілген орындарында, үлескілік қоймада, шахтаның қамбасында, жөндеу цехында сақталуы мүмкін. Жөндеу кезегінде электр темір ұстатасы есептерді беруі үшін және олардың жасалуын бақылау үшін наряд пен баяндама жүйесі қолданылады (19 сурет).

19 сурет – Наряд пен баяндама баспабеті

(ТҚҚ) мен (АЖ) типтік технологиялық карталарында көліктерді майлау материалдарымен және жұмыс ісеуге қажет сұйықтықтарымен қамтамасыздандыру туралы нұсқамалар берілген. Бұл ақпарат кеселер мен сызбалар түрінде көрсетілген.

Жер асты көліктеріне қызмет көрсету бойынша жұмыстарды жүргізу кезінде берілген көлікті пайдалану бойынша басқармада жазылған қауіпсіздік ережелерін, сондай-ақ шахталар мен кеніштерде сақтау қажет қауіпсіздік ережелерін сақтау қажет.

Шахтаға келетін вагоншаларды жете тексереді, мүліктік номермен қамтамасыз етеді және жөндеу журналында тіркейді.

Вагоншаларға техникалық қызмет көрсетуді құрамына ай сайынғы қызмет көрсету, ағымдағы және күрделі жөндеу жұмыстары кіретін жоспарлы-ескерту жөндеу жұмыстарының графигі бойынша жасайды.

Ай сайын кезекші темір ұстасы ребордалардың және вагоншалардың сырғанау дөңгелектерінің, пісірілген жерлердің, аралық құрылғылардың, берік тіреу байланыстарының және т.б. жағдайын бақылайды. Айына бір рет вагоншалардың майлау картасына сәйкес түйіндерді және теткіктерді майлайды, сонымен қатар жүріс дөңгелектерінің мойынтіректік түйіндерін тартып, реттейді.

Жылына бір рет өткізілетін ағымдағы жөндеу жұмысының құрамына тозған дөңгелектерді және мойынтіректік түйіндерді, аралық құрылғылардың және тіркеудің тетіктерін ауыстыру, пісірілген жерлерді қайтадан дұрыстап дәнекерлеу кіреді.

Вагонеткалардың ағымдағы жөндеу жұмыстарының негізгі көлемін бөлшектеу, дөңгелектер мен шанақты жинақтау алады. Жөндеу жұмыстарын орындауды дөңгелектерді шешуге, бөлшектеуге және жинақтауға, майлауға, майсықан шанақтарды қалпына келтіру үшін қолданылатын әртүрлі бұрандалық және гидравликалық құралдарға арналған арнайы құрылғылардың көмегімен жасайды.

Екі жылда шамамен бір рет өткізілетін вагоншалардың күрделі жөнделуінің құрамына ағымдағы жөндеудің барлық жұмыстары, сондай-ақ жеке түйіндер мен агрегаттарды аустыру, вагоншаларды бояу кіреді.

Қырнауыш конвейрдің монтажын қатаң бірізділікпен орындаған жөн. Алдымен бас жетектік станция орналастырылады, кейін астау, қырнауыш шынжыр менқажетті қосымша құрылғы орнықтырылады, содан соң соңғы станция жайластырылады, астаулар өзара біріктіріледі же, конвейрдің шынжырлары тартылады. Конвейрдің монтажының дұрыстығын тексеру үшін оның сындық іске қосады. Қысқа іске қосылулармен шынжырды оның толық айналымына тексеру жүргізіледі, содан соң конвейр 3 – 50 минутқа бір жерде тұрып жүреді. Егер конвейр бір жерде жақсы жұмыс істесе, онда кейін екі тәулік бойы 50% жүкпен жүргізіп жаттықтырылады. Жаттықтыру кезінде барлық түйіндердің және агрегаттардың жұмысын бақылайды және ақауларды жояды.

Таспалық конвейрлердің монтажының алдында өндірілулерде жетектік және созып кигізетін станциялар үшін камералар немесе қуыстарды дайындайды, көлденең жазықтықта қатаң түзусызықты болу керек жолды белгілеуді іске асырады. Стационарлық конвейрлердің жетектері орналасатын камералар жүк көтергіш құрылғылармен жабдықталады. Конвейрді шахтаға түсірердің алдында оның түйіндерінің дұрыстығы мен консервациялық майлардан тазалануын тексереді. Таспалы конвейрдің монтажын келесі ретпен жасаған жөн: механикалық бөліктің монтажы, электрлік құрылғылардың және іске қосуды реттейтін құрылғының монтажы, таспаны ілу мен түйістіру, автоматизация мен дабыл қағушы құрылғылардың монтажы. Механкалық бөліктің монтажы бастапқы және соңғы станцияларды орналастырудан басталады, кейін конвейрдің жақтауы жөнделеді. Жақтауды орналастырғаннан кейін жүк тиейтін және жүкті ауыстыратын құрылғыларды монтаждауға кіріседі. Ең жауапты монтаждық операция бұл – конвейрге таспаны ілу. Таспаның шеттерін вулкандандыру (салқын және ыстық) әдісімен механикалық байланыстырғыш тетіктер арқылы байланыстырады. Амортизация құрылғыларын монтаждағаннан кейін сындық іске қосылу жүргізіледі және бәр жерде тұрып жүргізіп жаттықтыру жасалады, содан кейін 5 – 10 ауысымдық кезек бойы жүк тиеп жүргізеді. Осыданкейін қабылдау актін жасайды және конвейрді пайдалануға тапсырады.

Конвейрлік құрылғыларды тексеру әр жыл сайын тау шеберімен немесе қызмет көрсететін жұмыскерлермен іске асырылуы керек және үлескінің механигімен әр тәулік сайын іске асырылуы керек. Апта сайынғы техникалық қызмет көрсету конвейрді әрдайым бақылайтын электр темір ұстасының, сондай-ақ шахтаның энергомеханикалық қызметінің элект темір ұсталарының жұмыс кезектерінде іске асырылады.

Техникалық қызмет көрсету үрдісінде болттық қосылуларды әрдайым тартып отыру керек және бәсеңдеткіштердегі майдың деңгейін тексеріп отыру керек, тазалағыш және суаратын құрылғылардың жұмысын бақылау қажет. Өз кезегінде шығыршықтардың айналмайтын жарамсыздарын алып тастау керек, таспаның және тіркеу қосылуларының жағдайын, таспаның центрлігін және оның заштыбовкасын бақылау керек.

13 Технологиялық үрдістердің құрылымы және технологиялық сервисін классификациялау

Изготовленное на заводах горного машиностроения горное оборудование поступает на горные предприятия для использования его по назначению при горном производстве в соответствующих условиях эксплуатации. Большое разнообразие и сложность горно-геологических, погодно-климатических и горно-технологических условий эксплуатации обусловливают различную интенсивность расходования заложенных в изготовленном горном оборудовании ресурсов по выполнению своих функций в соответствии с назначением при соблюдении предписанных правил эксплуатации. Несоблюдение правил эксплуатации приводит к сокращению ресурсов горного оборудования, заложенных при его создании.

Правила эксплуатации горного оборудования разрабатываются для типовых расчетных условий, поэтому несоблюдение правил эксплуатации вызывается не только нечеткой работой обслуживающего персонала, эксплуатирующего это оборудование, но и вынужденной необходимостью применять его в условиях, отличных от расчетных, что требует соответствующей корректировки этих правил. Однако во всех случаях наиболее полное использование ресурсов горного оборудования достигается при надлежащем обеспечении использования этого оборудования по назначению, в соответствии с фактическими условиями эксплуатации. Под обеспечением использования горного оборудования по назначению понимается технический сервис, т.е. монтаж на месте эксплуатации, техническое обслуживание и ремонт, и его демонтаж при завершении процесса использования по назначению на данном месте работы.

Большое разнообразие горного оборудования, условий его эксплуатации и методов монтажа, технического обслуживания и ремонта и демонтажа предопределяет целесообразность использования для целей изучения этой сложной системы структурной систематизации технического сервиса по функциональному признаку технологических процессов:

- монтажа (М);

- технического обслуживания и ремонта (С);

- демонтажа (В).

Принимая обозначения функциональных технологических процессов технического сервиса (М, С, В) как структурные элементы, а также обусловливающие режим их взаимодействия связи между ними:

- апериодичную (– –);

- периодичную (~);

- непрерывную (÷).

Таким образом, получим совокупность элементов и связей, необходимых для написания структурных формул процессов обеспечения использования горного оборудования по назначению

Б = {М, С, В, – –, ~, ÷} (6)

Из совокупности (6) с использованием принципов структурообразования по функциональному признаку получена систематизационная таблица 9 структур технологических процессов и классификации технического сервиса при использовании горного оборудования по своему назначению. Из таблицы 9 видно, что 24 структурные формулы по своему структурному совершенству разделились на семь групп, описывающих четыре типа сервисного производства.

Первый тип сервисных производств [группа I, структурные формулы (1) – (3)] представляет собой обособленные одностадийные производства монтажа, технического обслуживания и ремонта или демонтажа горного оборудования, т.е. функционально специализированные сервисные производства. Техническую документацию на функциональные технологические процессы разрабатывают применительно к типовым условиям. Она представляет собой типовые технологические процессы, которые могут быть использованы для разработки рабочих функциональных технологических процессов технического сервиса или технологических процессов других типов сервисного производства. Интенсификация одностадийного сервисного производства определяется степенью совершенства обособленных функциональных технологических процессов монтажа, технического обслуживания и ремонта или демонтажа горного оборудования.

Второй тип сервисных производств [группа II, структурные формулы (4) – (7)] представляет собой эпизодичные производства, технологические процессы которых регламентированы лишь по очередности их выполнения. Функциональные технологические процессы в этом случае обусловливаются отказами эксплуатируемого горного оборудования или необходимостью горного производства. Для разработки технологических процессов эпизодичного сервисного производства используется документация одностадийных производств.

Интенсификация эпизодичных сервисных производств обес­печивается сокращением интервалов времени между функциональными технологическими процессами (М, С, В). Предельное сокращение интервалов времени между функциональными технологическими процессами переводит эпизодичное сервисное производство в цикличное,

Таблица 9 – Структура технологических процессов и классификация технологического сервиса при использовании горного оборудования по назначению

Принцип построения структур-ных формул

Согласование элементов

Базовая формула

Сочленение элементов

Совмещение элементов

с вырождением двух элементов

с вырождением одного элемента

с вырождением

с согласованием

Всех

с вырождением

с согласованием

с сочленением

Всех

Структур-ные формулы

М

С

В

М – – С

М – – В

С – – В

М – – С – – В

М ~ С

М ~ В

С ~ В

М ~ С – – В

М ~ В – – С

М – – С ~ В

М ~ С ~ В

М ÷ С

М ÷ В

С ÷ В

М ÷ С – – В

М ÷ В – – С

М – – С ÷ В

М ÷ С ~ В

М ÷ В ~ С

М ~ С ÷ В

М ÷ С ÷ В

№ формулы

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

Группы формул

I

II

III

IV

V

VI

VII

Типы сервисных производств

Одностадий-ные сервисные производства

Эпизодичные сервисные производства

Цикличные сервисные производства

Поточные сервисные производства

Особенности сервисных производств

Обособленные

Функционально неполные

Полные

Функционально неполные

С элементами эпизодичного сервиса

Полные

Функционально неполные

С элементами эпизодичного сервиса

С элементами цикличного сервиса

Полные