Иммуноглобулиндердін негізгі кластарының құрылысының ерекшеліктері меи қызметтері

Сарысулы иммуноглобулиндердің 5 класы (тобы) бар; ІgМ, ІgВ, 1gО, ІgА, І,еЕ, Бұл иммуногаобулиндер бір-бірінен ауыр тізбекті қүрылым арқылы ажыратылып, грек әрпімен белгіленеді: у, , ү, а, і-, Әр топтьщ ішінде топшалар бар, мысалы, С ішінде ІgG1, ІgG2, ІgG3, ІgG4 изотиптері бар, ал олардың ауыр тізбектері у1, у2,уЗ, у4. Сау адамның қанының құрамында, жалпы иммуноглобулиндерге қарағанда, ІgА, ІgА, ІgG сәйкесті 5-10, 10-20, 70-80% құрайды. Жатырішіліктің 11-12 аптасында сүйек кемігінің жұмысы басталады. Оятогенездің алғашқы кезеңінде В-лимфоциттердің бетінде (бірінші ІgМ иайда болады, кейін оның тығыздығы азайып, ІgМ пайда болады, содан кейін - ІgО, ІgА, ІgЕ. Плазмалық жасушалар иайда болғанымен, антиденелердің синтезделу қабілеті жүкгіліктң 10-12 аптасында аиықталады.

ІgМ. ІgМ ауыр тізбегі 5 доменнен тұрады. ІgМ тұрақты С-домендерінің құрылыс ерекшеліктері көмегімен пентамер құрады, ІgМ макрогяобулин деп атайды. Оның молекулалық салмағы 900000 дальтонға (Д) жуық.

ІgМ қарапайым иммуноглобулиндерге жатады және ол ең төменгі дәрежелі арнайылығымен сипатталады. Оп жатырішілік мсетілуде және гуморалды жауапта ең бірінші синтезделеді.

ІgМ қызметтері;

• В-жасушалардьщ бетінде ІgМ пайда болуы ІgМ-ре-цепторлардың туылуын көрсетеді және олар В-жасушалардың ары қарай дифференциялануының белгісі болып, антигенмен (тимустәуелді) байланысуға мұмкіндік береді. В-лимфоцит бетінде рецепторлық ІgМ мономерлі түрінде болады.

• Сарысуда ІgМ пеитамерлі түрінде кездеседі. Қалыпты жағдайда адамның сарысуында 2,0 - 4,0 г/л болады. 10 белсенді арталықгың болуы, 10 біркелтсі антигендік детерминашталарын байланыстыра алады. бірақ молеқудалық кеңістіктік құрылысы себебінен, антигенмен пентамерлі құрылысының 5 белсенді орталығы байланыса алады, Антигендік детерминанттасы мен бел

сенді орталықтың туыстығы өте төмен болса да І&М эффекгивті агглютиноген болып табылады. ІgМ пентамер болғандығьшан, комплемент жүйесіеің классикалъщ жолмен ең эффекттті активаторы болып келеді (СН2 арқылы).

Плацентада ІgМ -ге ҒС-рецепторлар жоқ және үлкен молекула болғандығынан ІgМ плацента арқылы етпейді. Пентамердің үлкен көлемдігі экстраваскулярлы антигенге қызметін қиында-

тады, яғни ІgМ молекуласы тіндерге өтпейді, тек қан айналымда тамыр ішінде-жүреді.

ІgG. ІgG - негізгі сарысулық иммуноглобулинге жатады. Оның молекулалық салмағы 150000 Д жуық. ІgG преципитация, аггаютинация серпілістеріне және лизиске қатысады (ІgG -ге қарағанда, комплемент жүйесін бәсеңірек активтейді). Қалыпты жағдайда адамның сарысуында 8-20 г/л тең. ІgG дің ауыр тізбеп 4 доменнен тұрады, ІgG -нің белсенді орталықгары антигенге жогары авидтілікпен сипатгалады.

ІgG синтезделу үшін В-лимфоциттер Т-жасушалар және макрофагтармен байланысу керек, яғни ол негізінде тимустэуеяді антигендерге царсы жауабында түзіледі. ІgG ІgМ түзілуіңе қарағанда, кеш басталады және иммунды жауаптыц 2-ші фазасында артық болады. ІgG плазмалық жасушалар шығатын бастаушыларында антигенмен қайта байланысу. арқьгаы пайда болады. Адамда қөптеген нәруыздық антигендеріне екіншілік иммунды жауабы сарысуда шамалы анықталатьш барлықтөрт ІgG топшаларының түзілуімен жүреді.

ІgG қызмештері:

• Шарнирлі аумағының құрылысы жағынан. Адамдағы ІgG₂, ІgG₄ шарнирлі аумағыиьщ ионформациясы ҒаЪ-фрагментінің СН2-домендің жанында шоғырлануын қамтамасыз етеді, сондықтан ІgG ІgG₄ антигенмен байланысқан соң, комплементпен (С,) байланысу қабілетін жоғалтады ІgG₁ ІgG₃ шарнирлі аумағы құрылысы жағынан өзгеше, сондықтан олар комплемент жүйесінің классикалық жолының белсендіргіштері болып табылады.

• ІgG иммунды комплекс құрамында фагоциттердің Ғс-ре-деіггорларына берік тіріселеді, нәтижесінде фагоцитоз күшейеді.

• ІgG плацента арқылы өтеді, оның өтуі белсенді тасъшалдану механизмі арқылы іске асады ІgG нәрестенің бәсең

иммунизациясында басты рөл апщарады Бұл әсері, нәресте организмінде өзіндік І ІgG түзшуі басталған уақытқа дейін, 3 ай бойы сақталады.

ІgА. ІgА - секреттерде мөлшері басңхз иммуноглрбулиндерге қараганда жогары болгандыктан, оиы негізгі секреторлы иммуиоглобулин деп санайды. Қан сарысуында 0,8 - 4,2 г/л, негізінде мономерлі түрідце кездеседі. ІgА-ң Ғав-фрагментінің ажырауы ІgG жэне ІgМ қарағанда төмен. Сондықтан, ІgА агтлютинация, преципитацияға қиынырақ түседі, бірақ жасушаға жеңіл тоңады және әртұрлі секретгер құрамьшда: сүт, сілекей, шырыш және т.б. кездеседі. Оның молекулшіык салмағы 170 000-500 000 Д.

Секретте ІgА димер немесе тример түрінде кездеседі. ІgА-ң димерлері меи тримерлері шырыштының эпителиалды жасушаларымен синтезделетін секреторлы нәруызбен байланысуға қабілеті бар. ІgА түзетін плазмалық жасушалар димерлі жэне трямерлі секреторлы нәруыз сиетезделетін жанында орналасады. Димерлі түрі гңдролиздік ферменттердің әсеріне төзімділігі басқа иммуноглобулиндерге қарағанда жоғары болады. Бүл антидене-лерге әртүрлі ферменттердің әсер ету ортасында белсенділігін сақтауды қамтамасыз етеді. Мұрьн-жұтқыншақта ІgА белсенді түзілун. антигендер, әсіресе тірі вирус пен бактериялардың шырыш қабатына енгеннен кейін байқауға болады. ІgА бактериялар мен йирустарды байланыстырып, олардың шырышты қабатта тірке-луіне бегет жасайды. Бул: үрдістің эсерлігі өте зор.

ІgА тузілуінің басталуы нәресте өмірінің ерте кезендерінде басталады, туылған уақытта ол әлі түзілмейді, бірақ үш аптадан кейін баланың сілекейінде ІgА деңгейі ересектегідей болады. Сарысулық ІgА кешірек пайда болады.

Сүтқоректілердің көбІнде, адамдарда да, ІgА ана сүті арқылы енуі - баланың бактерияларға. вирустарға, тағамдық аллергендерге қарсы қорғауының маңызы.

ІgЕ. ІgЕ негізгі цитофилді иммуноглобулин, атопиялық аллергиялық серпілістің, яғни, жедел дамитын жоғары сезімталдықтың негізгі иммл^;иоглобулині больщ табылады. ІgЕ-ні -ш аллергологияда реагин деп атайды, Молекулалық салмағы 180000 тең. ІgЕ. молекуласының ауыр тізбегі 5 доменнен түрады.

Ауыр тізбектің С-ұшы полимерленуге қажетті аминдік қышқылдың қалдықтарынан тұрмайды, сол себептен полимерленбейді. ІgЕ комплемент жүйесін актиетемейді, агглютинацияда қатыспайды.

ІgЕ концентрациясы сау адамдарда өте аз болады - 0,0002 г/л.

ІgЕ жұмыс істеуі Ғс-үзіндісіне арналған арнайы жасушалық рецепторлармен бірге жүреді; ол қан сарысуында тек қан ағымы арқьшы ығысу үрдісімен сай келетін плазмалық жасушалардан базофилдерге және басқа жасушаларға барады. ІgЕ өзінің Ғс-үзіндісімен. сол жасушаның Ғс-рецепторларына орналасады. Сөйтіп, плазмалық жасушалар тек бір ғана арнайылықты ІgЕ-ні синтездейді, ал эр гистамин өндіруші жасуша (мес жасуша, базофил) ІgЕ молекуласының Ғс-фрагментіи байланыстыръш, эр-түрлі антигендік арнайылығы бар ІgЕ молекуласының қабатымен қоршалуы мүмкін. Мембрана байланыстырушы ІgЕ-нің "өмірі" 14 күн шамасында.

Келесі кезең — антигенмен байланысу. Антиген өэ детерминанттық тобымен сол антигендік арнайылықты мембрана байланысқан ІgЕ Ғаb-фрагментімен байланысады. ІgЕ антигенмен байланысқан соң Ғс-рецептордьщ белсенділігі жоғарылау арқасында гистамин, брадикинин, 5-окситриптамин, баяу әсер етуші анафилаксия субстанциясы және басқа биологиялық активті заттар тез бөліне бастайды, нәтижесінде жедел экссудативті қабыну, яғни атопиялық аллергияның клиникалық көріністері дамидьт. Егер берілген арнайьг ІgЕ барлығы аллергендермен эсерлесіп болса, онда аллергенмен байланысу қабілеті жоқ ҒаЬ-фрагменттері болмағандықтан, бірі аллергенге десенсибилизация пайда боладыГ

Атопиялық топқа жататын адамдарда иммунды серпіліс кезінде шырышты қабаттағы ІgЕ деңгейі қалыпты жағдайдан өсіп, гиперэргиялық серпілісіне әкеліп соғады. Ондай кезде ол науқастарда бронх демікпесіне, аллергиялық дерматиттерге, шептік қызбаға сезімталды болады.

ІgЕ гельминттерге қарсы иммуиитетте қатысады. ҒаЬ-фрагменттерімен гельминттің антигендік детерминантгаларымен, ал Ғс-рецепторлар арқылы эозинофилдер бетіндегі рецепторлармен байланысады. Сол Ғс-рецепторлар арқылы олар белсеніп, гельминттерге қарсы эсерлі медиаторларын бөледі.

ІgВ.ІgВ молекулалық салмағы 180000 Д. ІgВ концентра-циясы адам сарысуында 0,0003-тен 0,0017 мг/л дейін. Бұл иммуноглобулиннің құрылысы басқа иммуноглобулиндердің құрылысына қарағанда толық зерттелмеген. Онъң себебі, қан сарысуындагы мөлшері өте төмен. Бүл иммуноглобулин, негізінде В-лимфоциттер бетінде рецеппшр түрінде шогырланады. Сонымен қатар, бұл ІgD рецепторлардьщ пайда болуы В₂-лимфо-циттердің тимустәуелді антигевдерге эсер ету қабілетіне сай болады. Соғаһ байланысты, ІgD жетілген В-лимфоциттердің негіз-гі мембраналық рецепторларының бірі болып табьшады және олардың дифференциялаку кезінде маңызды қызмет атқарады.