ТӘУЕКЕЛДЕР

Өңірлік тәуекелдер

Компания қызметінің өңірлері Маңғыстау, Атырау, Ақтөбе, Қызылорда облыстары болып табылады.

Қоғамның негізгі өндірістік филиалдары өзінің өндірістік қызметін қатаң климат жағдайларымен ерекшеленетін өңірлерде жүргізеді, сондай-ақ кейбір өңірлерге мұнай Өндіру мен газды қайта өңдеу саласында біліктілігі жоғары жұмысшы мамандар тапшылығы тән. Бұл жағдайда осы өңірлер Компания қызметіне елеулі әсер ететін жоғары әлеуметтік және экономикалық тәуекелдерге ие өңірлерге жатқызылады.

Маңғыстау облысының активтері үшін әлеуметтік қақтығыстар мен ереуілдердің туындау тәуекелі елеулі болып табылады, бірнеше рет іске асырылды және Компания қызметіне және оның жер қойнауын пайдалану келісімшарттары бойынша міндеттемелерін орындауға елеулі әсер етті.

Елде және негізгі өңірлерде жағдайды өзгертетін теріс әсерді азайту үшін мынадай іс-әрекеттерді қамтитын сәйкес шаралар кешені әзірленеді:

•Жекеалынғанөңірдіңтәуекелдердеңгейін азайту мақсатында компания қызметінің географиялық әртараптандырылу деңгейін арттыруға бағытталған іс-әрекеттер;

•Негізгі қызмет өңірлерінде әлеуметтік қақтығыстарды азайтуға бағытталған ісәрекеттер;

•Компанияның бизнесті дамыту бойынша мүмкіндіктеріне елеулі теріс әсер ететін тәуекелдерді азайтуға бағытталған бизнес тиімділігін арттыруға бағытталған әрекеттер.

Компания қатысу өңірлерінде әлеуметтік орнықтылықты нығайту және қолдауға жүйелі ұмтылады, жергілікті әкімшілік пен қоғамдастық өкілдерімен өңірлерде өзекті әлеуметтік проблемалардың шешімін бірігіп табу үшін белсенді өзара әрекет етеді.

Компания әлеуметтік бағдарламалары барынша адамдарға жетіп, қоғамның қажеттіктеріне жауап беруіне ұмтылады. Алайда ереуілдер мен әлеуметтік қақтығыстар тәуекелінің туындауын азайтумен байланысты коммерциялық емес шығындардың ұлғаюыкомпанияныңқаржыкөрсеткіштеріне теріс әсер етуі мүмкін.

Көрсетілген өңірлердің ауа-райы әртүрлі, одан басқа олардың географиялық алшақтығы тасымалдау құрауыштарына және Компанияныңтоқтаусызжұмысыүшінэлектр энергиясымен жаб-дықтауға жоғары назар аударуды талап етеді.

Қатысу өңірлерінің ауа-райы ерекшеліктерімен байланысты, оның ішінде апат жағдайлардың туындау қаупіне байланысты тәуекелдердің мүмкін салдарларын азайту мақсатында Компания қызмет үздіксіздігі мен өнеркәсіптік қауіпсіздік мәселелеріне ерекше назар аударады.

НАРЫҚТЫҚ ТӘУЕКЕЛДЕР

Нарықтық санаттарға мұнайға бағалардың өзгеруі, валюта бағамдары, пайыздық мөлшерлемелердің қолайсыз әсерінен болатын тәуекелдер жатады (валюта тәуекелдері мен пайыздық мөлшерлемелердің өзгеру тәуекелдеріне қатысты ақпаратты толық қаржы тәуекелдері бөліміне қара).

Компания ішкі және сыртқы рыноктарда мұнайды көтерме жеткізулерді жүзеге асырады.Ішкіжәнесыртқырыноктарүшіннегізгі

мүмкіннашарлауларбірқатарфакторларсалдарынан елеулі волатильдікке ие мұнайға бағалардың төмендеуі болып табылады: сұраныс пен ұсыныс балансы, негізгі мұнай Өндіруші елдер әсері мен саясаты, энергия тасымалдаушыларды Өндірудің негізгі өңірлерінде саяси жағдай. Мұнайға әлемдік бағалардың төмендеуі елеулі деңгейде Компанияның қаржы көрсеткіштерін нашарлатуда көрініс табады.

Компания осы сәтте мұнайға бағалардың төмендеу тәуекелін хеджирлеуді жасамайды,бірақәрнақтыжағдайдаосытәуекелдің

теріс әсерін төмендетуге мүмкіндік беретін шығындарды басқарудың ішкі аспаптарын пайдаланады.

ҚАРЖЫ ТӘУЕКЕЛДЕРІ

Қазақстандық экономика халықаралық қаржы рыноктарының ауытқуларына және әлемдік экономика өсуінің қарқынының төмендеуіне сезімтал. Халықаралық қаржы дағдарысы капитал рыногының тұрақсыздығына, банк секторында өтемділіктің жетіспеушілігіне,сондай-ақтеңгебағамының ауысуына әкелді. Капиталды сенімділігі жоғары банктерде орналастыруға қол жеткізу мүмкіндігіне және Компания үшін осы орналастыру құнына қатысты кейбір белгісіздіктер бар, ол өз кезегінде оның қаржы жағдайына, қызмет нәтижелері мен жоспарына әсер етуі мүмкін. Халықаралық қаржы дағдарысының жалғасуы Компания өнімдерін тұтынушылардың төлей алушылығына теріс әсер етуі мүмкін, бұл оның табысы мен өтемділігінің төмендеуіне әкелуі мүмкін.

Компания түрлі қаржы тәуекелдеріне түсуі мүмкін, олардың арасында валюталық, құнсыздану тәуекелдері, орналастырылатын уақытша бос ақша қаражаттары бойынша пайыздық мөлшерлемелердің өзгеру тәуекелі, несие және салық тәуекелдерін атап кетуге болады. Олардың болу ықтималдығы мен қаржы-шаруашылық қызмет нәтижелеріне әсер ету деңгейі Компаниямен тұрақты бағаланады және даму жоспарларын әзірлеу кезінде ескеріледі.

Құнсыздану тәуекелдері

Компания өзінің негізгі қызметін қазақстанда жүргізеді және есеп айырысулар үшін негізгі валюта ретінде теңгені пайдаланады. Еңбекақыны төлеумен, электр энергиясына арналған шығындармен, логистикалық қызметтер құнымен байланысты шығындар теңге құнсыздануына сезімтал.

Пайыздық мөлшерлемелерді өзгерту тәуекелдері

Компания қызметі пайыздық мөлшерлемелердің өзгеру тәуекеліне түседі, бұл уақытша бос ақша қаражатын орналастыру құнына теріс көрсетілуі және сәйкес Компания қызметінің қаржы нәтижелеріне теріс әсер етуі мүмкін.

Валюта тәуекелдері

Валюта тәуекелі – Компанияның қаржышаруашылық қызметіне түрлі бағытта әсер ететін валюта бағамдарының ауытқуы.

Компания табысының елеулі бөлігі АҚШ долларында аталған немесе АҚШ долларына байланысқан. Компания шығындарының бөлігі шетел валютасында көрсетілген немесе басқаша үлгіде теңгеге қатысты шетел валютасы бағамдарының ауытқуларына байланысты болады (негізінен АҚШ доллары, аз деңгейде евро және рубль. Қазіргі уақытта Компанияның ағымдағы шығындарының үлкенбөлігітеңгедебелгіленгенбағаларбойынша төленеді.

Доллар бағамының артуы мұнайдың барынша рентабельді экспортын жасайды.

Пайыздық мөлшерлемелердің және валюта бағамының өзгеруінің теріс әсері туындаған жағдайда Компания өз қызметін теріс салдарларды төмендету үшін жүзеге асыратын болады:

•банк-серіктестер шеңберін кеңейту, бәрінен бұрын ағымдағы әлемдік қаржы дағдарысынаназзардапшеккенинституттар есебінен;

•Компания қызметінің негізгі пайыздық мөлшерлемелерден тәуелділігін азайтуға мүмкіндік беретін сауда қаржыландыру аспаптарын (аккредитив, кепілдіктер барынша көлемді пайдалану.

Компания қазіргі сәтте көрсетілген тәуекелдерді хеджирлеуді жасамайды, бірақ әр нақты жағдайда өз міндеттемелерін толық және мерзімінде орындауға кепілдік беретін қаржы тәуекелдерін басқарудың ішкі аспаптары мен резервтерін пайдаланады.

Көрсетілген қаржы тәуекелдерінің әсері нәтижесінде барынша өзгеруге түсетін Компанияның қаржы есебіндегі мына көрсеткіштер:

•таза табыс;

•ақша;

•өзіндік құн;

•дебиторлық қарыз.

Несие тәуекелдері

Несие тәуекелдеріне Компанияның қаржы ағымдарына қызмет ететін қаржы институттарынан бастап және дайын өнімді сатып алушылар мен Компанияға түрлі қызметтер көрсететін контрагенттермен аяқталып контрагенттермен материалдық және ақша ағындарының қозғалысымен байланысты операциялар түседі.

Компания қазынашылығымен іске асырылған ақша қаражаттарын басқарудың тиімді орталықтандырылған жүйесі несие тәуекелдерін азайтуға мүмкіндік береді.

Қаржы тәуекелдері, олардың туындау ықтималдығы және есепте өзгеру сипаты

Тәуекел

Банк депозиттері бойынша мөлшерлемелер құлдырауы

Валюта тәуекелі (евро және АҚШ долларына қатысты теңге бағамының құнсыздану тәуекелі)

Құнсыздану тәуекелі

Кредит тәуекелі

ОПЕРАЦИЯЛЫҚ ТӘУЕКЕЛДЕР

Компанияның негізгі операциялық тәуекелдерібарлауменөндіружазықтығындажатыр және Компанияның үздіксіз қызметін жүзеге асырумен байланысты.

Компанияның негізгі кен орындарына тән нышандар мыналар болып табылады:

•шикізат базасы мен мұнай қоры сапасының нашарлауы;

•кен орнының елеулі бөлігін қазудың кеш кезеңіне өту;

•көптеген өндірістік және технологиялық процестер мен энергия ресурстарын пайдаланудың төмен тиімділігі;

•өндірістік циклдің барлық кезеңдерінде ескірген жабдықты ауыстыру қажеттігі;

•басқа компаниялармен салыстырғанда өндірістің капитал қажетсінуінің жоғарылығы.

Төменде оларды азайтуға Компания елеулі ресурстар бөлетін және күнделікті қызметінде және қызмет тиімділігін жоспарлау мен бағалау барысында елеулі назар аударатын түйінді операциялық тәуекелдер тізімі келтірілген.

Барлау

Геологиялық барлау жұмыстарын жүргізу кезінде көмірсутектері шөгінділерін коммерциялық емес байқау және/немесе «құрғақ» ұңғыманы бұрғылау тәуекелі үнемі болады. Геологиялықбарлаужұмыстарыныңтәуекелін төмендету үшін кешенді геологиялықгеофизикалық зерттеулер жүргізіледі, олар дәстүрлі сейсмикалық зерттеулерден басқа геохимиялық зерттеулерді, рұқсаты жоғары электрбарлаужұмыстарын,сонлдай-ақсейс- микаменграфикадеректерінөңдеубойынша арнайы әдістемелер, сондай-ақ геологиялық тәуекелдерді талдауды қамтиды.

Өндіру

Компанияның маңызды міндеттерінің бірі көпшілігі пайдаланудың кеш кезеңдерінде болатын меншікті кен орындарында Өндірудің оңтайлы деңгейін ұстау болып табылады. Осы мақсатпен Компания мұнай қыртыстарына, ұңғымалардың забой маңы аймақтарына әсер етудің заманауи әдістері мен технологияларын қолданады.

Компанияның өндірістік қызметінің тиімділігін төмендетудің түйінді негізгі факторлары:

•Ұңғымалардың негізгі қорының жағдайы.

•Жабдықтың техникалық бүтіндігі.

•Электрмен қамтамасыз етудің үздіксіздігі.

•Ауа-райы жағдайлары.

•Жабдықтарды уақтылы сатып алу және жеткізу.

•Жеткізілген жабдық сапасы.

•Мердігерлердің қызметтерді уақтылы және сапалы орындауы.

•Өндірістік қызметкерлер қауіпсіздігі.

•Экологиялық қауіпсіздік.

•Жоспарлау тиімділігі.

•Мемлекеттік реттеу талаптарының сақталуы.

Сонымен бірге Компанияның өндірістік қызметі апат пен негізгі өндірістік жабдықтардың сыну тәуекелдеріне түсіп тұрады. Осы тәуекелдерді төмендету үшін Компанияалдыналуіс-шараларыныңкешені мен жабдықтарды жаңарту мен күрделі жөндеу бағдарламасын жүргізеді. Негізгі өндірістікжабдықзиян,өрт,жарылыс,табиғи және өзге қауіптерден сақтандырылған, сондай-ақ ұңғыманың бақылаудан шығу тәуекелінен сақтандырылған.

Еңбекті қорғау, қауіпсіздік техникасы мен қоршаған ортаны қорғау

Компанияның өндірістік қызметі жұмыскерлердің денсаулығы мен қоршаған ортаға тәуекелдердің кең ауқымымен танымал. Бұндай тәуекелдерге қауіпсіздік техникасын сақтамауды, өндірісте апаттарды, қоршаған ортаға зиян тигізуді, экологиялық ластанулар мен табиғи катаклизмдерді жатқызуға болады. Осы тәуекелдер болғаны жағдайда салдарлар ең ауыр болуы мүмкін, оның ішінде өндірісте адам қазасы, атмосфера, топырақ пен су айдындарының ластануы, өрт, өндірістің тоқтауы немесе толығымен тоқырап қалуы. Осы жағдайлардың болу себептеріне қарай салдарлар Компания атағына, қаржы және операциялық қызметіне теріс әсер етуі мүмкін. Бұл бағытта Компания осындай қауіптердің болуын алдын алу бойынша түрлі шаралар қабылдайды, оның ішінде еңбек қауіпсіздігі мен қорғау жағдайына бақылау, қауіпті факторларды айқындау мен қызметкерлерді даярлау. Компанияда қолданыстағы еңбекті қорғау, қауіпсіздік техникасы мен қоршаған

ортаны қорғау жүйелері енгізілген және ISO 14001, OHSAS 18001 стандарттарына сәйкес қызмет етеді. Компания жыл сайын өзінің қызметімен және жобалармен жапсарлас еңбекті және қоршаған ортаны қорғау саласында тәуекелдерді сақтандырады.

Ақпараттық технологиялар

Компания тиімді операциялық қызмет үшін жоғары технологиялық жабдық пен бағдарламалық қамтамасыз етудің үлкен санын пайдаланып және енгізумен байланысты ақпараттық технологиялар саласында тәуекелдерге түсуі мүмкін. Осыған байланысты жаңа жабдықты және бағдарламалық қамтамасыз етуді бейімдеу, құпия бизнес деректерді қауіпсіз сақтау проблемалары туындауы мүмкін. Осы бағытта тиімді жұмысты қамтамасыз ету мақсатында Компания жыл сайын пайдаланылатын технологияларды талдайдыжәнетаңдауменсатыпалукезінде барынша бейімделетін және ұсынылатын ақпараттық технологияларды таңдауды, бизнес деректерге қол жеткізуге сенімді бақылауды қамтамасыз етеді.