1. биотикалық қауымдастық

2. популяция

3. Экожүйе

4. ағзалардың жеке түрлері

5. биосфера деңгейлері

?

Қандай патогенді микроорганизмдер топырақта тұрақты өмір сүреді:

1. іш сүзегі және бөртпе сүзегі қоздырғыштары

2. туляремия қоздырғышы

3. туберкулез

4. тырысқақ вибрионы

5. сіреспе және газды гангрена қоздырғыштары

?

Тайга ормандарын жаппай қырқу неге әкеп соқтырады?

1. ормандардың , әсіресе қылқан жапырақтылардың жаппай өртенуі қауіптілігінің өсуіне

2. орман зиянкестерінің көбеюі үшін мүмкіндікттің пайда боуына

3. эрозиялық процесстер мен қырқылған жерлердің батпақтануын

4. орман суларының химиялық ластануын

5. буланудың азаюы

?

Табиғат пайдаланудың нақты сұрақтарын шешетін, қоршаған ортаға рұқсат етілген ауырпашылықты анықтайтын, табиғат жүйесін басқару әдістерін және әртүрлі адам іс -әрекетінің түрлерін экологизациялау тәсілдерін өңдейтін ғылым:

1. жалпы экология

2. әлеуметтік экология

3. адам экологиясы

4. қолданбалы экология

5. санитарлық экология

?

Атмосфера ластануының қайсысы табиғи болып есептелінеді?

1. табиғи жағдайларда кездесетін заттармен ластануы

2. синтезделген заттармен ластану

3. орташа көпжылдық деңгейден аспайтын ластану

4. табиғи процестермен туатын ластану

5. ұқсас климато – географиялық аймақтардағы орта деңгейден аспайтын ластану

?

Қоршаған ортаны қорғау немен тығыз байланысты

1. Урбанизациямен

2. Демографиялық жарылыспен

3. табиғатты пайдаланумен

4. Метеоорталықпен

5. Салауатты өмір салтымен

?

Қоршаған ортаны қорғау обьектілері қалай бөлінеді

1. Қалааралық

2. ұлттық (мемлекет ішілік)

3. аймақтық

4. ведомствалық

5. Селолық

?

Урбанизацияның теріс белгілеріне жатады:

1. қалалық ортаның ластануы, эпидемиологиялық қауіптіліктің жоғарлығы

2. комуналды қызмет көрсетуде көптеген мәселелер туғызатын көп қабатты құрылыс

3. қолайсыз «жарық тәртібі»

4. халықтың ақпараттармен нашар қамтамасыз етілуі, комунальды қызметтің болмауы

5. сәулеттің ғимараттардың көп болуы

?

Арал теңізінің құрғауынан тұздардың аэрогенді алмасуының нәтижесінде жер игеруде пайда болған мәселелер:

1. жануарлар мен құстарды өсірудің азаюы

2. кейбір дәнді дақылдарды өсіру мүмкіндігінің азаюы

3. топырақтың тұздануы

4. топырақ эрозиясының түзілуі

5. арам шөптердің пайда болуы

?

Қандай жұқпалы аурулар су жолы арқылы беріледі:

1. паротит

2. оба

3. квашиоркор

4. Ку-қызбасы

5. холера

?

Парник эффектісінің себебі не болып табылады?

1. Атмосферада көмір қышқыл газы мен метанның жиналуы

2. Атмосферада фреонның жиналуы

3. Атмосферада азот қышқылдарының жиналуы

4. Суда азот жжәне фосфор тұзарының жиналуы

5. Атмосферада күкірттің жиналуы

?

Төменде көрсетілген өндірістің қай саласы қала атмосфералық ауасының ластануына негізгі зиян келтіреді:

1. машина жасау құрылысы

2. автокөлік

3. құрылыс материалдарын өңдіру

4. агрономиялық жұмыстар

5. малшаруашылығы өнімдері

?

Қалдықсыз технология-бұл:

1. шикізаттан қалған қалдықтарды мол ағынына пайдалану

2. өнделетін шикізатты және оның қалдықтарын барынша толық пайдалану

3. қалдықтарды құрылыс материалдарына пайдалану

4. шикізат қалдықтарын суға ағызу немесе көму

5. өнделетін шикізатты аз қалдықпен алу

?

Улы тұманның (смогтың) қандай типін білесіз:

1. лос-анджелестік улы тұман (смог)

2. азиялық улы тұман

3. париждік улы тұман

4. нью-йорктік улы тұман

5. ресейлік улы тұман

?

Табиғи жүйелер мен қойнаулардан табиғи ресурстарды алудың қауіпсіз нормалары арасындағы сәйкессіздік деген не?

1. жер ресурстарының азаюы

2. су ресурстарының сарқылуы

3. табиғи ресурстар мөлшерінің көбеюі

4. табиғи пайдалы қазбалардың сарқылуы

5. табиғи ресурстардың сарқылуы

?

Биологиялық жүйе биологиялық белсенді ірі молекулалардың қызмет етуі түрінде көрінетін ең төменгі деңгей, аталады:

1. молекулалық

2. клеткалық

3. тіндік

4. мүшелік

5. ағзалық

?

Жердің қазіргі кездегі жаһандық мәселелерінің бірі:

1. озон қабатының жұқаруы

2. қалалардың атмосфералық ауасының ластануы

3. ауылдардың атмосфералық ауасының ластануы

4. топырақ деградациясы

5. топырақтың жел және су эроозиясы

?

Қоршаған ортаны қорғаудың негізгі қағидалары:

1. Халық санын көбейту

2. Радиация денгейін төмендету

3. Табиғатқа байланысты халықтың сауаттылығын көтеру

4. Адамның қолайлы қоршаған ортаға құқығын сақтау

5. Жер асты суларының қоршаған қорларын қалпына келтіру

?

Биологиялық объектілерге әсер етуші микроэлементтер мөлшері топырақ құрамында жоғары немесе төмен болатын географиялық аудандар қалай аталады?

1. Геологиялық аудандар

2. Биогеохимиялық аймақтар

3. Гидрогеологиялық аудандар

4. Эндемиялық аудандар

5. Эпизодия аудандары

?

Атмосфералық ластанулардың жіктелуіне сәйкес заттардың үшінші зияндылық класы қалай сипатталынады:

1. өте қауіпті

2. жоғары қауіпті

3. орташа қауіпті

4. аз қауіпті

5. зиянсыз

?

Атмосфералық ауаның фонды ластануын қалай түсінесіз?

1. берілген территориядағы салынып жатқан өндірістік ұйымның іске асуына дейінгі ластану деңгейі

2. белгілі уақыт бөлігіндегі берілген территориядағы нақты ластану деңгейі

3. жаңа өндірістік объектіні салуға жоспарлаған белгілі ауданның жинақталған көздерімен ластануы

4. өндірістік ұйымның эксплуатация жылдарында жинақталған мөлщерінен асатын ластану деңгейі

5. жылдар динамикасында бақылағанда атмосфералық ауаның ластануының орташа жылдық ластану деңгейі

?

Қышқылды жауындар неден түзіледі?

1. атмосфераға өнеркәсіп орындарының күкірттің қос тотығы мен азоттың қос тотығын шығаруы нәтижесінде олардың ылғалмен әрекеттесчуінен

2. топырақта құрамында азот бар заттардың көп мөлшерде жинақталуынан

3. су қоймаларына іркінді сулармен күкірт қос тотығының түсуінен

4. су қоймаларына іркінді сулармен азот қос тотығының түсуінен

5. улы заттардан құралған тұмандардан

?

Көмір, мұнай, торф қандай табиғи ресурстарға жатады?

1. потенциалды

2. шартсыз сарқылмайтын

3. шартты түрде сарқылатын

4. сарқылатын қалпына келмейтін

5. сарқылатын қалпына келетін

?

Түсті металдарға не жататынын көрсетіңіз

1. темір

2. мыс

3. хром

4. марганец

5. титан

?

Қолданбалы экология нені игереді:

1. биосфераның бұзылу механизмдерін, бұл процестің алдын алу әдістерін

2. тірі ағзалар мен олардың тіршілік ортасы арасындағы қарым-қатынасты

3. популяцияның қоршаған ортамен қарым-қатынасын

4. адамның қоршаған ортамен қарым-қатынасын

5. тірі ағзалардың табиғи ортаның құрылуында, сақталуы мен реттелуіндегі ролін

?

Озон қабатының бұзылу қаупін негізгі жою жолдары:

1. озонбұзушы заттардың концентрациясын үнемі мониторингілеу

2. экологиялық таза технология құру

3. қалдықсыз және аз қалдықты технология енгізу

4. табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану

5. экологиялық ойлау үйлесімділігі

?

Әртүрлі жолмен түсу кезінде ағзаға бірнеше химиялық заттардың бір -уақытта әсер етуі аталады:

1. оқшауланған

2. комбинирленген

3. топтық

4. кешенді

5. бірлескен

• Блок 2. Бұл блокта 1 теориялық сұраққа жауап беру керек, әр дұрыс жауап – 30% /В данном блоке необходимо ответить на 1 теоретический вопрос, за правильный ответ 30%

Қарағанды қаласының № 5 жылу электроорталығынан (ЖЭО) 7 км қашықтықта ауадан алынған сынамаларды зерттеу нәтижесінде анықталады: ауадағы сынаптың концентрациясы ШРЕК-дан 2 есе жоғары (2-ші класс қауіптілігі); ал азоттың қос тотығының концентрациясы 3 есе (2-ші класс қауіптілігі); күкірттің қос тотығының концентрациясы 2,5есе (2-ші класс қауіптілігі), көміртегі тотығы 3,5 есе (4-ші класс қауіптілігі) жоғары.

Тапсырма: Атмосфералық ауаның ластануының шартты көрсеткішін анықтаңыз

Сұрақ: Қауіптілік кластары бойынша атмосфералық ауаның ластану деңгейін бағалаңыз

Интегралды көрсеткіштер бойынша қоршаған ортаның химиялық ластану қауіптілігінің деңгейін анықтау критерилері.			«Келтіру» коэффициенттері:
Қауіптілік деңгейі		Интегралды көрсеткіштер (шарт бірлігі)	1-ші кл. қаупітілігі – 3,3
Рұқсат	14-тен төмен		2-ші кл. қаупітілігі – 1,7
орташа қауіпті	14 –4 9		3-ші кл. қаупітілігі – 1,0
қауіпті	50 - 100		4-ші кл. қаупітілігі – 0,8
Төтенше қауіпті	100-ден жоғары

• Блок 2. Бұл блокта 1 теориялық сұраққа жауап беру керек, әр дұрыс жауап – 50% /В данном блоке необходимо ответить на 1 теоретический вопрос, за правильный ответ 50%

Совет ауданына қарайтын «Қарағай» елді мекенінің топырағының химиялық ластану деңгейін зерттеу кезінде төменде көрсетілген химиялық заттардың концентрациясы анықталды:

Фталофос – 3 мг/кг (ШРЕК = 0,2мг/кг); линурон-9,4 мг/кг (ШРЕК = 1.0мг/кг); Гептахлор – 0,51 мг/кг (ШРЕК = 0,06 мг/кг).

Тапсырма: Топырақтың ластануы бойынша интегралды көрсеткішті есептеңіз.

Сұрақ: •Топырақтың химиялық ластану деңгейіне интегралды көрсеткіш бойынша сипаттама

беріңіз.

• Берілген ластану деңгейі бойынша денсаулық көрсеткіштерінде қандай өзгерістер

болуы мүмкін.

Ластанудың жинақталған көрсеткіші(Zс) бойынша топырақтың ластану қауіптілігін бағалаудың болжамды шкаласы

Топырақтың ластану категориясы	Zс шамасы	Ластану ошақтарындағы тұрғындардың денсаулық көрсеткіштерінің өзгерістері
Рұқсат етілген	Менее 16	Балалар сырқаттанушылығының деңгейі өте төмен және функционалдық ауытқулары сирек кездеседі
Әлсіз қауіпті	16-32	Жалпы сырқаттанушылықтың көбеюі
Қауіпті	32-128	Жалпы сырқаттанушылықтың, жиі ауыратын балалар санының, созылмалы аурулары бар, жүрек- қан тамыр жүйесі қызметінің ақаулары бар балалар санының көбеюі
Аса қауіпті	Более 128	Балалар сырқаттанушылығының көбеюі, әйелдердің бала туу қабілетінің төмендеуі, жүктілік токсикозының, уақытынан бұрын босанулардың, өлі туу жағдайларының көбеюі

• Блок 2. Бұл блокта 1 теориялық сұраққа жауап беру керек, әр дұрыс жауап – 50% /В данном блоке необходимо ответить на 1 теоретический вопрос, за правильный ответ 50%

Топырақтағы карбофостың анықталған көлемі 10,5 мг/кг ( ШРЕК топырақтағы 3,0 мг/кг, зияндылық көрсеткіші транслокациондық), линурон - 5,4 мг/кг (ШРЕК = 2.0мг/кг).

Сұрақ: •Топырақтың химиялық ластану деңгейіне интегралды көрсеткіш бойынша сипаттама беріңіз.

Ластанудың жинақталған көрсеткіші(Zс) бойынша топырақтың ластану қауіптілігін бағалаудың болжамды шкаласы

Топырақтың ластану категориясы	Zс шамасы	Ластану ошақтарындағы тұрғындардың денсаулық көрсеткіштерінің өзгерістері
Рұқсат етілген	Менее 16	Балалар сырқаттанушылығының деңгейі өте төмен және функционалдық ауытқулары сирек кездеседі
Әлсіз қауіпті	16-32	Жалпы сырқаттанушылықтың көбеюі
Қауіпті	32-128	Жалпы сырқаттанушылықтың, жиі ауыратын балалар санының, созылмалы аурулары бар, жүрек- қан тамыр жүйесі қызметінің ақаулары бар балалар санының көбеюі
Аса қауіпті	Более 128	Балалар сырқаттанушылығының көбеюі, әйелдердің бала туу қабілетінің төмендеуі, жүктілік токсикозының, уақытынан бұрын босанулардың, өлі туу жағдайларының көбеюі

• Берілген ластану деңгейі бойынша денсаулық көрсеткіштерінде қандай өзгерістер болуы мүмкін.

• Блок 2. Бұл блокта 1 теориялық сұраққа жауап беру керек, әр дұрыс жауап – 50% /В данном блоке необходимо ответить на 1 теоретический вопрос, за правильный ответ 50%

«Молодежный» кен орнын зерттеу кезінде келесі жағдайлар анықталды: өндірісте 39 қазаннан тұратын 4 қазандық орналасқан, БЦУ-30 типті циклондық батареяларымен жабдықталған. 8 қазаны бар 1 қазандық жөндеуден өткен. ШРЕК нормативінің жобасы ескірген, себебі қазіргі уақытқа сай берілген түзетулер енгізілмеген. № 2-ші қазандықтағы газды шығаратын және түтінді, газ-шаң тазалаушы құрылымдардың жұмысы герметизациясының ақауымен жүріп отыр, соның салдарынан тазалау кезінде көптеген түтін газдары атмосфераға түсуде. Батареялы циклондардың астында күлдің үйіндісі жатыр. Тазартылған күл циклондардың бункерлерінен уақытында шығарылмайды. Шаң тазалаушы құрылымдардың газ таратушы жүйесі сыртынан оқшауланбаған. Тау-кен транспорты цехында КИД-2 типті түтінді бақылайтын құрал тексерістен өтпеген, улылықты бақылайтын құрал жоқ.

Тапсырма: анықталған кемшіліктерді жою үшін шаралар кешенін ұсыныңыз.

Сұрақ: Ластанудың алдын алу үшін қолданылатын жоспарламалық шаралардың қандай түрлерін білесің

• Блок 2. Бұл блокта 1 теориялық сұраққа жауап беру керек, әр дұрыс жауап – 50% /В данном блоке необходимо ответить на 1 теоретический вопрос, за правильный ответ 50%

Қарағанды қаласының Бұқар жырау ауданы бойынша атмосфералық ауадан алынған сынамада төменде көрсетілген химиялық заттардың концентрациясы анықталды: шаң – 1,3 мг/м3 (ШРЕК =0,5мг/м3, 3-ші класс қауіптілігі); күкіртті ангидрид – 0,07мг/м (ШРЕК = 0,5 мг/м3, 3-ші класс қауіптілігі); қорғасын тотығы – 0,0012 мг/м3 (ШРЕК =0,0007 мг/м3, 1-ші класс қауіптілігі.)

Сұрақтар:

1. Атмосфералық ауаның ластану деңгейін интегралды көрсеткіш бойынша анықтаңыз.

2. Қауіптілік деңгейі бойынша атмосфералық ауаның ластануына баға беріңіз.

Интегралды көрсеткіштер бойынша қоршаған ортаның химиялық ластану қауіптілігінің деңгейін анықтау критерилері.			«Келтіру» коэффициенттері:
Қауіптілік деңгейі		Интегралды көрсеткіштер (шарт бірлігі)	1-ші кл. қаупітілігі – 3,3
Рұқсат	14-тен төмен		2-ші кл. қаупітілігі – 1,7
орташа қауіпті	14 –4 9		3-ші кл. қаупітілігі – 1,0
қауіпті	50 - 100		4-ші кл. қаупітілігі – 0,8
Төтенше қауіпті	100-ден жоғары

Блок 2. Бұл блокта 1 теориялық сұраққа жауап беру керек, әр дұрыс жауап – 50% /В данном блоке необходимо ответить на 1 теоретический вопрос, за правильный ответ 50%

Топырақтағы карбофостың анықталған көлемі 11,3 мг/кг ( ШРЕК топырақтағы 2,0 мг/кг, зияндылық көрсеткіші транслокациондық), линурон - 9,3 мг/кг (ШРЕК = 1.0мг/кг).

Сұрақ: •Топырақтың химиялық ластану деңгейіне интегралды көрсеткіш бойынша сипаттама беріңіз.

• Берілген ластану деңгейі бойынша денсаулық көрсеткіштерінде қандай өзгерістер

болуы мүмкін.