- •1.Биосфера деген не? Биосфераның құрылымы қандай?
- •2.Биосфераны құрайтын заттарды атаңдар
- •3.Өмірдің шегі немен анықталады? Тірі зат қандай қасиеттермен сипатталады?
- •4.Экзосфера, термосфера, құрылысы туралы түсініктер. Атмосфераның рөлін сипаттаңыз
- •5.Биосферада тірі заттың шоғырлануының формалары қандай?
- •6.Биосфераның космостық рөлі
- •7.Биосфераны қорғау үшін не себептен биологиялық ір түрлікті ұстап тұру керек?
- •8.Жердің негізгі кабаттарының пайда болуы: литосфера, гидросфера, атмосфера
- •9.Атмосфераның пайда болуын ерекшеліктері
- •10.Стратосфера, тропосфера құрылысы туралы түсініктер атмосфераның рөлін сипаттаңыз.
- •11.Тропосферадағы құрғақ ауаның химиялық құрамы
- •12.Адамның өмір сүруіне қауіп төндіретін табиғи құбылыс
- •13. Жердің тіршілік қабаты – биосфераның тіршілік қызметін қамтамасыз етудегі атмосфераның рөлін сипаттаңыз.
- •14.Қоршаған орта химиясы құрылымы :литосферадағы физика-химиялық процестер
- •15.Қоршаған орта химиясы құрылымы :гидросферадағы физика-химиялық процестер
- •16.Қоршаған орта химиясы құрылымы :атмосферадағы физика-химиялық процестер.
- •17.Жасыл химия мен қоршаған орта туралы ғылым арасындағы айырмашылық неде?
- •18.Биосфера мен адам тіршілік қызметіндегі гидросфераның (Жердің сулы қабаты) рөлі қандай?
- •19.Табиғаттағы зат айналымы қандай рөл атқарады?
- •22.Атмосфераның химиялық ластануының негізгі көздерін атаңыз және олармен күресу жолдарын көрсетіңіз
- •24. Бензол – автокөлік жанармайынан бөлінетін ластаушы компонент күрделі экологиялық мәселеге әкеледі
- •25. Атмофераға газдар мына түрлі табиғи жолдармен түседі: 1) магманың жер тереңдігіндегі балқыған масса гассыздануы; 2)организмдердің тіршілік өмірі; Мысал келтріп түсіндір
- •28. Ауаның химиялық құрамы. Атмосфераның фотосинтездің нәтижесі маңызы
- •29. Қо жағдайын бақылауда биологиялық мониторинг тиімді әдіс ретінде
- •31. Ионосфера деп нені атайды? Сипатта
- •32. Атмосфераның қазіргі кездегі химиялық компоненттері азот (n2) оттек () түсуінің табиги жэне антропогенд негізгі көздеріАзот (n2) және оның қосылыстары
- •34. Атмосферадағы су буларының негізгі көздері
- •35. Күкірт диоксидінің атмосфераға түсуінің негізгі көздері
- •38. Атмосфераға химиялық элементтердің (газ күйінде ) келуінің табиғи жолдары.
- •39. Атмосфералық озон. Стратосферадағы озон. Озонның ауа райы мен климатқа әсері. “Озон тесіктерінің”пайда болу мәселелері, антропогенді (химиялық) және метеорлогиялық гипотезалар
- •41. Қышқылдық жаңбырлар және фотохимиялық түтінді-тұман түзілу
- •42.Атмосферадағы физика-химиялық процесстері , Атмосфераның ластануымен байланысты жаһандық экологиялық проблемалар
- •1 Сурет Қышқыл жаңбырдың әлемдік нысандарға әсері
- •43.Көмірқышқыл газы (co2 )жэне баска парник газдары Парниктік эффек дегеніміз не? Оның табиғаттағы және адам өміріндегі рөлі қандай?
- •44.Қышқыл жаңбыр қандай қауіптілік туғызады? Ауа газдарды катты заттардан тазалау процессы
- •47.Автотранспорт және телеэнергетика атмосфераның ластануының көзі
- •48.Қышқылды жауынмен күресу шаралары.
- •50.Атмосфераның химиялық құрамын анықтау Ауа газдарды күкірт диоксидінең тазалау схемасы
- •51.Ауа тозаңдануын анықтау Ауаны тау- химиялык өнеркасіп газдарынан қоргау
- •53. Атмосфераны химиялық ластанудан қорғау. Шрк түсінігі, ластанған атмосфералық ауаны тазарту түрлері және тиімділігі
- •58. Атмосфера құрамы биіктікке байланысты едәуір өзгереді Мысал келтріп түсурдір. 58. Атмосфера құрамы биіктікке байланысты едәуір өзгереді Мысал келтріп түсурдір
- •60. Фотохимиялық процестің нәтижесінде түзілген озон (o3) арман карай ыдырау реакциясына тусеме сол процестің реакциясын жаз
9.Атмосфераның пайда болуын ерекшеліктері
Атмосфера су, оттек, азот және көміртектің айналымын реттейтін механизмдердің басты бөлігі. Атмосфераның маңызы Жерді космостық жойқын әсерлерінен сақтайтын экран болуында. Атмосфера арқылы тіршілік көзі болып саналатын күн сәулесі өтеді. Атмосфера толқын ұзындығы 0,3-тене 0,52 нм дейін электрмагниттік сәулеленулерді, сонымен қатар ұзындығы 1 мм-ден 30м дейін радиотолқындарды өткізеді, электромагниттік сәулелендіруде күн сәулесі энергиясының 82%-ын құрайды. Қысқа толқынды қатаң рентген және ультракүлгін сәулелер атмосфера қабатына сіңіріледі, бірақ жер бетіне дейін жетпейді. Оттек биологиялық тотығудың басты компоненті ретінде ерекше маңызды . Зат алмасуды үзбеу үшін тканьдар мен жасушаларға оттектің үздіксіз берілуі қажет. Сыртқы ірі планеталар, күннен алысырақ орналасқандықтан тығыздығы аз газдардан құралады, бұл газдардың конденсациясы едәуір төмен температураларда жүрген сутек пен гелий, элементтер түзілуінің ең алғашқы қалдықтары ретінде, әлемде ең көп мөлшерде. Әйтсе де, нақтырақ айтқанда, космоста элементердің салыстырмалы құрамдары жұлдыздардың пайда болу процесі кезінде қалыптасқан.Литий, бериллий және бор жұлдыздар ішінде онша тұрақты емес, сондықтын олардың әлемдегі құрамы да азырақ. Көміртек азот және оттек жұлдыздардағы тиімді циклді процестердің нәтижесінде түзілгендіктен олардың салыстырмалы түрдегі мөлшерлері көп.
Кремний жұлдыздардағы фотодиссоциацияға едәуір тұрақты, сондықтан ол бізде қоршаған ортадағы минералдардың басым көбі болып саналады.
Қазіргі кездегі көзқарастар бойынша, мұхит қыртыстары мұхиттың орталық қыраттарынан газдардың және судың аздаған мөлшерде бөлініп шығуы нәтижесінде пайда болған. Жаңадан пайда болған жас Жердің бетінің (Жер қыртысының) қалыңдығы барлық планета көлемінің 0,0001%-нан да аз болатын жыныстардан қалыптасқан. Континетальді және мұхит қыртыстарын түзетін жер беті қабатының құрамы уақыт өткен сайын өзгеріп, хиимялық элементтердің жер бетінен 100 км тереңдікте балқып, мантиядан возгонкалауы нәтижесінде эволюцияланады.Жер бетінің қазіргі кездегі құрамында ең көп мөлшерде оттек болатыны, ол кремний, алюминий және бсқа элементтермен силикаттар түзетіні белгілі болды.Жер қазіргі кездегі массасына дейін өскеннен кейін тұрақсыз изотоптардың радиоактивтілік ыдырауы әсерінен және планетезималдармен соқтығысудың кинетикалық энергиясын аздап сіңірудің нәтижесінде қызуға ұшыраған.
Осындай қызудың әсерінен темір және никель балқып, тығыздықтары көп болғандықтан олар планетаның ортаңғы қабатына жылжып жер ядросын қалыптастырады. Ядро суынуы кезінде пайда болған, құрамы MgFeSiO3 материалдар жер мантиясын түзеді. Жер қыртысында ең көп тараған элементтер:Оттек 47% Кремний 209,5% Алюминий 8,05% Темір 4,65% және басқалар. Жерде оттек қосылыстары ең көбі. Олар силикаттар, алюмосиликаттар, оксидтер және гидрооксидтер. Карбонаттық қосылыстар бұлардан азырақ таралған. Минералдар тобы тау жыныстарын құрайды. Мысалы, граний кварцтан, дала шпатынан және слюдадан түзілген тау жынысы.Силикаттар және алюмосиликаттар жер қыртысының негізі болып табылады. Жер қыртысының 90%-ы кальций және магний силикаттарынан, алюмосиликаттарынан және кремнеземнен тұрады. Бұл минералдар тау жыныстарының және олардың желмен мүжілген өнімдерінің, топырақтың және саз балшықтың құрамдарын құрайды.