Микроскоппен ж¼мыс ¿стеу ½ш бºл¿ктен т¼рады
Микроскоптыµ толы³ ½лкейту¿н аны³тау.
Б¼рандалы микроскоп окулярыныµ бºл¿к ³¼нын аны³тау.
Микрообъект шамасын аны³тау.
Ж¼мыстыµ орындалу т±рт¿б¿
Микроскоптыµ толы³ ½лкейту¿н аны³тау
Микроскоптыµ толы³ ½лкейту¿н аны³тау мына формуламен ж½рг¿з¿лед¿:
ì¼íäà²û - объективт¿µ сызы³тыі ¼л²айтуы (микроскоп объектив¿нде кºрсет¿лген), - окулярдыµ Ѕлкейтуї (микроскоп окулярында кєрсетїлген).
Б¼рандалы микроскоп окулярыныµ бºл¿к ³¼нын аны³тау
Б¼рандалы окулярды микрометр ол к±д¿мг¿ микроскоп³а оныµ окуляры орнына тубусыныµ жо²ары ¼шына киг¿з¿лет¿н арнайы окулярлы³ ³¼рылым.
Ì икроскоп окуляры фокусында ³оз²алмайтындай бек¿т¿лген шкала бар (3(а) – сурет), окулярлы³ микрометр ж±не одан кей¿н ай³ас³ан ж±не одан жо²ары ек¿ вертикаль сызы³тары бар бас³а шыны пластина бар (3(б) – сурет). Б¼л вертикаль сызы³тар окуляр микрометр¿ бºл¿ктер¿не параллель (3(в) – сурет).
|
а) окулятор шкаласы. |
б) ай³асу ж±не микрометр окулярыныµ ек¿ вертикаль штрихы. |
в) окулярлы микрометр окулярында²ы кºр¿н¿с. |
|||
---|---|---|---|---|---|---|
|
3 - сурет |
|
|
Микрометрл¿ винтт¿ айналдыра отырып, ай³ас³ан сызы³ты ж±не вертикаль штрихт¿ б½к¿л кºру ºр¿с¿ бойымен шкаланыµ б¿р ¼шынан ек¿нш¿с¿не ³арай жылжыту²а болады (3(в) – сурет). Ай³ас³ан сызы²ы бар пластинканы окулярлы³ микрометрд¿µ шкаласыныµ б¿р бºл¿г¿не орнын ауыстыру микрометрл¿к б¼ранданыµ б¿р толы³ айналымына с±йкес келед¿. Микрометрл¿к б¼ранда барабаны 100 бºл¿кке бºл¿нген, сонды³тан ай³ас³ан сызы³тардыµ орын ауыстыруын шкала бºл¿г¿н¿µ 0,01 д±лд¿г¿не дей¿н есептеуге болады. Б¼рандалы окулярлы³ микрометр бºл¿г¿н¿µ ³¼нын аны³тау ½ш¿н объект¿н¿ - микрометрд¿ - бºл¿к ³¼ны белг¿л¿ эталонды³ шкаланы пайдаланалы³ (4- сурет). Мысалы: немесе .
Ì икроскоптыµ кºру ºр¿с¿н жа³сы жары³тандыру керек, объект – микрометр шкаласын ж±не окулярлы микрометр шкаласын параллель орналастырып микроскопта объект – микрометр сызы³тарыныµ на³ты кеск¿н¿н ал²ан жºн.
Окулярда²ы микрометр шкаласы.
Эталонды³ шкала.
4 – сурет.
Б¼рандалы микрометрд¿µ санауыш барабанын айналдыра отырып ай³ас³ан сызы³тарды эталонды³ шкаланыµ б¿р сызы²ыныµ кеск¿н¿н¿µ бойына ±кел¿µ¿зде, окулярлы³ микрометр шкаласы бойынша есептеу ж½рг¿з¿µ¿з.
À й³асуды эталонды³ шкала бойынша N бºл¿кке ы²ыстырып есептеуд¿ ³айтадан аламыз.
Санаулар айырымы - окулярлы микрометрд¿µ ³анша бºл¿г¿ эталонды³ шкаланыµ N бºл¿г¿не с±йкес келет¿нд¿г¿н кºрсетед¿. Окулярлы микрометр бºл¿г¿н¿µ ³¼ны:
м¼нда²ы - эталонды³ шкала бºл¿г¿н¿µ ³¼ны, окулярлы³ микрометр кºрсетк¿ш¿, ай³асуды орын ауыстыр²ан эталонды³ шкаланыµ бºл¿к саны – N.
Б¼рандалы окулярлы³ микрометрд¿µ бºл¿к ³¼нын аны³тауда²ы н±тижелер
№ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ш. Микрообъект шамасын ºлшеу
Микроскоптыµ денел¿к столына микрообъект орналастырыµыз. Окулярлы³ микрометр ай³асуын ºлшенет¿н объект¿н¿µ б¿р ¼шына келт¿рем¿з. Окулярлы³ микрометр шкаласы ж±не барабан бойынша ºлшеуд¿ жазамыз. Содан соµ ай³ас³анды денен¿µ ек¿нш¿ ¼шына ы²ыстырамызда, ³айтадан ºлшеулер¿н ж½рг¿зем¿з. ªлшеулерд¿ б¿р объект ½ш¿н ½ш ³айта ж½рг¿зем¿з. ªлшенет¿н дене шамасын L мына формуламен аламыз:
ì¼íäà²û – окулярлы³ микрометр бºл¿г¿н¿µ ³¼ны, - микрообъект¿лерд¿ ºлшегендег¿ ай³ас³анныµ орындар айырымы.
3 – кесте.
ªлшенет¿н дене |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ескертпе: Жауаптарды Халы³аралы³ ж½йес¿ (СИ) б¿рл¿ктер¿мен жазыµыз.