5.Ужж аппаратында²ы жо²ар²ы жи¿л¿кт¿ электр ºр¿с¿н¿µ таралуын зерттеу

УЖЖ аппаратында²ы электродтардыµ арасында²ы кернеул¿ктерд¿µ таралуы, электродтардыµ арасында²ы ара ³ашы³ты³³а ж±не олардыµ ºз – ара орналасуына байланысты. Жо²ар²ы жи¿л¿кт¿ электр ºр¿с¿ кернеул¿г¿н¿µ таралуын ауру адаммен ЭП аппаратында²ы электродтардыµ арасына орналас³ан электрл¿к дипольд¿µ кºмег¿мен зерттеуге болады, 2 – сурет электрл¿к диполь ±р³айсысыныµ ¼зынды²ы шамамен 5 см А ек¿ ³ыс³а металл стерженнен т¼рады. Б¼л металл стерженге сыйымдылы²ы аз (30 – 40 пФ) конденсатор параллель жал²ан²ан. ДГЦ т½р¿ндег¿ германий т½зетк¿ш¿ мен микроамперметр ( ) конденсатор²а (С) параллель жал²ан²ан.

УЖЖ аппаратында²ы ЭП электродтарыныµ арасына орналастырыл²ан дипольдан микроамперметр¿ бар эксипериментатор ³ажетт¿ мºлшердег¿ ара³ашы³ты³³а орналасып т¼ратындай ет¿п,¼зынды²ы шамамен 1 метр болады. Экспериментатор дипол¿ бар ж½йен¿µ сыйымдылы²ын ºр¿нет¿ндей мºлшерде ауыстырмау ж±не ºр¿с кернеул¿г¿н¿µ таралу сипатында кºр¿нет¿ндей ºзгешел¿к болатындай болмау ½ш¿н, монтажды экспериментатордан белг¿л¿ б¿рара³ашы³ты³та орналастыру керек.

Å

2 - сурет

гер дипольд¿ жо²ары жи¿л¿кт¿ электр ºр¿с¿не орналастырса, онда диполь стерж¿н¿нен ж±не конденсатордан (С) т¼ратын контурда, жи¿л¿г¿ электр ºр¿с¿ кернеул¿г¿ тербел¿с¿н¿µ жи¿л¿г¿ндей ер¿кс¿з электр тербел¿с¿ пайда болады. Диполь контурында пайда бол²ан ток тербел¿с¿н¿µ амплитудасы, электр ºр¿с¿ кернеул¿к тербел¿с¿н¿µ амплитудасына пропорционал болады. (С) конденсатордыµ пластинкаларында пайда болатын, ультражо²ары жи¿л¿гт¿ потенциалдар айырымы, ДГЦ жартылай ºтк¿зг¿ш диодты³ т½зетк¿штен алынады ж±не т½зет¿лген ток микроамперметрд¿µ т¿лшес¿н¿µ ауыт³уын тудыра отырып, оныµ орамы ар³ылы ºтед¿. Ультражо²ары жи¿л¿кт¿µ тербел¿с¿ конденсатор ар³ылы т¼йы³талады ж±не оныµ орамдарыныµ индуктивт¿к кедерг¿с¿н¿µ УЖЖ тогына ½лкен болуына байланысты микроамперметрге келмейд¿.

УЖЖ электр ºр¿с¿н¿µ таралуын зерттеу кез¿нде, ±рб¿р жа²дайда емдеуш¿дег¿ электродтардыµ арасында²ы микроамперметрд¿µ т¿лшес¿н¿µ ауыт³уы ½нем¿ де максималь болуын ³амтамасыз етуге тырысу керек. Б¼ндай жа²дай орындалады, егерде диполь стерж¿не электр ºр¿с¿н¿µ ба²ытыныµ бойымен орналасатын болса: егер УЖЖ аппаратында²ы емдеуш¿ге ³олданылатын электродтар пластиналары б¿р – б¿р¿не параллель болса, онда диполь ос¿ олар²а перпендикуляр болады.

УЖЖ электр ºр¿с¿н¿µ таралуын зерттеу ½ш¿н, емдеуш¿ге ³олданылатын электродтардыµ арасында²ы ±рт½рл¿ к½штерге диполь контурын орналастыра отырып, диполь контурында пайда болатын токты (I) ºлшеу ³ажет.

Бер¿лген ж¼мыста б¿рнеше ³атар ºлшеулер ж½рг¿зуд¿ ¼сынады. Дипольд¿ вертикаль ж±не горизонталь жазы³ты³та, центрден ±рб¿р ек¿ сантиметр сайын жазы³ты³тыµ ек¿ жа²ында да орналастырып б¿рнеше рет ºлшеу керек. ªлшеуге ыµ²айлы болу ½ш¿н, электродтыµ ±йтеу¿р б¿реу¿ндег¿ оське ек¿ ºз – ара перпендикуляр, ±рб¿р 2 см сайын бºл¿г¿ бар электродтарды іою керек. Рейка (ж¿µ¿шке тая³ша) немесе 2 см сайын вертикаль ж±не горизонталь диаметр¿не картон диск орналастырыл²ан.

Ультражо²ары жи¿л¿кт¿ электр ºр¿с¿н¿µ кернеул¿г¿н¿µ шамасына пропроциональ, микроамперметрд¿µ т¿лшес¿н¿µ ауыт³у шамасын жазып, ж±не №1 кестеге толтырып, шыііан іортындыны графикке салып кєрсету керек: абцисса ос¿не – пластинканыµ центр¿нен емдеуш¿ге ³ойыл²ан электрод³а дей¿нг¿ ара³ашы³ты³, ордината ос¿не микроамперметрд¿µ кºрсету¿н салу керек. Б¼ндай гафикт¿ вертикаль жазы³ты³ ½ш¿н де, горизонталь жазы³ты³ ½ш¿н де салу керек. Еµ соµында вертикаль ж±не горизонталь жазы³тарда ºр¿ст¿µ таралуы неге б¿рдей деген с¼ра³³а жауап беру керек.

УЖЖ аппаратында²ы электродтардыµ арасында²ы ультражо²ары жи¿л¿кт¿ электр ºр¿с¿н¿µ таралуын зерттегенде ºлшеп алын²ан м±ндерд¿µ ³ортындысы.

1 – кесте.

Вертикаль жазы³ты³та		Горизонталь жазы³ты³та
Центрден ара³ашы³ты³ R, ñì	Òîê ê½ø¿ I, ìêÀ	Центрден ара³ашы³ты³ R, ñì	Òîê ê½ø¿ I, ìêÀ

Электродтардыµ диаметр¿ ºзгеше, электродтарды алып жо²арыда²ыдай ºлшеуд¿ ³айтадан ³айталау²а болады. Диаметрлер¿ ±рт½рл¿ электродтарды пайдаланып, ºлшеп алын²ан шамаларды, графиктерд¿ салыстырып, ±рт½рл¿ екенд¿г¿не т½с¿н¿ктеме бер¿µ¿здер.