установочная по ист.бел / СТРУКТУРНА-ЛАГІЧНЫЯ СХЕМЫ
.pdf
Умовы аб’яднання
|
Агульныя |
|
Асобныя |
• |
манарх (кароль польскі, вялікі |
• |
адміністрацыйны апарат |
|
князь літоўскі) |
• |
заканадаўства |
• |
сенат і сойм |
• |
суд |
• |
знешняя палітыка |
• |
войска |
|
|
||
• |
у мовы набыцця зямлі польскі- |
• |
тыту л і пячатка |
|
мі і літоўскімі феадаламі ў |
• |
мова |
|
межах новай дзяржавы |
||
|
|
|
Барацьба за захаванне самастойнасці ВКЛ
1581 г. – створаны Галоўны Трыбунал – вышэйшы судовы орган для ВКЛ.
1588 г. – выдадзены III Статут ВКЛ, дзе сцвярджалася, што займаць дзяржаўныя пасады і атрымліваць землі ў ВКЛ маглі толькі грамадзяне ВКЛ. Статут па сутнасці скасаваў многія пасновы Люблінскай уніі.
1655 г. – польскім воінскім часцям забаронена пераходзіць межы ВКЛ без спецыяльнага дазволу.
1673 г. – кожны трэці сойм павінен збірацца ў ВКЛ.
Накірункі і плыні хрысціянства ў XVI ст.
Праваслаўе |
Каталіцызм |
Пратэстантызм |
|
Уніяцтва (І. Пацей, І. Кунцэвіч)
Англіканства |
|
Лютэранства |
|
Кальвінізм |
|
Арыянства |
|
|
|
|
|
|
|
21
Рэч Паспалітая ў к. ХVI ст.
Асноўныя хрысціянскія канфесіі ў Беларусі
Што |
Праваслаўе |
Каталіцызм |
Пратэстан- |
Уніяцтва |
параў- |
|
|
тызм |
|
ноўваецца |
|
|
|
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
Крыніца |
Свяшчэннае Пісанне (Біблія), Свя- |
Біблія |
Біблія, Свя- |
|
веры |
шчэннае Паданне (пастановы Уся- |
|
шчэннае Па- |
|
22
|
|
|
|
|
|
|
|
|
З а к а н ч э н н е |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
2 |
|
|
3 |
|
4 |
|
|
5 |
|
|
|
|
ленскіх сабораў і вучэнне айцоў царк- |
|
|
|
данне |
|
|
|||||
|
вы) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Асноўныя дагматы супадаюць, тры- |
Трыадзінства |
Трыадзінства |
|||||||||
|
адзінства Бога |
|
|
|
|
Бога |
(прыз- |
Бога; Дух |
|
|||
|
Дух Святы зыхо- |
Дух Святы зыхо- |
наюць не ўсе |
Святы |
зыхо- |
|||||||
|
дзіць толькі |
ад |
дзіць ад Бога-Ай- |
плыні); |
Дух |
дзіць |
ад |
Бо- |
||||
|
Бога-Айца |
|
ца і Бога-Сына. |
Святы |
зыхо- |
га-Айца і Бо- |
||||||
Сімвал ве- |
|
|
Культ |
Маці |
Бо- |
дзіць |
ад |
Бо- |
га-Сына. Ас- |
|||
|
|
жай (Дзевы Ма- |
га-Айца і Бо- |
ноўныя |
даг- |
|||||||
ры (12 ас- |
|
|
||||||||||
|
|
рыі). |
Існаванне |
га-Сына. Ад- |
маты |
тыя |
ж, |
|||||
ноўных |
|
|
||||||||||
|
|
чысцілішча, |
не- |
маўляецца |
што |
і |
ў |
ка- |
||||
дагматаў) |
|
|
||||||||||
|
|
пагрэшнасць Па- |
шанаванне |
таліцызме |
|
|||||||
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
пы Рымскага ў |
анёлаў, Бага- |
|
|
|
|
||||
|
|
|
пытаннях веры |
родзіцы, |
вы- |
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
ратаванне ду- |
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
шы асабістай |
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
верай |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
Візантыйска- |
|
Рымскі |
|
|
Замена |
таін- |
Літургія, |
|
|||
|
славянскі |
|
|
|
|
стваў 3 абра- |
прызнанне 7 |
|||||
|
Прызнанне 7 таінстваў |
|
|
дамі: |
|
хры- |
таінстваў; |
за- |
||||
|
|
|
|
|
|
шчэнне, |
вян- |
хаванне |
пра- |
|||
|
Адсутнасць |
цэ- |
Цэлібат для ўся- |
чанне, |
|
пры- |
васлаўнай |
|
||||
|
лібату для белага |
го духавенства |
|
|
||||||||
Абрад |
чашчэнне; |
абраднасці; |
||||||||||
духавенства |
|
|
|
|
адмаўленне |
адсутнасць |
||||||
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
ад пакланен- |
цэлібату |
|
||||
|
|
|
|
|
|
ня святым, |
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
крыжу, |
мо- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
шчам, |
спява- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
нне псалмоў |
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
Мова на- |
Царкоўна- |
|
Лацінская |
|
Нацыяналь- |
Царкоўна- |
|
|||||
славянская |
|
|
|
|
ная |
|
|
славянская, |
||||
бажэнства |
|
|
|
|
|
|
||||||
Нацыянальныя мовы |
|
|
|
|
|
грэчаская, |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
нацыянальная |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Месца на- |
Царква |
|
Касцёл |
|
|
Збор |
|
|
Царква |
|
|
|
бажэнства |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Патрыярх |
|
Папа Рымскі |
|
Свяшчэнства |
Папа Рымскі |
||||||
Вышэйшы |
|
|
|
|
|
ўсіх |
верую- |
|
|
|
|
|
іерарх |
|
|
|
|
|
чых |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Каляндар |
Юліянскі |
|
Грыгарыянскі |
|
Грыгарыянскі |
Грыгарыянскі |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
23
Уніяцтва ў Беларусі ў к. ХVI – пер. пал. ХVII стст.
Сацыяльна-эканамічны стан Рэчы Паспалітай у ХVII–ХVIII стст.
Войны сяр. ХVII–ХVIII стст.
Казацка-ся- |
|
Вайна з Расіяй |
|
«Крывавы |
|
Паўночная |
лянская вайна |
|
1654–1667 гг. |
|
патоп» |
|
вайна |
1648–1651 гг. |
|
|
|
|
1700–1721 гг. |
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
Эканамічны |
|
|
|
Міжусобная барацьба |
|
крызіс |
|
магнацкіх груповак |
|
|
|
|
24 |
|
Падзелы Рэчы Паспалітай
Першы падзел: 1772 г.
Да Расійскай імперыі адышлі: значная частка Полацкага, усходняя частка Мінскага, амаль цалкам Віцебскае і Мсціслаўскае ваяводствы
|
|
Да Расійскай імперыі адышла цэнт- |
Другі падзел: |
|
|
1773 г. |
|
ральная частка Беларусі з г. Мінск |
|
|
|
|
|
|
Трэці падзел:
1795 г.
Да Расійскай імперыі адышла заходняя частка Беларусі
25
Тэрытарыяльна-адміністрацыйная рэформа 1796–1797 гг.
Літоўская губерня |
Мінская губерня |
Беларуская губерня |
||
г. Вільня |
|
г. Мінск |
г. Віцебск |
|
1802 г. |
|
|
|
|
Віленская |
Мінская |
|
Віцебская |
Магілёў- |
|
кая |
|||
|
губерня |
|||
губерня |
губерня |
|
||
|
губерня |
|||
|
г. Віцебск |
|||
г. Вільня |
г. Мінск |
|
||
|
г. Магілёў |
|||
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
Гродзен- |
|
|
Смален- |
|
ская |
|
|
ская |
|
губерня |
|
|
губерня |
|
г. Гродна |
|
|
г. Смаленск |
Літоўскае генерал-губернатарства |
Беларускае генерал-губернатарства |
|||
Дзейнасць тайных таварыстваў у Беларусі
1817 г.
«Таварыства філаматаў»
А. Міцкевіч, Т. Зан, Я. Чачот, І. Дамейка
Мэты: культурнаасветніцкая дзейнасць, ліквідацыя прыгоннага права, звяржэнне самадзяржаўя, аднаўленне Рэчы Паспалітай
1820 г.
«Таварыства філарэтаў»
І. Лялевель, М. Баброўскі, І. Даніловіч
Мэты: пашырэнне асветы, прапаганда роўнасці і свабоды, аж да ліквідацыі прыгоннага права і дазволу незалежнага існавання народаў
1836 г.
«Дэмакратычнае таварыства»
Ф. Савіч
Мэты: устанаўленне роўнасці паміж людзьмі, вызваленне сялян і надзяленне іх зямлёю, перадача ўлады народу
26
Паўстанне 1830–1831 гг.
Лістапад 1830 г. – у Варшаве ўспыхнула паўстанне з мэтай аднаўлення Рэчы Паспалітай у сувязі з намерам расійскага імператара Мікалая І паслаць войска на падаўленне рэвалюцыі ў Францыі і Бельгіі.
Кансерватыўна-арыстакратычная плынь
(А. Чартарыйскі). Захаванне традыцый, стабільнасці, упарадкаванасці, аднаўленне Рэчы Паспалітай у межах 1772 г.
Шляхецка-рэвалюцыйная (дэмакратычная) плынь
(І. Лялевель). Лозунг «За нашу і вашу свабоду». Выступалі за салідарнасць з рускім вызваленчым рухам, але не ставілі пытання аб нацыянальных правах народаў
Ход паўстання:
Студзень 1831 г. – для кіраўніцтва паўстаннем створаны Віленскі цэнтральны паўстанцкі камітэт. Выбраны нацыянальны ўрад на чале з А. Чартарыйскім. Прыняты акт аб пазбаўленні Мікалая I і членаў яго сям’і права на польскі прастол.
Сакавік – красавік 1831 г. – паўстанне ахапіла Літву, ПаўночнаЗаходнюю Беларусь.
Май 1831 г. – выступленні пачаліся ў Гродзенскай губерні. Чэрвень – ліпень 1831 г. – паўстанне пашыралася на поўдзень
Мінскай губерні.
19 чэрвеня 1831 г. – паўстанцы разгромлены ў бітве за Вільню. Пачатак жніўня 1831 г. – паўстанне падаўлена на ўсёй тэрыторыі
Беларусі.
Вынікі грамадска-палітычнага руху
царскі ўрад узяў курс на аслабленне польскага ўплыву ў беларускіх губернях;
1820 г. – указ аб спыненні дзейнасці Ордэна езуітаў на тэрыторыі Расійскай імперыі;
1831 г. – указ «Аб разборы шляхты у заходніх губернях і аб упарадкаванні гэтага роду людзей»;
1831–1840 гг. – адмена дзеяння Статута ВКЛ на беларускіх землях.
27
Сялянская рэформа 1861 г. і яе асаблівасці на Беларусі
Прычыны: крызісны стан эканомікі і неабходнасць скасавання перашкод для яе далейшага развіцця; антыпрыгонніцкі рух сялян
Агульныя палажэнні: сялянам гарантаваліся асабістая свабода, грамадзянскія правы і права распараджэння сваёй маёмасцю; зямля прызнавалася ўласнасцю памешчыкаў; да правядзення выкупной аперацыі (9 гадоў) сяляне павінны былі адбываць павіннасці (часоваабавязаны стан); стваралася новая сістэма кіравання вёскай: стараста – сельская грамада – воласць
Заканадаўчыя акты:
1.«Маніфест» аб адмене прыгоннага права ад 19 лютага 1861 г.
2.«Агульныя палажэнні».
3.«Мясцовае палажэнне», для Ві-
цебскай і Магілёўскай губ. (ад 1– 2 да 4–5,5 дзесяцін на рэвізскую душу).
4.«Мясцовае палажэнне», для Ві-
ленскай, Гродзенскай, Мінскай, часткі Віцебскай губ. (замацоўваўся дарэформенны надзел зямлі). Усяго прынята 17 актаў
Станоўчыя вынікі:
сяляне атрымалі грамадзянскія правы і свабоды;
рэформа садзейнічала развіццю капіталізма, фарміраванню рынка наёмнай рабочай сілы.
Адмоўныя:
захаваны феадальныя перажыткі (буйнае памешчыцкае землеўладанне, сервітуты, цераспалосіца)
Выкупная сума раз-
лічвалася шляхам 6 % капіталізацыі гадавога аброку. 20 % плацілі сяляне, 80 % – пазыка дзяржавы
Праваднікі:
міравыя пасрэдні-
кі;
павятовыя міравыя з’езды;
губернскія па сялянскіх справах установы
Уплыў паўстання
1863 – 1864 гг.:
сяляне пераводзіліся на абавязковы выкуп зямлі;
на 20 % зніжаліся выкупныя плацяжы;
беззямельным сялянам вярталіся іх надзелы;
захоўвалася сервітутнае права
28
Буржуазныя рэформы 1860–1870-х гг. на Беларусі
Назва |
Год |
Капіталістычныя |
|
Феадальныя |
Асаблівасці |
|||||||||||
рэфор- |
правя- |
|
рэформы на |
|||||||||||||
|
|
рысы |
|
|
перажыткі |
|||||||||||
мы |
дзення |
|
|
|
|
|
Беларусі |
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
Ствараліся земствы – |
Перавага ў |
|
|
Выбарныя |
земскія |
|||||||||
|
1864 г., у |
выбарныя органы кі- |
земскіх |
орга- |
органы адсутнічалі |
|||||||||||
|
равання гаспадаркай, |
нах |
кіравання |
ў |
Беларусі |
да |
||||||||||
|
Беларусі |
|||||||||||||||
Земская |
адукацыяй, аховай |
|
належала |
два- |
1911 г. Земскія чы- |
|||||||||||
пачалася |
|
|||||||||||||||
|
здароўя і культурай у |
ранству |
|
|
|
ноўнікі |
і |
служа- |
||||||||
|
ў 1911 г. |
|
|
|
||||||||||||
|
паветах і губернях |
|
|
|
|
|
|
чыя |
прызначаліся |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ўладамі |
|
|
|
|
|
|
Суд усесаслоўны, |
|
Суддзямі і пра- |
Міравыя суддзі не |
|||||||||||
|
1864 г., у |
публічны, незалеж- |
курорамі |
былі |
выбіраліся, а прыз- |
|||||||||||
|
ны |
ад |
улады, |
спа- |
пераважна |
два- |
началіся; спіс пры- |
|||||||||
|
Беларусі |
|||||||||||||||
Судовая |
борніцкі (адвакат, |
|
ране. |
Захавалі- |
сяжных зацвярджа- |
|||||||||||
пачалася |
|
|||||||||||||||
|
пракурор, прысяж- |
|
ся цялесныя па- |
лі губернатары |
||||||||||||
|
ў 1872 г. |
|
||||||||||||||
|
ны павераны, пры- |
каранні сялян |
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
сяжныя засядацелі) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
Выбранне органаў |
|
Маёмасны |
|
|
Гарадскі кіраўнік не |
|||||||||
|
1870 г., у |
самакіравання: га- |
|
цэнз; цэнз асе- |
выбіраўся, а прыз- |
|||||||||||
Гарад- |
Беларусі |
радской думы, га- |
|
дласці; |
рэлігій- |
начаўся |
губерната- |
|||||||||
ская |
пачалася |
радской управы на |
|
ныя |
абмежава- |
рам (МУС); абмя- |
||||||||||
|
ў 1875 г. |
чале з гарадскім кі- |
|
нні |
|
|
|
|
жоўвалася прадстаў- |
|||||||
|
|
раўніком |
|
|
|
|
|
|
|
ніцтва яўрэяў |
|
|||||
|
|
Адмена |
рэкрутчыны |
Бяспраўнае ста- |
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
і ўвядзенне з 20-гадо- |
новішча салдат; |
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
вага |
ўзросту |
ўсеа- |
прымяняліся |
|
|
|
|
|
||||||
|
|
гульнай воінскай па- |
цялесныя |
пака- |
|
|
|
|
|
|||||||
Ваенная |
1862 г. |
віннасці. Тэрмін слу- |
ранні |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
жбы – 6–7 гадоў, на |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
флоце да 8. Створана |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
Віленская ваенная |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
акруга |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
Усесаслоўнасць |
на- |
Утрыманне |
|
Руская |
мова |
на- |
||||||||
|
|
вучання; розныя ты- |
школьных уста- |
вучання; |
|
грамад- |
||||||||||
Школь- |
|
пы |
навучальных |
ус- |
ноў за кошт на- |
ства |
не |
|
дапуска- |
|||||||
1864 г. |
таноў |
|
|
|
сельніцтва; |
вы- |
лася |
да |
кіравання |
|||||||
ная |
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
сокая |
плата |
за |
школамі; |
|
|
ма-ла |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
навучанне ў |
|
земскіх школ |
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
гімназіях і ВНУ |
|
|
|
|
|
||||
|
|
Творы |
вялікіх |
паме- |
Захавалася |
|
|
Выданні |
на |
бела- |
||||||
|
|
раў (звыш 20 друк. |
цэнзура газет і |
рускай |
мове не |
|||||||||||
Цэнзур- |
|
арк.) і выданні наву- |
часопісаў |
|
|
дазваляліся; |
абмя- |
|||||||||
1865 г. |
ковых |
устаноў |
не |
|
|
|
|
|
жоўваліся |
магчы- |
||||||
ная |
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
падлягалі цэнзуры |
|
|
|
|
|
|
масці ствараць но- |
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
выя |
перыядычныя |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
выданні |
|
|
|
|
29
Змены ў сістэме адукацыі
Адукацыя (школьная рэформа 1864 г.)
Сярэдняя – мужчынскія і жаночыя гімназіі
(7 кл.)
Пачатковая – народныя (1–2 кл.) і гарадскія (6 кл.) вучылішчы, царкоўна-прыходскія школы і школы граматы
Класічныя гімназіі – гуманітарныя навукі (без экзаменаў ва ўніверсітэты)
Рэальныя гімназіі – прыродазнаўчыя і тэхнічныя навукі (без экзаменаў у тэхнічныя ВНУ)
Становішча сельскай гаспадаркі на Беларусі ў другой палове ХIХ cт.
Шлях развіцця капіталізму – «прускі», з існаваннем памешчыцкага землеўладання і латыфундый
Феадальныя |
Капіталістычныя |
|
перажыткі |
рысы |
|
адпрацоўкі |
рост буржуазнага |
|
землеўладання |
||
|
||
панаванне памеш- |
змешаная гаспадарка |
|
чыцкіх латыфундый |
|
|
малазямелле сялян |
прымяненне наёмнай |
|
працы |
||
|
||
цераспалосіца |
спецыялізацыя |
|
сервітутныя землі |
сацыяльная дыфе- |
|
рэнцыяцыя вёскі |
||
|
||
абшчынная і кругавая |
развіццё арэндных |
|
парука |
адносін |
30