enbek

Теория и история государства и права

11

заманына тірелетіні даусыз. Көшпелі тұрмыс-

Тарихымыздағы Төле, Қазыбек, Әйтеке билер өз

тіршілік үрдісіне сүйенген қоғам жағдайындағы

өңірінде (жүздерінде) төбе билер болған. Төбе

билер институты дегеніміздің өзі, ең алды-

билердісайлайтынхалықемес,билержиынында

мен, мұрагерлік заңына негізделген дәстүрлі

сайлаған.Олардықалаулы,қаламышбилердепте

аристократиялық билік-хандық институтына

атаған.Қатарбилерге-қазақбилеріқұрамындағы

қарағанда халықтың қайнаған ортасының өзі та-

Төбебиден(Төлеби)басқалары,яғнибір-бірінен

рихи қалыптастырып шығарған демократиялық

артықшылығы жоқ, тең құқылы билер жатқан.

билік тұтқасы. ХVІІІ ғасырға дейін билер инсти-

Олар - Қазыбек пен Әйтеке билер. Сол сияқты

туты бірнеше сатыдан өтті:

әр жүз билері құрамында да төбе және қатар

1. Сонау түркілер заманынан ХІІ ғасырға

билер болған. Жеке би - әрбір ауыл, кіші рулық

дейін. Қазіргі Қазақстан территориясында

бөліністе билер құрамы болмаған, олардағы би

қалыптасқан көшпелі қоғамдардың алғашқы

- біреу (жеке) болған. Жеке билер сайланбаған

кезеңіндегі ақсақалдар кеңесі, ру-тайпалық

немесе қаламыш би деп те аталынбаған. Төтен

құрылымның өзін-өзі басқару тәрізді қоғамдық

би - екі ел арасындағы кейбір даулы мәселелерді

тетігі ретінде бек, би институттарының пайда

шешіп келуге ел арасындағы билерден таңдама

болуының негізгі алғы шарты болып табылады.

билер тобын құрып, өкілетті етіп жіберілетін

2. ХІІ-ХІV ғасырды қамтиды. Бұл кезеңде би-

билер (төтенше би деп те атаған). Бұл билер

лер институты одан әрі етек жая бастады, бірақ

сайланбаған, олар елдің беделді адамдарынан

мұнда билер институтының ара-жігі әлеуметтік

құрылған [4, 140-141 б.].

өмірдіңжоғарғысатысындағыбасқаружүйесінен

Дауларды шешудің дәстүрлі жолдарын зерттеу

ажырамаған.

барысында әдет-ғұрып түсінігіне тоқталу артық

3. ХV-ХVІ ғасырлар. Бұл аралықта қазақ

болмайды. Әдет-ғұрып қауымдағы адамдардың

хандығыныңнегізіқаланып,билеринститутының

қарым-қатынасын реттейтін, дағдыға айналып,

түпкілікті қалыптасып болуы жүрді. Сондықтан

географиялық,ұлттық,экономикалықфакторларға

ноғай ордасының саяси құрылысында билердің

байланысты қалыптасқан, жазылмаған мінез-

ең жоғарғы мемлекеттік лауазым болғандығын

құлық қағидасы. Әдет-ғұрып құқығы қазақ

айтуға болады. Алайда бұл дәуірде билер ин-

қоғамындағы құқықтың, құқықтық жүйенің жал-

ституты хандық институтынан әлі нақты бөліне

пы жиынтығы болып табылады [5, 449 б.].

қоймағанды, сондықтан да сөз болып отырған

Әдет-ғұрып

заңдары

Азияны

мекенде-

кезеңде билер институты «батыр», «жырау» ин-

ген ғұн, үйсіндерде б.з.д. ІІІ ғасырларда, ал

ституттарымен тығыз астасып жатыр.

қаңлы, түркілерде V-VІ ғасырлардан бастап

4. ХVІ-ХІХ ғасырлар. Әсіресе ХVІІ ғасырдың

пайда болғандығы туралы деректер бар. Онда

екінші жартысынан ХVІІІ ғасырдың алғашқы он

мұрагерлік, меншік, қылмыстық мазмұндар

жылдығында билер институты шырқау шегіне

қамтылған. Ол жетіле келе, мемлекетті

жетті. Бұл тұстағы билер институтының та-

басқару ісінде

қажетке

айналған.

Міне осы

рихи функциясы – бір жағынан ру-тайпалық

көшпенділердің әдет-ғұрып заңдары негізінде

қарым-қатынастарды, дауларды реттеп от-

қазақ дәстүрлік заңдары қалыптасты. Ол

ырушы әлеуметтік тетік, екінші жағынан,

ғасырлар бойы қалыптасқан, жетілдірілген ауыз-

аристократиялық хан билігін теңдестіріп-тежеп

ша жинақ болды. Бұл заңдар қазақ қоғамының

отырушы саяси тетік.

экономикалық, мәдени көшпелі тірлігіне

Қазақ мемлекеттігі тарихында билердің орны

сәйкес келді. Сондай-ақ қоғамдық-құқықтық

әр дәуірдің тарихи оқиғасымен мәні арта түсіп,

қатынастарды реттеу үшін қазақтың әдет-ғұрып

ірі тұлғаларға айналғаны анық.

құқығыхан,сұлтан,бижәнебасқаруөкілдерімен

Билер - Ата би, төбе би, қатар би, жеке би,

бекітілді және қадағаланып отырды.

төтенби,балабиболыпбөлінген.Атаби–бұрын

Ғалымдарарасында«әдет»терминініңшығуы

билік құрған, талай елдік істер мен даулардың

туралы біртекті пікірлер жоқ. «Әдет» - «әдет-

тағдырын шешіп, елге танылған, енді қартайып,

ғұрып» деген араб сөзінен шыққан, мағынасы

билік ісін ізінен ерген кіші билерге тапсырған

дағды, әдет. Әрине қандай бір іс болмасын,

адам. Ол биліктен қарттығына байланысты

әуелі дағдыға, әдетке айналып, кейін белгілі

қалғанымен, кейінгі билер қауымы оны ақылшы,

мерзім өткенде көпшілік қолданатын заңға ай-

кеңесші ретінде мойындап, батасын алып

налып, оны бұзу ерсі қылық, қылмыс саналған.

отырған. Төбе би – елдік немесе өңірлік (регион)

Әр халықтың өзіне жарасатын әдет-ғұрып, салт-

аумақта сайланып қойылатын қаламыш билер.

санасы мен дәстүрлері бар.

12

№ 1 (25) 2012 г. Вестник Института законодательства Республики Казахстан

Қазақтың әдет-ғұрып құқығының негізгі

мен әдіс-айласын көрсететін. Қоғамдық

белгілері ретінде төмендегілерді атап өту керек:

даулы-мәселелердің, талас-тартыстардың көбі

1. Патриархалдық туыстық ереже, яғни

адамгершілік рухани ережелерімен, талапта-

туыстардың бір-біріне өзара көмегі.

рымен шешіліп жатты. Себебі көшпелілер бір-

2. Ескіден келе жатқан көптеген ережелер

бірін соттасуға, бет ашысуға қимайтын, яғни

мен институттар, яғни қағидасы қанға-қан алу,

олар адамның рухын жоғары қойды. Қазақ

әмеңгерлік т.б.

қоғамындағы сот процесінің басты мақсаты

3. Қылмыстық іс пен азаматтық құқық

- бітім еді. Яғни, дауласушы не арыздасушы

бұзушылықтың арасын айырып көрсетпеуі.

жақтарды жұрт алдында келістіріп, бітімдестіру.

4. Саяси қылмыс институты түсінігінде

Қазақ билері - бірлік, ынтымаққа шақыратын

қалыптасты, яғни Отанды сату, майдан шебінен

шешімдерді, даулы істерді бітімге келтіретін

қашужәнеәскербасшылығынабағынбау[3,52б.].

шешімдерді және айып салатын шешімдерді

Қазақ халқының, оның мемлекеттілігiнiң сан

ұстанған. Бірлікке, ынтымаққа шақыратын

ғасырлар бойы құрылу, қалыптасу және өрлеу

шешімдердіңбірі-үшжүздіңбилеріОрдабасыға

кезеңiнде ұрпақтан-ұрпаққа берiлiп, осы кезге

жиналып, елді жоңғар басқыншылығына

дейiн ел есiнде қалған заң баптарын келтiруге

қарсы топтасуға шақыру болды. Сол шешімнің

болады, олар дауларды шешу барысында би-

нәтижесінде қазақ елі жауды талқандап, өзінің

лер ұстанатын, басшылыққа алатын нормалар

ұлттық тұтастығын сақтап қалды.

жиынтығы ретінде де қарастырылады.

Бітімге келтіретін үлкенді-кішілі шешімдер

Сонымен, қарастырылып отырған кезеңдегi

бола берген. Ол, әсіресе ел арасындағы, жеке

қазақ мемлекетi құқығының пайда болуы,

адамдар арасындағы дау жанжалдарды реттеу-

қалыптасуыжәнедамуэволюциясыхалқымыздың

ге, рухани кінәсін жоюға бағытталған. Айып са-

сол

дәуiрдегi

шаруашылық-экономикалық,

латын шешімдерге билер кінәліге айып салып,

рухани-мәдени

өмiрiнiң

ерекшелiктерiмен,

соны орындаттырған. Айып түрлері аз емес.

деңгейiмен тығыз байланысты болды. Қазақ

Қазақ әдет-ғұрып құқығы бойынша, сот ісін

қоғамының экономикалық негiзi (базисi) дәстүр,

жүргізудің міндеттері мынадай еді:

салт, әдеп, әдет-ғұрыпқа негiзделiп, соған

1) бұзылған құқықтың орнын мүлікпен, зат-

сәйкестендiрiлiп, ұзақ уақыт бойы тайпалық-

пен, мал басымен, қыстаумен, жайлаумен, су

рулық қатынастардың өзiндiк ерекшелiктерi,

көздерімен толтыру арқылы қамтамасыз ету,

қағидалары сақталғандықтан, сол саяси жүйенiң

қалыңдықтың, жесірдің құқығын қорғап, құн,

қондырмасын бейнелейтiн құқықтық көзқарастар

айып, қалың малды төлету және кінәліні жазалау;

мен тиiстi құқықтық мекемелер қалыптасты.

2) айыпталушының жәбірленушіге келтір-

Бастапқы кезеңде ұзақ уақыт бойы ауыздан-

ген материалдық шығыны мен зиянының ор-

ауызға, ұрпақтан-ұрпаққа сөз құдiретi арқылы

нын толтыру. Қазақтардың әдеттік құқығында

берiлiп келген әдет-ғұрып ережелерi мен

зиянды қолдан жіберілген олжа формасында

қағидалары мемлекет тарапынан рәсiмделiп,

ерекшеленеді(малбасынамалқосылуы,мүліктің

бекiтiлiп, толықтырылып әрi жетiлдiрiлiп

өсуі және т.б.);

дәстүрлiқазаққоғамынаортақ,жалпығамiндеттi

3) дау-жанжалдағы жәбірленуші жақтың рулық

заң ретiнде қалыптасты [6, 3 б.].

абыройынтиістідеңгейдеқанағаттандырып,қайта

Бізісжүргізу,тікелейдаулардықарастырудың

қалпына келтіру. Қауым мүшесінің арын және

қалыптасқан рәсімдеріне талдау жасағанда,

жеке абыройын, оның отбасының, аты-жөнінің,

қазақстандық әдеттік іс жүргізу құқығы бой-

руының, тайпасының және оның бөлімшесінің

ынша сот ісін қарауы мәселесі жөнінде

арын қорғау.

зерттеуші Г. Шакаевтың еңбегінде жан-жақты

Билердің дауларлы қараудағы кейбір нысан-

қарастырылғанын байқаймыз.

дарын төмендегідей негізгі құрамдас бөліктерге

ҚазантөңкерісінедейінгікезеңдеҚазақстанда

бөлуге болады:

дауларды қарау билер сотының негізгі қызметі

- дайындық-келістіру бөлімі;

болды. Дәл осы кезеңде билер өздерінің қабілет-

- нақтылы жағдайлар мен дәлелдемелерді

қарымы мен тәжірибесін көрсетіп, «ақиқаттың

зерттеу;

жаршысы», «салт-дәстүрдің білгірі», «тәртіп

- тараптардың, куәгерлердің сөз алуы;

сақшысы», «әділеттікті сақтаушы», «дәстүрді

- билердің жарыссөзі;

қорғаушы» рөліне енетін,

нақтылы даулар-

- дәлелдемелерге баға беріп, іс бойынша

ды

шешу арқылы өздерінің мүмкіндіктері

шешім шығарып, үкімді жариялау;

Теория и история государства и права

13

- сот ісін қараудың аяқталуы және даудың

куәларды келтірген. Куәлар өздерінің сөздерімен

аяқталғанын білдіретін символикалық салт –

белгілі бір тараптың сөздерін мойындап немесе

«ала жіптің» кесілуі.

теріске шығарып отырды.

Сот отырысының бастапқы процедурасы – би-

Билер куә болуға барлық адамдарды жібере

лер «мәжілісі» көп жағдайда сот ісінің қозғалу

бермейтін. Куә бола алмайтындар қатарына

тәртібінебайланысты.Егерсотқаалыпкелгендау-

әйелдер, жасы он беске толмағандар, ақыл-есі

шаррудыңнемесерубөлімшелерініңішінежария-

толық емес адамдар және соған дейін өтірік куә

ламай, туыс тараптардың бастамасымен аралық

бергеніүшінұсталғандар,төлеңгіттерменқұлдар

сот түрінде болған-біткенді баяндаумен басталса,

жатқызылды. Сонымен қатар баласы әкесі үшін,

тергеуге төмендегі жайттар негіз болады:

немересі атасы үшін, яғни жақын туысқан адам-

а) дауласушы тараптардың немесе олардың

дар сотта куә бола алмады.

сенімді өкілдерінің, куәгерлердің және басқа да

Дауласушы тараптардың егер оған себептері

тұлғалардың келген-келмегенін тексеру;

болса, куәларды қаралып жатқан даудан

ә) тараптардың немесе олардың сенімді

аластатуға құқылары болды. Мұндай себептерге

өкілдерініңкелмейқалужағдайларынқарастыру,

мыналаржатты:куәгепараберу,туысқандық,ай-

келмеусебебінбілужәнесотісінсырттаужүргізу

ыптаушымен немесе жауап берушімен достығы

мүмкіндігі [7, 633-635 б.].

немесе қастығы. Дәл осындай себептермен би де

ХІХ ғасырдың екінші жартысына дейін

дауды шешуден аластатылуы мүмкін. Бірақ егер

билердің шешімі жазба түрде еш жерде

мұндай айыптаулар дәлелденбеген жағдайда ай-

түсірілмеген.Көбінеауызшатарихдеректерінде,

ыптаушы тарап жазаға тартылды.

фольклорлық негізінде сақталып келді. ХІХ

Егер куәларды келтіру арқылы істі шешу

ғасырдың екінші жартысынан бастап, «билер

олардың

жоқтығынан

мүмкін

болмаған

кітабы» қалыптасты. Онда сот үкімдері, би

жағдайда, дауды елге беделді, танымал адамдар-

шешімдерініңқысқашамазмұныжазылатынбол-

дан ант алумен бітірген. Билермен ант алып, ант

ды. Билердің билігі, үкімдері жеке құжат ретінде

берукөпшілікжағдайларда:ерқұны,жесірдауы,

толтырылып сақталғандары да бар.

ұрлық,жердауысияқтыкүрделідау-жанжалдарда

Билер сотында дауды шешудегі дәстүрлі

қолданылатын дәстүрлі заң болған.

жолдардың ең негізгі бір ерекшелігі – оның

Негізінен анттың екі түрі қолданылған.

жариялығы мен ашықтығы. Қандай дау бол-

Біріншісі, жауап

беруші

адам қабылдайтын

масын, билер оны қараған кезде жариялықты

«ақтайтын» ант, ал екіншісі, шағымданушы

және сот процесінің ашық болуын қамтамасыз

жақтан

қабылданатын «айыптаушы»

неме-

етіп отырды. Бұл жөнінде қазақ әдет-ғұрып

се «теңдік» деп аталды.

Бұлардың

біріншісі

құқығын терең зерттеушілер де қазақ билерінің

іс жүзінде көп қолданылған. Өйткені, билер

билік айтуы, іс қарауы ашық түрде жариялылық

кішігірім дауларда, егер қылмысын дәлелдейтін

принципі негізінде жүргізілгендіктен, әділ сот

нақты

айғақтар

болмаған жағдайда

жау-

ісінің барлық оқиғалары, дәлелдеу процесі

ап берушіден ант алу арқылы дауды бітіріп

қатысушылардың көзінен таса болмағанын, істі

отырған.

құпия түрде қарауға тыйым салынғанын атап

Қазақ қоғамында ант қабылдау деген өзіне

көрсетеді.

тән жауапкершілік алды дегенмен бірдей бол-

Сот процесі басталғанда әрбір тарап бидің

ды. Негізінен дауда ант қабылдау дауды шешуде

алдында даудың қалай басталғанын және қалай

барлық басқа мүмкіндіктер қолданып болғаннан

болғандығы жөнінде өз ойын ортаға салады.

кейін ғана белгіленді. Мұндай жағдайда би жау-

Дауда бірінші сөз шағымданушы жаққа беріледі,

ап берушіге оның кінәсіз екендігін дәлелдейтін

ал одан кейін би жауап беруші жаққа сөз береді.

ант қабылдауды талап етті. Ант қабылдау үшін

Өз кезегінде жауап беруші өзіне қарсы айтылған

жауапкер жақтан бірнеше кісі шыққан. Ант

айыптаулардыңәділеттігінтолықтайнемесежар-

қабылдайтын адамға деген талаптар куәларға

тылай мойындаса және келтірген залалдың ор-

қойылатын талаптармен бірдей болды. Со-

нын толтыруға дайын екендігін айтса, би бірден

нымен қатар ант қабылдайтын адамды қарсы

екі жақты келісімге келтіріп, бітім жасасқан.

жақ өзі таңдайтын. Бірақ осы таңдаған адамы

Егер жауап беруші жақ айыптауды негізсіз

жауапкермен араздықта болмау керектігін би-

десе, онда сот процесі істі қараудың келесі са-

лер қадағалап отырған. Ант қабылдауға адам

тысына көшті. Мұндай жағдайда айыптаушы

таңдалғаннан кейін, билер ант қабылдау жерін,

тарапта, жауап беруші тарапта өз жақтарынан

уақытын белгілеген.

16

№ 1 (25) 2012 г. Вестник Института законодательства Республики Казахстан

Вопрос об исчислении сроков в праве остает-

го правового акта в силу соотносится с датой его

ся достаточно дискуссионным в практике при-

опубликования (обнародования) [1, с. 522].

менения права. Это как раз тот случай, который

Так, Федеральный конституционный закон

касается каждого, когда время наступления того

«О Конституционном Суде Российской Федера-

или иного события или вступления норматив-

ции», принятый в июле 1994 г., вступил в силу

ного правового акта в юридическую силу имеет

сразу же со дня его официального опубликова-

первостепенное значение. На самом деле, не мо-

ния. В Италии большинство нормативных пра-

жет быть неважным тот факт, когда, например,

вовых актов вступает в силу на следующий день

человеку нужно выйти на свободу в соответ-

после их опубликования [2, с. 62].

ствии с законом об амнистии, либо в течение ка-

В каждой стране срок вступления в силу нор-

кого времени нужно подать жалобу на судебное

мативного правового акта решается, исходя из

решение.

сложившейся практики, либо орган конститу-

В теории права сроки для исчисления тех или

ционного контроля решает этот вопрос своим

иных юридических фактов можно условно разде-

специальным постановлением. Так, по вопросу,

лить на две группы: 1) сроки действия норматив-

касающемуся первой публикации федерального

ных правовых актов во времени; 2) сроки, в те-

конституционного закона, федерального закона,

чение которых субъект права должен совершить

акта палаты Федерального Собрания было при-

те или иные действия либо воздержаться от их

нято Постановление Конституционного Суда РФ

совершения.

от 24 октября 1996 г. №17-П [3].

Условность подобной классификации сроков

Например, в статье 6 Федерального закона

вызвана тем, что первая группа сроков находит

от 14 июня 1994 г. № 5-ФЗ «О порядке опубли-

свое освящение в трудах по теории государства

кования и вступления в силу федеральных кон-

и права в одном разделе, а вторая группа сроков

ституционных законов, федеральных законов,

– как правило, в разделе о юридических фактах

актов палат Федерального Собрания» конкретно

как предпосылках возникновения правовых от-

определено, что указанные нормативные право-

ношений. Между тем, широкий подход к срокам

вые акты вступают в силу «по истечении десяти

вправепозволяетвзглянутьнапоставленныйво-

после дня их официального опубликования, если

прос в более систематизированном аспекте.

самими законами или актами палат не установ-

Первая группа сроков. В практике зарубежных

лен другой порядок вступления их в силу» [4].

стран срок вступления в юридическую силу норма-

В Республике Казахстан зачастую в право-

тивныхправовыхактоврешаетсяпо-разному,ипоэ-

применительной практике возникает вопрос об

томуотсутствуетединыйответнаданныйвопрос.

определении даты введения в действие норма-

В одних случаях вступление нормативного

тивного правового акта, связанной с различной

правового акта в силу связывается с датой его

интерпретацией подпункта 1) пункта 2 статьи 36

принятия или утверждения. Например, норматив-

Закона РК «О нормативных правовых актах».

ныеправовыеакты(указы,постановления,прика-

Согласно подпункту 1) пункта 2 статьи 36

зы и др.), принимаемые в тех или иных странах в

данного закона, «нормативные правовые акты

чрезвычайных или других экстремальных ситуа-

вводятся в действие в следующие сроки:.. за-

циях. В других случаях вступление нормативно-

конодательные акты Республики Казахстан, за

Теория и история государства и права

17

исключениемпостановленийПарламентаРеспу-

Во-вторых, непозволительно широкое толко-

бликиКазахстаниегопалат,нормативные пра-

вание пп.1) п.2 ст.36 Закона РК «О нормативных

вовые указы Президента Республики Казахстан,

правовых актах», высчитывая десятидневный

нормативные правовые постановления Прави-

срок для исчисления введения в силу норматив-

тельства Республики Казахстан - по истечении

ного правового акта со следующего дня после

десяти календарных дней после их первого офи-

«дня» после их первого официального опубли-

циального опубликования, если в самих актах

кования. Никто никому не давал права расшири-

или актах о введении их в действие не указаны

тельно толковать указанную норму.

иные сроки».

Если бы законодатель имел в виду необходи-

На практике возникает вопрос о необходи-

мость исчисления этого срока со следующего

мости включения в период для исчисления деся-

дня после дня их первого официального опу-

тидневного срока для вступления нормативного

бликования, то слово «дня» было бы включено в

правового акта в силу первого дня официальной

текст пп.1) п.2 ст.36 Закона РК «О нормативных

публикации нормативного правового акта либо

правовых актах».

об исчислении этого срока со следующего дня

Например, в подпункте 5) пункта 2 статьи 36

после официального опубликования норматив-

Закона РК «О нормативных правовых актах» та-

ного правового акта.

кая дата точно и однозначно определена: «нор-

Научное толкование данной правовой нормы

мативные правовые акты вводятся в действие

в смысловой связи с другими нормами Закона

в следующие сроки:.. нормативные правовые

РК «О нормативных правовых актах» при по-

акты, предусмотренные в подпункте 4) настоя-

мощи формально-правового и логического мето-

щего пункта, подлежащие государственной ре-

дов познания позволяет прийти к выводу о том,

гистрации в органах юстиции, - по истечении

что при исчислении десятидневного срока для

десяти календарных дней после дня их первого

вступления нормативного правового акта в силу

официального опубликования, если в самих ак-

следует включать первый день его официальной

тах не указаны иные сроки».

публикации по следующим причинам.

В подпункте 2) пункта 2 статьи 36 Закона РК

Во-первых, по смыслу пп.1) п.2 ст.36 Закона

«О нормативных правовых актах» также кон-

РК «О нормативных правовых актах» норматив-

кретно определено, что «нормативные правовые

ный правовой акт вступает в действие (если в

акты вводятся в действие в следующие сроки:..

самих актах или актах о введении их в действие

постановления Парламента Республики Казах-

не указаны иные сроки) по истечении десяти ка-

стан и его палат, нормативные постановления

лендарных дней после их первого официального

Верховного Суда Республики Казахстан - со дня

опубликования.

первогоофициальногоопубликования,есливса-

В статье 1 пункт 14) Закона РК «О норматив-

мих актах не указаны иные сроки».

ныхправовыхактах»указано,что«официальное

Другими словами, днем введения в действие

опубликование нормативного правового акта

постановлений Парламента Республики Казах-

- публикация для всеобщего сведения полного

стан и его палат, нормативных постановлений

текста нормативного правового акта в офици-

Верховного Суда Республики Казахстан, если

альных и периодических печатных изданиях».

в самих актах не указаны иные сроки, является

Очевидно, что официальное и периодическое

день их первого официального опубликования.

издание выходит не в конце дня, а в утреннее

Междутем,зачастуювинтернетелибопрессе

время, и поэтому течение десятидневного срока

появляются комментарии к вопросу вступления

должно начинаться именно с даты публикации

законов в силу, когда необоснованно через слово

нормативного правового акта в официальном и

«т.е.» добавляют еще один день для вступления

периодическом издании.

закона в силу.

Более того, изначально заложенные законода-

Поэтому, исходя из возникающих на прак-

телем 10 дней для вступления опубликованного

тике споров, в целях однозначного понимания

нормативного правового акта в юридическую

подпункта 1) и подпункта 2) пункта 2 статьи 36

силуявляются«разумным»срокомдлятого,что-

Закона РК «О нормативных правовых актах»

бы заинтересованные лица могли ознакомиться

предлагаем статью 36 данного закона дополнить

с текстом нормативного правового акта с учетом

пунктом 2-1 следующего содержания:

того, что официальное и периодическое издание

«2-1. В срок исчисления периода времени для

может распространяться по разным регионам

введения в действие нормативного правового

страны в разное время (утром либо вечером дня

акта включается день его первого официально-

публикации, через день его публикации и т.д.).

го опубликования».