Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:

пособие латынь

.pdf
Скачиваний:
152
Добавлен:
03.05.2015
Размер:
10.13 Mб
Скачать

ponius, -T m море

neuter, neutra, neutrum ни тот, ни

monumentum, -I n памятник

is, ea, id этот

другой

pmxunus, -a, -um ближайший

 

turbidus, -a, -um бурный

ille, illa, illud тот

Romanus, -a, -um римский

qui, quae, quod

который

anlTquus, -a, -um древний

alius, alia, aliud

другой

maturus, -a, -um спелый

 

 

Задание 4. Назовите латинский источник следующих рус­ ских слов: ностратический, солипсизм, тотальный, альтернатива, уникум, уния, кворум, нигилизм, аннулировать, вадемекум, эго- 1пм, соло, солист, нейтральный.

 

 

 

VII

 

 

 

III

склонение имен существительных

I

Согласное склонение

 

 

 

 

homo, hominis m

lex, legis f

opus, operis n

 

 

человек

закон

труд, дело,

 

 

 

 

произведение

 

 

осн. homln-

осн. leg-

осн. орёг-

Ч-

Nom.

homo

lex

opus

 

Gen.

homm-is

leg-ls

oper-is

 

Dat.

homln-T

leg-T

орёг-Т

 

Асс.

homfn-em

leg-em

opus

 

Abi.

homin-e

leg-e

орёг-е

 

Voc.

(o) homo!

(o)lex!

(о) opus!

14.

Nom.

homln-es

leg-es

орёг-а

 

Gen.

homm-um

leg-Om

орёг-йш

 

Dat.

homln-Tbus

leg-Tbus

oper-Tbus

 

Acc.

hormn-es

leg-es

орег-а

 

Abi.

homln-Tbus

leg-Tbus

орёг-Tbus

 

Voc.

(o) homln-es!

(o) leg-es!

(о) орёг-а!

II / инти' склонение

ш аге, in a n s п

anim al, -aiis n

calcar, aris n

 

море

животное

 

шпора

Nom.

mare

animal

 

calcar

( icn.

mans

animalis

 

calcaris

1);it.

mari

animali

 

calcari

Лес.

mare

animal

 

calcar

ЛЫ.

mari

animali

 

calcari

Voc.

(o) mare!

(o) animal!

 

(o) calcar!

Nom.

maria

animalia

 

calcaria

(icn.

marium

animalmm

 

calcarium

Dat.

maribus

animalibus

 

calcaribus

Лее.

maria

animalia

 

calcaria

ЛЫ.

maribus

animalibus

 

calcaribus

Voc.

(o) maiia!

(o) animalia!

 

(o) calcaria!

Смешанное склонение

 

 

 

civis, civis m

vulpes, vulpis f

urbs, urbis

 

гражданин

лисица

 

город

Nom.

civis

vulpes

 

urbs

Gen.

civis

vulpis

 

urbis

Dat.

civi

vulpi

 

urbi

Лес.

civem

vulpem

 

urbem

ЛЫ.

cive

vulpe

 

urbe

Voc.

(o) civis!

(o) vulpes!

 

(o) urbs!

Nom.

cives

vulpes

 

urbes

Gen.

civium

vulpium

 

urbium

liat.

civibus

vulpibus

 

urbibus

Ace.

cives

vulpes

 

urbes

ЛЫ.

civibus

vulpibus

 

urbibus

Voe.

(o) cives!

(o) vulpes!

 

(o) urbes!

taiaim e 1. Запишите словарные формы слов, входящих в ( тжн-о'к-кшия. Укажите тип склонения. Переведите словосочеЫШП1 11|х>ск'Л()няйте их в Sg. и PI.

Rara avis; bona uxor et labori5sa; amor longus; aedes antiqua; i Mvirgo pulchra; parens carus; senex iracundus; frigus rigidum; aequor ■„ilsuin; anser candidus; grex languidus; mens sana; hic adulescens Komanus, qui; quae civitas antiqua; id nemus umbrosum; quod navale

.iplum; aliud crinale rubrum; ullum capital festum; Romanus ensis aciiIus; mea familiaris accepta; hoc culmen Alpinum; sermo pacifer.

Задание 2. Сделайте грамматический разбор каждого слона. Переведите. Замените infinitivus личной формой глагола, переве-

IIIiе. Подберите русские эквиваленты латинским фразам.

1)Vere numerare flores [Ovid.]. 2) Piscem natare docere [no-

.•<><; /. 3) Sulcos in pulvere ducere [погов.]. 4) Medio flumine quaerere

.iquam [Prop.]. - E medio flumine meile petere [Ovid.]. 5) Imbrem in t iibro gerere [погов.]. 6) In mare fundere aquas [погов.]. 7) Litora

. 11;ii e. 8) Ex arena funem efficere [погов.]. 9) Fundere arenas in litore l< >\id.J. 10) Cribro aquam haurire [поел.]. 11) Arenae semina mandare

/Ovid.]. 12) Fodere puteum, ubi sitis fauces tenet [Plaut.].

13) Cu­

licem elephanti conferre [Erasm.]. 14) Virus in anguem

adi icere

/( >vid.]. 15) Rabidae tradere ovile lupae [Ovid.].

 

Задание 3. Научитесь правильно читать предложения. Сдеlaiire грамматический разбор. Переведите.

1) Ignavia corpus hebetat, labor firmat: illa maturam senectutem, lue longam adulescentiam reddit [Ceis.]. 2) Perobscura quaestio est de natura deorum [Cic.]. 3) Temeritas non procul abhorret ab insania /< /r./. 4) Suum cuique decus posteritas rependit [Tac.]. 5) Orationes I’ Scipionis et Ti. Gracchi abhorrent inter se [Liv.]. 6) Non est tantum ab hostibus periculi, quantum ab voluptatibus [Liv.]. 7) Huius saecli

mores in

se

possidet [Plaut.]. 8) Valetudo decrescit, adcrescit labor

I Plaut.].

9)

Quod Graeci naiSelav vocant, nos eruditionem institu-

(mneinque in bonas artes dicimus [Geli.]. 10) Vos estis lux mundi /Паанг.]. 11) luris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non l.iedere, suum cuique tribuere [Dig.]. 12) E libro vela tegetesque texunt /rim . M.]. 13) Est igitur homini cum deo similitudo [Cic.]. 14) Prui­ nosa herba pecudi gravedinem creat [Colum.]. 15) Niim, tibi ciim fau- ■ es || urit sitis, aurea quaeris | росШа? [Н о г .]. 16) Sui cuique mores lingunt fortunam hominibus [Nep.]. 17) Est socia mortis homini vita mrloria [P. Syr.]. 18) Aegyptii canem et felem ut deos colunt [Cic.].

1‘М

". 11 м in >i нмi .m11 ua 1um

vclut felium in tenebris

fulgent

... oculi

rim

M / .’()) A pud (iallos

viri in uxores sicut! in

liberos

vitae ne-

• i -inи- lialu-nl potcslnlem /Caes.J. 21) Plerumque in summo periculo (тип m isc iicordiam non recipit [Caes.J. 22) Impellit alios avaritia, ilni'. iiacimdia et (emeritas [Caes.]. 23) Медея Ясону: Hinc amor, hmc limor esi. || Ipsum timor auget amorem [Ovid.]. 24) Sicilium mei Ini palmam / Varro/. 25) Iustitiam cole et pietatem, quae cum magna m parentibus et propinquis, tum in patria maxima est [Cic.]. 26) Quas herbas peciides non edunt, homines edunt [Piant.]. 27) O qui tuarum, corve, pennarum est nitor! [Phaedr.]. 28) Mihi horror membra ... percipil dictis luis [Piant.]. 29) Ilion ... mulier peregrina vertit in pul­

verem /Пог./. 30) Horrida

callidi

vincunt

aequora

nautae

[Hor.].

i I) lam pastor umbras cum

grege

languido

rivumque

fessus

quaerit

/Hor./. 32) Leones non sunt papilionibus molesti [Mart.]. 33) Ede, bibe, lude, post mortem nulla voluptas [девиз эпикурейцев]. 34) Vis avaritiae in animos hominum velut tabes invadit [Sali.]. 35) Paupertate sermonis laboramus [Quint.J. 36) Tandem bruma nives || adiert pigriimque rigorem | Reddit. [Lucr.] 37) Null(a) unquam de vita || hominis cunctatio longa (e)st [Inv.]. 38) Quasi mures semper edimus

alienum cibum

[Plaut.]. 39) Ventus fert navem in mare [Turpil.].

40) At virtus nihil inexpertum omittit [Curt.].

 

41)

... et humanum || longe praesentit odorem

 

Romulldar(um) arcis || servator candidus anser. [Lucr.]

42)

... in aequore salso

 

Ventorum validis || fervescunt viribus undae.

[Lucr.]

43)Nilus in aestatem Цcrescit campisque rediindat, Unicus in terris |j Aegypti totius amnis.

 

Is rigat Aegyptum || medium per saepe calorem. [Lucr.]

44)

Navita de ventis, || de tauris narrat arator,

 

 

enumerat miles || vulnera, pastor oves.

[Prop.]

45)

... Aur(um) et purpura curis

 

 

Hxercent hominum || vitam belloque fatigant. [Lucr.]

Задание 4. Назовите латинский источник следующих рус­ ских слон: раритет; авиация; пролонгация; античный; Пульхерия; ■' ini'ii.iii.iii; фригидный; кандидат; менталитет, ментальность; са­ мими pvopiuca; капитель, капитальный; фамильярный; кульмина-

ция; флористика; пульверизатор; диффузия; эффект; арена; ман­ дат; конференция; медиана; корпорация, корпускула; обскуран­ тизм; натуральный; крещендо; кампания; калория; колорит, колер; декорация; мораль; контрибуция; креатура; фикция; социум; ре­ гулярный; маринист; ноктюрн.

Flosculi et proverbia

1) Errorem creat similitudo [Cic.]. 2) Vires subtrahit ipse timor fOvid.]. 3) Scis am5rem, scis dolorem [Plaut.]. 4) Quot homines, tot sententiae: suus cuique mos [Ter.]. 5) Nulla regula sine exceptione, sed exceptio non impedit regulam [Sen.]. 6) Est quaedam flere volup­ tas [Ovid.]. - Curae (e)st sua cuique voluptas [Ovid.]. 7) Panis et aqua, vita beata. Aqua et panis, vita canis [папа Сикст V]. 8) Ubi mei, ibi fel [Verg.]. - Cp. Mei huius, fel meum [Plaut.]. 9) Caelum, non animum || mutant, qui trans mare cmrunt [Hor.]. 10) Homo locum ornat, non hominem locus [Poeta ap. Charis.]. 11) Ille dolet vere, || qui sine teste dolet [Mart.]. 12) Faber compedes, quas facit, ipse gestat [Auson.]. 13) Suam cuique sponsam, mihi meam; suum cuique amorem, mihi meum [Atii. ap. Cic.]. 14) Non docet infestos || currere cerva canes [Ovid.]. 15) Interea tacitae ]| serpiint in viscera flammae [Ovid.]. 16) Ingenmm magni || detrectat livor Homeri [Ovid.]. 17) Continua || messe senescit ager [Ovid.]. 18) Quae nimis apparent, || retia vitat avis [Ovid.]. 19) Quod latet, ignotum (e)st: || ignoti niilla cupido [Ovid.]. 20) Stultitia autem excusationem non habet [Cic.].

VIII

Прилагательные III склонения.

Participium praesentis activi

I

acer, acris, acre

острый

III felix, felicis

счастливый

 

m

f

n

 

m, f, n

 

 

celer, celeris, celere быстрый

vetus, veteris

старый, древний

 

m

 

f

n

m, f, n

 

II

omnis, omne

всякий, весь

sapiens, sapientis мудрый

m, f

n

m, f, n

 

in

j

n

m

f

n

f ](Illi

acci

aevis

acre

acres

acres

acria

i n \\

nens

acris

acris

acrium

acrium

acrium

D.H

.'ICI i

acri

acri

acribus

acribus

acribus

A L T .

acrem

acrem

acre

acres

acres

acria

ЛЫ

acri

acri

acri

acribus

acribus

acribus

Voc.

acer

acris

acre

acres

acres

acria

 

m, f

n

 

m, f

n

Nom.

omnis

omne

Pl.

omnes

omnia

Gen.

omnis

omnis

 

omnium

omnium

Dat.

omni

omni

 

omnibus

omnibus

Acc.

omnem

omne

 

omnes

omnia

АЫ

omni

omni

 

omnibus

omnibus

Voc.

omnis

omne

 

omnes

omnia

 

m, f

n

 

m, f

n

Nom.

felix

felix

Pl.

felices

felicia

Gen.

felicis

felicis

 

felicium

felicium

Dat.

felici

felici

 

felicibus

felicibus

Acc.

felicem

felix

 

felices

felicia

Abi.

felici

felici

 

felicibus

felicibus

Voc.

felix

felix

 

felices

felicia

Participium praesentis activi

основа praes. + -nt- (I, II)

+ -s (Nom. Sg. - m, f, n)

 

-ent- (III, IV)

ornare

осн. praes, oma-

omans украшающии, -ая, -ее

docere

осн. praes, doce-

docens обучающий, -ая, -ее

IIICCTC

осн. praes, dic-

dicens говорящий, -ая, -ее

pnnire

осн. praes. punT-

puniens наказывающий, -ая, -ее

 

m, f

n

Pl.

m, f

n

Nom.

ornans

ornans

ornantes

ornantia

( ici).

ornant-is

omant-Is

 

ornantium

omantifim

D.H

ornant-T

ornant-T

 

ornantibus

ornantibus

Acc.

omant-em

ornans

ornantes

ornantis

АЫ.

omant-ё

omant-e

ornantibus

ornantibus

Voc.

ornans

ornans

ornantes

ornantia

Задание 1. Запишите словарные формы данных глаголов, укажите основу praesentis и определите тип спряжения; образуйте 1>чп praes, act., дайте перевод. Просклоняйте одно из причастий

(m. Г, п ) - на выбор.

Numero, nato, duco, quaero, gero, fundo, efficio, fodio, reddo, possideo, cresco, tribuo, creo, uro, scio, fingo, impedio, fulgeo, habeo,

.uigeo, fleo, vinco, colo, praesentio.

Задание 2. Переведите словосочетания на латинский язык; укажите тип склонения каждого слова; просклоняйте в Sg. и Р1.

Болотный комар, пеший путь (переход), быстрый воин, невыносимый мороз, свободное искусство, тяжелая рана, плодо­ родная земля (поле), бессмертный бог, приятная речь, огромная (шипя, бегущая лисица.

deus, -Т m бог

paluster, -tris, -tre болотный

cr, agri m земля, поле

pedester, -tris, -tre пеший, сухопутный

i ulex, -icis m

комар

celer, -eris, -ere

быстрый, торопливый

miles, -itis m

воин

intolerabilis, -e

невыносимый, нестер-

vulpes, -is f лисица

 

 

 

пимый

hirris, -is f башня

gravis, -e

тяжелый', тягостный

oiatio,-onis f речь

fertilis,-e

плодородный, плодоносный

ai s, artis f искусство

immortalis, -e

бессмертный

ilcr, itineris n

путь, до-

liberalis,

-e

благородный, достойный

рога, переход

 

 

 

свободного человека

vulnus, eris n рана

suavis, -е

приятный

Initis,-oris n

холод,

ingens,-entis

огромный

 

стужа

fugax, -acis бегущий, убегающий

Задание 3. Переведите и запомните.

1)Perpetuum mobile. 2) Locus communis. Loci communes,

t)

Sapienti

sat [Plaut.]. 4) Primus inter pares. 5) Volens-nolens.

6)

Animus sub vulpe latens [Hor.]. 7) Addere calcaria sponte currenti

/по.'ов ]. 8)

Vita brevis, ars longa [Гиппократ] .

l;i 1:11111с 4. ( 'делайте грамматический разбор. Переведите.

A. I ) At]m1;i oculis perspicax, unguibus pertinax (est) [Apul 'I Dillicilc csl proprie communia dicere [Hor.]. 3) Impia sub dulci || mcllc venena latent /Ovid.]. 4) Nam et lacertos exercitatione con­ jungere cl augere vires ... naturale est [Qiunt.]. 5) Sunt duo discor­ des, || ignis et aqua, dei [Ovid.]. 6) Temporis punctum est omnis vita

/II ivniapx]. 7) Insatiabilis autem avaritiae est, adhuc implere velle, quod iam circumfluit [Curt.]. 8) Quid inmerentes hospites vexas, ca­ nis? Ignavus adversum lupos? [Hor.]. 9) Oratio ... animos hominum auresque pellit. Aures ipsae enim vel animus aurium nuntio naturalem qnandam in se continet vocum omnium mensionem [Cic.]. 10) Rustica vox ct agrestis quosdam delectat [Cic.]. 11) Laborum omnium et sol­ licitudinum perfugium est somnus [Cic.]. 12) Pie sancteque colimus naturam excellentem atque praestantem [Cic.]. 13) Nimium es vehe­ mens leroxque natura [Cic.]. 14) Sed nihil, quod crudele, utile; est enim hominum naturae ... maxima inimica crudelitas [Cic.]. 15) Pul­ chritudo corporis apta compositione membrorum movet et delectat hoc ipso, quod inter se omnes partes cum quodam lep5re consentiunt /Cic.]. 16) Et iusta omnia decora sunt, iniusta contra, ut turpia, sic in­ decora [Cic.]. 17) Nostri Graece fere nesciunt nec Graeci LatTne. Ergo In in illorum et illi in horum sermone surdi, omnesque item nos in iis linguis, quas non intellegimus, quae sunt innumerabiles, surdi profecto sumus [Cic.]. 18) Fortes enim non modo fortuna adiiivat, ut est in vetere proverbio, sed multo magis ratio, quae quibusdam quasi prae­ ceptis confirmat vim fortitudinis [Cic.]. 19) Virtus omnia in se habet /Plaut.]. 20) Nam Macer et Lucretius ... elegantes in sua quisque ma­ teria, sed alter humilis, alter difficilis (est) [Quint.]. 21) Pertriste canit

... carmen [Cic.]. 22) Dulcibus ... fluviis pecus omne magistri per­ fundunt [Verg.]. 23) Nos patriae fmes et dulcia linguimus arva [Verg.]. 24) Sapiens ipse fingit fortunam sibi [Plaut.]. 25) Amicitia pares aut accipit, aut facit [P. Syr.]. 26) Amicitias tibi iunge pares [Ovid.]. 17) Necessitas omnem legem frangit [Sen.]. 28) Nervii antiquitus ...

pedestribus valent copiis [Caes.]. 29) Nunc opus est celeri || subdere calcar equo [Ovid.]. 30) Parcite paucarum || diffundere crimen in omnes /Ovid /. 31) Magnum narras, vix credibile [Hor.]. 32) Mali cu­ lices ranacque palustres avertunt somnos [Hor.]. 33) Decus et pretium ice te petit experiens vir [Hor.]. 34) Patria ... communis est parens

omnium nostrum [Cic.]. 35) Amicitia pervetus mihi cum eo esi /('ic.j.

io) liene paupertas humili tecto contenta latet.

 

37)

Pallida mors aequo | pulsat pede || pauperum tabernas

 

regumque turres.

///<;/• /

38)

In saxis ac speluncis || permanat aquarum

 

 

liquidus umor et uberibus || flent omnia guttis. [LucrJ

39)

Me, quem lima solet || deducere vel breve lumen

 

Candelae, cuius || dispens(o) et tempero filum,

 

 

Contemnit.

[Iuv.]

40)

Nulla salus bello: || pacem te poscimus omnes,

 

 

Turne, simiil pacis || sol(um) inviolabile pignus. [Verg.]

В.1) Abundans cautela non nocet [юрид.]. 2) Fumum fugiens in

ijMiem incidit. 3) Dissolve frigus

ligna super foco |

large reponens

/ / !or.]. 4) Tiberius hostium vexat

turmas, frementem

mittens equum

medios per ignes [no Hor.]. 5) Tantalus a labris || sitiens fugientia caplal | flumina [Hor.]. 6) Oriens* sol ... hibernam pallidus grandinem nuntiat [Plin. М.]. 7) Temeritas est ... florentis aetatis, prudentia se­ nescentis [Cic.]. 8) Aperte enim adulantem nemo non videt, nisi qui

admodum est excors [Cic.].

 

9) Terra salutares || herbas, eademque nocentes,

 

nutrit; et urticae || proxima saepe rosa (e)st.

[Ovid.]

10)... Draco || squamis crepitantibus horrens

sibilat, et torto || pectore venit humum.

[Ovid.]

11)Aiit aliquis latet error: || equo ne credite, Teucri. Quidquid id est, timeo || Danaos et dona ferentes. [Verg.]

12)Lenit albescens animos capillus

Hti(um) et rixae cupidos protervae.

[Hor.]

13)O fons Bandusiae ...

te flagrantis atrox || hora Caniculae nescit tangere, tu || frigus amabile

fessis vomere tauris

 

praebes et pecori vago.

[Hor.]

14)Est via siiblimis || caelo manifesta sereno: lactea nomen habet || candore notabilis ipso;

<'M. раздел XXII: Verba deponentia et semideponentia.

hac 11сг esi superis || ad magni tecta Tonantis ivgalcmque domum. [Ovid.]

Задание 5. Определите этимологический источник сле­ дующих русских слов: омнибус; ветеран; либеральный; гравита­ ция; иммортели; мобильный, мобилизация; коммуна, коммуналь­ ный, коммунизм; паритет; аббревиатура; натуральный, натуралист; конкордат; эквивалент, эквилибр; консенсус; форти­ фикация; рацион, рациональный; виртуоз; элегантный; дегенерат; сибилянт; пектораль; ориенталист; солярий; тангенс; доцент; сту­ дент; аспирант; оппонент, компонент.

Flosculi et proverbia

1) Multi sunt asini bipedes [погов.]. 2) Aequalis aequalem de­ lectat [Cic.]. 3) Fors omnia versat [Verg.]. 4) Sese omnes amant !Plaut.]. 5) Inania verba venti ferunt [Ovid.]. 6) Candida pax homines, [| trux decet ira feras [Ovid.]. 7) Degeneres animos || timor arguit

/Verg.].

IX

IV склонение имен существительных

fructus, -us m

плод

comu, -us m рог, фланг

 

m (f)

n

 

m (f)

n

Nom.

fructtis

comii

Pl.

fructus

cornua

Gen.

fructus

cornus

 

fructutai

cornuum

Dat.

fructui

comu

 

fructibus

comibus

Acc.

fructflm

cornu

 

fructus

cornua

АЫ.

fructu

cornu

 

fructibus

comibus

Voc.

о fructus!

о cornu!

 

о fructus!

о cornua!

Задание 1. Укажите тип склонения каждого слова. Составьic словосочетания по модели: этот сладкий плод, который...

I !росклоняйтс в Sg. и Р1.