пособие латынь
.pdfponius, -T m море |
neuter, neutra, neutrum ни тот, ни |
|
monumentum, -I n памятник |
is, ea, id этот |
другой |
pmxunus, -a, -um ближайший |
|
|
turbidus, -a, -um бурный |
ille, illa, illud тот |
|
Romanus, -a, -um римский |
qui, quae, quod |
который |
anlTquus, -a, -um древний |
alius, alia, aliud |
другой |
maturus, -a, -um спелый |
|
|
Задание 4. Назовите латинский источник следующих рус ских слов: ностратический, солипсизм, тотальный, альтернатива, уникум, уния, кворум, нигилизм, аннулировать, вадемекум, эго- 1пм, соло, солист, нейтральный.
|
|
|
VII |
|
|
|
III |
склонение имен существительных |
|
I |
Согласное склонение |
|
|
|
|
|
homo, hominis m |
lex, legis f |
opus, operis n |
|
|
человек |
закон |
труд, дело, |
|
|
|
|
произведение |
|
|
осн. homln- |
осн. leg- |
осн. орёг- |
Ч- |
Nom. |
homo |
lex |
opus |
|
Gen. |
homm-is |
leg-ls |
oper-is |
|
Dat. |
homln-T |
leg-T |
орёг-Т |
|
Асс. |
homfn-em |
leg-em |
opus |
|
Abi. |
homin-e |
leg-e |
орёг-е |
|
Voc. |
(o) homo! |
(o)lex! |
(о) opus! |
14. |
Nom. |
homln-es |
leg-es |
орёг-а |
|
Gen. |
homm-um |
leg-Om |
орёг-йш |
|
Dat. |
homln-Tbus |
leg-Tbus |
oper-Tbus |
|
Acc. |
hormn-es |
leg-es |
орег-а |
|
Abi. |
homln-Tbus |
leg-Tbus |
орёг-Tbus |
|
Voc. |
(o) homln-es! |
(o) leg-es! |
(о) орёг-а! |
II / инти' склонение
ш аге, in a n s п |
anim al, -aiis n |
calcar, aris n |
||
|
море |
животное |
|
шпора |
Nom. |
mare |
animal |
|
calcar |
( icn. |
mans |
animalis |
|
calcaris |
1);it. |
mari |
animali |
|
calcari |
Лес. |
mare |
animal |
|
calcar |
ЛЫ. |
mari |
animali |
|
calcari |
Voc. |
(o) mare! |
(o) animal! |
|
(o) calcar! |
Nom. |
maria |
animalia |
|
calcaria |
(icn. |
marium |
animalmm |
|
calcarium |
Dat. |
maribus |
animalibus |
|
calcaribus |
Лее. |
maria |
animalia |
|
calcaria |
ЛЫ. |
maribus |
animalibus |
|
calcaribus |
Voc. |
(o) maiia! |
(o) animalia! |
|
(o) calcaria! |
Смешанное склонение |
|
|
||
|
civis, civis m |
vulpes, vulpis f |
urbs, urbis |
|
|
гражданин |
лисица |
|
город |
Nom. |
civis |
vulpes |
|
urbs |
Gen. |
civis |
vulpis |
|
urbis |
Dat. |
civi |
vulpi |
|
urbi |
Лес. |
civem |
vulpem |
|
urbem |
ЛЫ. |
cive |
vulpe |
|
urbe |
Voc. |
(o) civis! |
(o) vulpes! |
|
(o) urbs! |
Nom. |
cives |
vulpes |
|
urbes |
Gen. |
civium |
vulpium |
|
urbium |
liat. |
civibus |
vulpibus |
|
urbibus |
Ace. |
cives |
vulpes |
|
urbes |
ЛЫ. |
civibus |
vulpibus |
|
urbibus |
Voe. |
(o) cives! |
(o) vulpes! |
|
(o) urbes! |
taiaim e 1. Запишите словарные формы слов, входящих в ( тжн-о'к-кшия. Укажите тип склонения. Переведите словосочеЫШП1 11|х>ск'Л()няйте их в Sg. и PI.
Rara avis; bona uxor et labori5sa; amor longus; aedes antiqua; i Mvirgo pulchra; parens carus; senex iracundus; frigus rigidum; aequor ■„ilsuin; anser candidus; grex languidus; mens sana; hic adulescens Komanus, qui; quae civitas antiqua; id nemus umbrosum; quod navale
.iplum; aliud crinale rubrum; ullum capital festum; Romanus ensis aciiIus; mea familiaris accepta; hoc culmen Alpinum; sermo pacifer.
Задание 2. Сделайте грамматический разбор каждого слона. Переведите. Замените infinitivus личной формой глагола, переве-
IIIiе. Подберите русские эквиваленты латинским фразам.
1)Vere numerare flores [Ovid.]. 2) Piscem natare docere [no-
.•<><; /. 3) Sulcos in pulvere ducere [погов.]. 4) Medio flumine quaerere
.iquam [Prop.]. - E medio flumine meile petere [Ovid.]. 5) Imbrem in t iibro gerere [погов.]. 6) In mare fundere aquas [погов.]. 7) Litora
. 11;ii e. 8) Ex arena funem efficere [погов.]. 9) Fundere arenas in litore l< >\id.J. 10) Cribro aquam haurire [поел.]. 11) Arenae semina mandare
/Ovid.]. 12) Fodere puteum, ubi sitis fauces tenet [Plaut.]. |
13) Cu |
licem elephanti conferre [Erasm.]. 14) Virus in anguem |
adi icere |
/( >vid.]. 15) Rabidae tradere ovile lupae [Ovid.]. |
|
Задание 3. Научитесь правильно читать предложения. Сдеlaiire грамматический разбор. Переведите.
1) Ignavia corpus hebetat, labor firmat: illa maturam senectutem, lue longam adulescentiam reddit [Ceis.]. 2) Perobscura quaestio est de natura deorum [Cic.]. 3) Temeritas non procul abhorret ab insania /< /r./. 4) Suum cuique decus posteritas rependit [Tac.]. 5) Orationes I’ Scipionis et Ti. Gracchi abhorrent inter se [Liv.]. 6) Non est tantum ab hostibus periculi, quantum ab voluptatibus [Liv.]. 7) Huius saecli
mores in |
se |
possidet [Plaut.]. 8) Valetudo decrescit, adcrescit labor |
I Plaut.]. |
9) |
Quod Graeci naiSelav vocant, nos eruditionem institu- |
(mneinque in bonas artes dicimus [Geli.]. 10) Vos estis lux mundi /Паанг.]. 11) luris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non l.iedere, suum cuique tribuere [Dig.]. 12) E libro vela tegetesque texunt /rim . M.]. 13) Est igitur homini cum deo similitudo [Cic.]. 14) Prui nosa herba pecudi gravedinem creat [Colum.]. 15) Niim, tibi ciim fau- ■ es || urit sitis, aurea quaeris | росШа? [Н о г .]. 16) Sui cuique mores lingunt fortunam hominibus [Nep.]. 17) Est socia mortis homini vita mrloria [P. Syr.]. 18) Aegyptii canem et felem ut deos colunt [Cic.].
1‘М |
". 11 м in >i нмi .m11 ua 1um |
vclut felium in tenebris |
fulgent |
... oculi |
rim |
M / .’()) A pud (iallos |
viri in uxores sicut! in |
liberos |
vitae ne- |
• i -inи- lialu-nl potcslnlem /Caes.J. 21) Plerumque in summo periculo (тип m isc iicordiam non recipit [Caes.J. 22) Impellit alios avaritia, ilni'. iiacimdia et (emeritas [Caes.]. 23) Медея Ясону: Hinc amor, hmc limor esi. || Ipsum timor auget amorem [Ovid.]. 24) Sicilium mei Ini palmam / Varro/. 25) Iustitiam cole et pietatem, quae cum magna m parentibus et propinquis, tum in patria maxima est [Cic.]. 26) Quas herbas peciides non edunt, homines edunt [Piant.]. 27) O qui tuarum, corve, pennarum est nitor! [Phaedr.]. 28) Mihi horror membra ... percipil dictis luis [Piant.]. 29) Ilion ... mulier peregrina vertit in pul
verem /Пог./. 30) Horrida |
callidi |
vincunt |
aequora |
nautae |
[Hor.]. |
i I) lam pastor umbras cum |
grege |
languido |
rivumque |
fessus |
quaerit |
/Hor./. 32) Leones non sunt papilionibus molesti [Mart.]. 33) Ede, bibe, lude, post mortem nulla voluptas [девиз эпикурейцев]. 34) Vis avaritiae in animos hominum velut tabes invadit [Sali.]. 35) Paupertate sermonis laboramus [Quint.J. 36) Tandem bruma nives || adiert pigriimque rigorem | Reddit. [Lucr.] 37) Null(a) unquam de vita || hominis cunctatio longa (e)st [Inv.]. 38) Quasi mures semper edimus
alienum cibum |
[Plaut.]. 39) Ventus fert navem in mare [Turpil.]. |
|
40) At virtus nihil inexpertum omittit [Curt.]. |
|
|
41) |
... et humanum || longe praesentit odorem |
|
Romulldar(um) arcis || servator candidus anser. [Lucr.] |
||
42) |
... in aequore salso |
|
Ventorum validis || fervescunt viribus undae. |
[Lucr.] |
43)Nilus in aestatem Цcrescit campisque rediindat, Unicus in terris |j Aegypti totius amnis.
|
Is rigat Aegyptum || medium per saepe calorem. [Lucr.] |
|
44) |
Navita de ventis, || de tauris narrat arator, |
|
|
enumerat miles || vulnera, pastor oves. |
[Prop.] |
45) |
... Aur(um) et purpura curis |
|
|
Hxercent hominum || vitam belloque fatigant. [Lucr.] |
Задание 4. Назовите латинский источник следующих рус ских слон: раритет; авиация; пролонгация; античный; Пульхерия; ■' ini'ii.iii.iii; фригидный; кандидат; менталитет, ментальность; са мими pvopiuca; капитель, капитальный; фамильярный; кульмина-
ция; флористика; пульверизатор; диффузия; эффект; арена; ман дат; конференция; медиана; корпорация, корпускула; обскуран тизм; натуральный; крещендо; кампания; калория; колорит, колер; декорация; мораль; контрибуция; креатура; фикция; социум; ре гулярный; маринист; ноктюрн.
Flosculi et proverbia
1) Errorem creat similitudo [Cic.]. 2) Vires subtrahit ipse timor fOvid.]. 3) Scis am5rem, scis dolorem [Plaut.]. 4) Quot homines, tot sententiae: suus cuique mos [Ter.]. 5) Nulla regula sine exceptione, sed exceptio non impedit regulam [Sen.]. 6) Est quaedam flere volup tas [Ovid.]. - Curae (e)st sua cuique voluptas [Ovid.]. 7) Panis et aqua, vita beata. Aqua et panis, vita canis [папа Сикст V]. 8) Ubi mei, ibi fel [Verg.]. - Cp. Mei huius, fel meum [Plaut.]. 9) Caelum, non animum || mutant, qui trans mare cmrunt [Hor.]. 10) Homo locum ornat, non hominem locus [Poeta ap. Charis.]. 11) Ille dolet vere, || qui sine teste dolet [Mart.]. 12) Faber compedes, quas facit, ipse gestat [Auson.]. 13) Suam cuique sponsam, mihi meam; suum cuique amorem, mihi meum [Atii. ap. Cic.]. 14) Non docet infestos || currere cerva canes [Ovid.]. 15) Interea tacitae ]| serpiint in viscera flammae [Ovid.]. 16) Ingenmm magni || detrectat livor Homeri [Ovid.]. 17) Continua || messe senescit ager [Ovid.]. 18) Quae nimis apparent, || retia vitat avis [Ovid.]. 19) Quod latet, ignotum (e)st: || ignoti niilla cupido [Ovid.]. 20) Stultitia autem excusationem non habet [Cic.].
VIII
Прилагательные III склонения.
Participium praesentis activi
I |
acer, acris, acre |
острый |
III felix, felicis |
счастливый |
||
|
m |
f |
n |
|
m, f, n |
|
|
celer, celeris, celere быстрый |
vetus, veteris |
старый, древний |
|||
|
m |
|
f |
n |
m, f, n |
|
II |
omnis, omne |
всякий, весь |
sapiens, sapientis мудрый |
m, f |
n |
m, f, n |
|
in |
j |
n |
m |
f |
n |
f ](Illi |
acci |
aevis |
acre |
acres |
acres |
acria |
i n \\ |
nens |
acris |
acris |
acrium |
acrium |
acrium |
D.H |
.'ICI i |
acri |
acri |
acribus |
acribus |
acribus |
A L T . |
acrem |
acrem |
acre |
acres |
acres |
acria |
ЛЫ |
acri |
acri |
acri |
acribus |
acribus |
acribus |
Voc. |
acer |
acris |
acre |
acres |
acres |
acria |
|
m, f |
n |
|
m, f |
n |
Nom. |
omnis |
omne |
Pl. |
omnes |
omnia |
Gen. |
omnis |
omnis |
|
omnium |
omnium |
Dat. |
omni |
omni |
|
omnibus |
omnibus |
Acc. |
omnem |
omne |
|
omnes |
omnia |
АЫ |
omni |
omni |
|
omnibus |
omnibus |
Voc. |
omnis |
omne |
|
omnes |
omnia |
|
m, f |
n |
|
m, f |
n |
Nom. |
felix |
felix |
Pl. |
felices |
felicia |
Gen. |
felicis |
felicis |
|
felicium |
felicium |
Dat. |
felici |
felici |
|
felicibus |
felicibus |
Acc. |
felicem |
felix |
|
felices |
felicia |
Abi. |
felici |
felici |
|
felicibus |
felicibus |
Voc. |
felix |
felix |
|
felices |
felicia |
Participium praesentis activi
основа praes. + -nt- (I, II) |
+ -s (Nom. Sg. - m, f, n) |
|
|
-ent- (III, IV) |
|
ornare |
осн. praes, oma- |
omans украшающии, -ая, -ее |
docere |
осн. praes, doce- |
docens обучающий, -ая, -ее |
IIICCTC |
осн. praes, dic- |
dicens говорящий, -ая, -ее |
pnnire |
осн. praes. punT- |
puniens наказывающий, -ая, -ее |
|
m, f |
n |
Pl. |
m, f |
n |
Nom. |
ornans |
ornans |
ornantes |
ornantia |
|
( ici). |
ornant-is |
omant-Is |
|
ornantium |
omantifim |
D.H |
ornant-T |
ornant-T |
|
ornantibus |
ornantibus |
Acc. |
omant-em |
ornans |
ornantes |
ornantis |
АЫ. |
omant-ё |
omant-e |
ornantibus |
ornantibus |
Voc. |
ornans |
ornans |
ornantes |
ornantia |
Задание 1. Запишите словарные формы данных глаголов, укажите основу praesentis и определите тип спряжения; образуйте 1>чп praes, act., дайте перевод. Просклоняйте одно из причастий
(m. Г, п ) - на выбор.
Numero, nato, duco, quaero, gero, fundo, efficio, fodio, reddo, possideo, cresco, tribuo, creo, uro, scio, fingo, impedio, fulgeo, habeo,
.uigeo, fleo, vinco, colo, praesentio.
Задание 2. Переведите словосочетания на латинский язык; укажите тип склонения каждого слова; просклоняйте в Sg. и Р1.
Болотный комар, пеший путь (переход), быстрый воин, невыносимый мороз, свободное искусство, тяжелая рана, плодо родная земля (поле), бессмертный бог, приятная речь, огромная (шипя, бегущая лисица.
deus, -Т m бог |
paluster, -tris, -tre болотный |
||||
cr, agri m земля, поле |
pedester, -tris, -tre пеший, сухопутный |
||||
i ulex, -icis m |
комар |
celer, -eris, -ere |
быстрый, торопливый |
||
miles, -itis m |
воин |
intolerabilis, -e |
невыносимый, нестер- |
||
vulpes, -is f лисица |
|
|
|
пимый |
|
hirris, -is f башня |
gravis, -e |
тяжелый', тягостный |
|||
oiatio,-onis f речь |
fertilis,-e |
плодородный, плодоносный |
|||
ai s, artis f искусство |
immortalis, -e |
бессмертный |
|||
ilcr, itineris n |
путь, до- |
liberalis, |
-e |
благородный, достойный |
|
рога, переход |
|
|
|
свободного человека |
|
vulnus, eris n рана |
suavis, -е |
приятный |
|||
Initis,-oris n |
холод, |
ingens,-entis |
огромный |
||
|
стужа |
fugax, -acis бегущий, убегающий |
Задание 3. Переведите и запомните.
1)Perpetuum mobile. 2) Locus communis. Loci communes,
t) |
Sapienti |
sat [Plaut.]. 4) Primus inter pares. 5) Volens-nolens. |
6) |
Animus sub vulpe latens [Hor.]. 7) Addere calcaria sponte currenti |
|
/по.'ов ]. 8) |
Vita brevis, ars longa [Гиппократ] . |
l;i 1:11111с 4. ( 'делайте грамматический разбор. Переведите.
A. I ) At]m1;i oculis perspicax, unguibus pertinax (est) [Apul 'I Dillicilc csl proprie communia dicere [Hor.]. 3) Impia sub dulci || mcllc venena latent /Ovid.]. 4) Nam et lacertos exercitatione con jungere cl augere vires ... naturale est [Qiunt.]. 5) Sunt duo discor des, || ignis et aqua, dei [Ovid.]. 6) Temporis punctum est omnis vita
/II ivniapx]. 7) Insatiabilis autem avaritiae est, adhuc implere velle, quod iam circumfluit [Curt.]. 8) Quid inmerentes hospites vexas, ca nis? Ignavus adversum lupos? [Hor.]. 9) Oratio ... animos hominum auresque pellit. Aures ipsae enim vel animus aurium nuntio naturalem qnandam in se continet vocum omnium mensionem [Cic.]. 10) Rustica vox ct agrestis quosdam delectat [Cic.]. 11) Laborum omnium et sol licitudinum perfugium est somnus [Cic.]. 12) Pie sancteque colimus naturam excellentem atque praestantem [Cic.]. 13) Nimium es vehe mens leroxque natura [Cic.]. 14) Sed nihil, quod crudele, utile; est enim hominum naturae ... maxima inimica crudelitas [Cic.]. 15) Pul chritudo corporis apta compositione membrorum movet et delectat hoc ipso, quod inter se omnes partes cum quodam lep5re consentiunt /Cic.]. 16) Et iusta omnia decora sunt, iniusta contra, ut turpia, sic in decora [Cic.]. 17) Nostri Graece fere nesciunt nec Graeci LatTne. Ergo In in illorum et illi in horum sermone surdi, omnesque item nos in iis linguis, quas non intellegimus, quae sunt innumerabiles, surdi profecto sumus [Cic.]. 18) Fortes enim non modo fortuna adiiivat, ut est in vetere proverbio, sed multo magis ratio, quae quibusdam quasi prae ceptis confirmat vim fortitudinis [Cic.]. 19) Virtus omnia in se habet /Plaut.]. 20) Nam Macer et Lucretius ... elegantes in sua quisque ma teria, sed alter humilis, alter difficilis (est) [Quint.]. 21) Pertriste canit
... carmen [Cic.]. 22) Dulcibus ... fluviis pecus omne magistri per fundunt [Verg.]. 23) Nos patriae fmes et dulcia linguimus arva [Verg.]. 24) Sapiens ipse fingit fortunam sibi [Plaut.]. 25) Amicitia pares aut accipit, aut facit [P. Syr.]. 26) Amicitias tibi iunge pares [Ovid.]. 17) Necessitas omnem legem frangit [Sen.]. 28) Nervii antiquitus ...
pedestribus valent copiis [Caes.]. 29) Nunc opus est celeri || subdere calcar equo [Ovid.]. 30) Parcite paucarum || diffundere crimen in omnes /Ovid /. 31) Magnum narras, vix credibile [Hor.]. 32) Mali cu lices ranacque palustres avertunt somnos [Hor.]. 33) Decus et pretium ice te petit experiens vir [Hor.]. 34) Patria ... communis est parens
omnium nostrum [Cic.]. 35) Amicitia pervetus mihi cum eo esi /('ic.j.
io) liene paupertas humili tecto contenta latet. |
|
|
37) |
Pallida mors aequo | pulsat pede || pauperum tabernas |
|
|
regumque turres. |
///<;/• / |
38) |
In saxis ac speluncis || permanat aquarum |
|
|
liquidus umor et uberibus || flent omnia guttis. [LucrJ |
|
39) |
Me, quem lima solet || deducere vel breve lumen |
|
|
Candelae, cuius || dispens(o) et tempero filum, |
|
|
Contemnit. |
[Iuv.] |
40) |
Nulla salus bello: || pacem te poscimus omnes, |
|
|
Turne, simiil pacis || sol(um) inviolabile pignus. [Verg.] |
В.1) Abundans cautela non nocet [юрид.]. 2) Fumum fugiens in
ijMiem incidit. 3) Dissolve frigus |
ligna super foco | |
large reponens |
/ / !or.]. 4) Tiberius hostium vexat |
turmas, frementem |
mittens equum |
medios per ignes [no Hor.]. 5) Tantalus a labris || sitiens fugientia caplal | flumina [Hor.]. 6) Oriens* sol ... hibernam pallidus grandinem nuntiat [Plin. М.]. 7) Temeritas est ... florentis aetatis, prudentia se nescentis [Cic.]. 8) Aperte enim adulantem nemo non videt, nisi qui
admodum est excors [Cic.]. |
|
9) Terra salutares || herbas, eademque nocentes, |
|
nutrit; et urticae || proxima saepe rosa (e)st. |
[Ovid.] |
10)... Draco || squamis crepitantibus horrens
sibilat, et torto || pectore venit humum. |
[Ovid.] |
11)Aiit aliquis latet error: || equo ne credite, Teucri. Quidquid id est, timeo || Danaos et dona ferentes. [Verg.]
12)Lenit albescens animos capillus
Hti(um) et rixae cupidos protervae. |
[Hor.] |
13)O fons Bandusiae ...
te flagrantis atrox || hora Caniculae nescit tangere, tu || frigus amabile
fessis vomere tauris |
|
praebes et pecori vago. |
[Hor.] |
14)Est via siiblimis || caelo manifesta sereno: lactea nomen habet || candore notabilis ipso;
<'M. раздел XXII: Verba deponentia et semideponentia.
hac 11сг esi superis || ad magni tecta Tonantis ivgalcmque domum. [Ovid.]
Задание 5. Определите этимологический источник сле дующих русских слов: омнибус; ветеран; либеральный; гравита ция; иммортели; мобильный, мобилизация; коммуна, коммуналь ный, коммунизм; паритет; аббревиатура; натуральный, натуралист; конкордат; эквивалент, эквилибр; консенсус; форти фикация; рацион, рациональный; виртуоз; элегантный; дегенерат; сибилянт; пектораль; ориенталист; солярий; тангенс; доцент; сту дент; аспирант; оппонент, компонент.
Flosculi et proverbia
1) Multi sunt asini bipedes [погов.]. 2) Aequalis aequalem de lectat [Cic.]. 3) Fors omnia versat [Verg.]. 4) Sese omnes amant !Plaut.]. 5) Inania verba venti ferunt [Ovid.]. 6) Candida pax homines, [| trux decet ira feras [Ovid.]. 7) Degeneres animos || timor arguit
/Verg.].
IX
IV склонение имен существительных
fructus, -us m |
плод |
comu, -us m рог, фланг |
|||
|
m (f) |
n |
|
m (f) |
n |
Nom. |
fructtis |
comii |
Pl. |
fructus |
cornua |
Gen. |
fructus |
cornus |
|
fructutai |
cornuum |
Dat. |
fructui |
comu |
|
fructibus |
comibus |
Acc. |
fructflm |
cornu |
|
fructus |
cornua |
АЫ. |
fructu |
cornu |
|
fructibus |
comibus |
Voc. |
о fructus! |
о cornu! |
|
о fructus! |
о cornua! |
Задание 1. Укажите тип склонения каждого слова. Составьic словосочетания по модели: этот сладкий плод, который...
I !росклоняйтс в Sg. и Р1.