34

үлгілерін тобын жіберу қажет. Бірінші кезеңде технология дами түседі. Осы кезеңде өнімнің өзіндік құны жоғары деңгейде көрінеді және өндіріс қуаттылығы толық пайдаланылмайды.

Екінші кезеңөндірістің өнімді меңгеру кезеңі-өнімді баяу уақытта шығарумен мінезделеді. Үшінші кезең - көтерілу кезеңі-өндірістің тез арада көтерілуімен ерекшеленеді, сонымен қатар

өндіріс қуаттылығының өсуі және өндірісті ұйыдастыру бір бағытқа келтіріледі.

Төртінші кезеңтұрақталу кезеңі -өнімнің бір қалыпты жоғарғы көлемде шығарылуымен және өндірістік қуаттылығын барынша жоғары деңгейде пайдаланумен сипатталады.

Бесінші кезең - құлдыраушы кезең-өндірістік қуаттылықтың құлдырауы және тауарлы қорлар көлемінің тез азаюымен байланысты.

Жаңа техника мен технологияның өнімдік құрамы өндірістің даму параметрімен тығыз байланысты. Мысалы, жаңатехникаментехнологияныңөмірлікциклыныңбіріншікезеңіндеөндіруеңбегіөтетөмен, өнімнің өзіндік құны баяу төмендейді, кәсіпорынның экономикалық нәтижәсі төмен немесе теріс болады. Өнімді ұдайы шығару кезінде өзіндік құн төмендейді, бірінші кезеңдердегі шығындар өтеле бастайды. Жаңа техника мен технологияның өмірлік циклының ұзақтығына талау келесі ретпен келеді:

-Техниканың тұрақтылығын анықтау үшін оның өмірлік циклының жалпы ұзақтылығын, барлық тарихын, биологиялық процессін, кезеңдерін анықтап алу керек;

-Болашақ жаңа енгізулердің негізгі болжау ұзақтылығы болған соң өмірлік циклдерді және кезеңдердің ұзақтылығын анықтап алу керек;

-Жаңа техника мен технологияның өмірлік циклының кезең ұзақтылығы жөндеу базасының стратегиясын жасау керек.

-Келесі цикл уақытында болашақ мысалдардың ұзақтылығын болжайды; -Факторлардың түбегейлі сұраптамасы, бұл өткен цикл ұзақтылығына әсерін тигізеді;

-Шығушы дәнекерлерді қалыптастыру әдістерін жинау және эконометрикалық есеп қолдану . Өмірлік циклдың ұзақтылық әдісі өндірістің техника-экономикасының көрсеткіштерінің талдауына

жауап ретінде қарастырылады.

Біріншіден, бұл өндірістің ең жоғарғы дәрежеге дейінгі дамуын анықтауға мүмкіндік береді, яғни шығын түрі, өнімнің өзіндік құны, еңбектің жұмсалуы. Екіншіден, технико-экономикалық көрсеткіштер мен сатылу көлемін тұрақтандырып алу керек, өйткені ол кейде келіспей қалады. Үшіншіден, міндетті түрде техника-экономикалық көрсеткіштердің көлемінің өзгеруін талдап алу керек, ол үшін мынадай сұрақтарға жауап табу керек: пропорция бар ма, инерция ше, кеш қалудың тиімділігі бола ма т.б. Мысалға келтірілген әдістерден кейін, өмірлік цикл ұзақтылығы техника-экономикалық көрсеткіштермен сатылу көлеміне байланысты және бұл қазіргі кездегі жаңа техникамен технология сұраптамасы өте үлкен рөл атқарады.

Жаңалықтарды енгізіп меңгерудегі инновациялық әрекеттерге мынаны кіргізеді:

-Ғылыми-зерттеу жәнеконструкторлықжұмыс жүргізу жаңалықтар идеясын тұрақтандыру үшін, лабороториялық зерттеу жүргізу үшін, жаңа өнімнің лабороториялық мысалын жасау, жаңа техниканың түрлерін және жаңа конструкция жасау;

-Өнімнің жаңа түрлерін дайындау үшін, керекті шикізат пен материалдарды таңдау;

-Жаңа өнім дайындау үшін технологиялық процессті реттеу;

-Жаңа техниканың мысалдарын сіңіріп, сынақтан өткізіп, жаңа өнім шығаруға дайындау керек;

-Жаңалықтарды сату жолында ұйымдастыру басқару шешімдерін қабылдау керек;

-Инновацияға керек мәліметтермен қамтамасыз ету;

-ҒЗКТЖөткізуүшіндайындық, оқу, квалификациялау, персоналдатаңдау, тиістіәдістерқолдану;

-Лиценцияға керек құжаттар иелену, жұмыстар жасау, ноу-хау иелену;

-Инновациялық алға жылжу үшін, маркетингалық ұйымдастырушылық зерттеулер жүргізу Қорыта келе, бастапқы жаңалықтардың көпшілігін қалыптастыру осы жүйеде іске асыра алатын

барлық мүмкін инновацияларды көрсетуде тұрады. Әрине, болжау кезеңінде іске асырмақшы болған шығушы көпшілік өзіне мүмкіншілігінше көптеген жаңалықтарды сіңіре білу керек.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1.Назарбаев Н.А. Қазақстан халқына жолдауы. Егемен Қазақстан 2-наурыз 2016 жыл

2.Назарбаев Н.А. Қазақстан халқына жолдауы. Егемен Қазақстан 18-ақпан 2015 жыл

3.Друри К: Введение в производсвенный и управленческий учет. пер.анг./ Под ред. С.А. Табалиной.- М:Ацдит,ЮНИТИ.2017.-410стр.

4.Жуйриков К.К., РаимовС.Р. Корпоративные финансы.Алматы. 2016ж-512 б.

5.Савицкая Г.В Анализ хозяйственной деятельности предприятия. Минск,2014-530б.

6.Маркарьян Н.А Герасименко Г.П Финансовый анализ-М: «ПРИОР,2012-360б.

31

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЫ

Қалдыбай А., 102 топ студенті , «Радиоэлектроника және байланыс» мамандығы

Ғылыми жетекші: Тұралбай Т.Т.

Халықаралық бизнес және коммуникация колледжі

Кәсіпкерлікті қолдап, шағын кәсіпкерлікті дамыту әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті елу елдің қатарына енуге бет алған Қазақстан үшін өзекті мәселелердің бірі болып табылады.

Қазақстан Республика Конституциясында былай деп жазылған: «Әркімнің кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне, өз мүлкін кез-келген заңды кәсіпкерлік қызмет үшін еркін пайдалануға құқығы бар». Бәрімізге мәлім, өндірістің негізгі факторлары табиғи, еңбек, өндірістік ресурстар болып табылады. Нарықтық экономика кезінде осы факторладың жұмыс істеп, қозғалысқа түсуіне әсер ететін нақты күш бар. Олар: іскерлік, басқару және өз мүмкіндіктерін белгілі бар мақсатта жетістікке қол жеткізуге пайдалана білу икемділігі.

Нарықтық экономиканың басты принципіне байланысты, қандайда болмасын шаруашылық субъектілері, ол адам болсын, жанұя, топ, ұжым, кәсіпорын, мүмкіндік түрде жұмысты іске асыруына және экономикалық қызметте кәсіпкерлік түрін таңдап алуына құқықты.

Экономикалық қызметте кәсіпкерлік түріне әртүрлі өнім, тауар өндіру, қызмет көрсету, сол сияқты сауда-делдалдық, қаржы-несие, ғылыми-ақпарат, басқару жұмыстары, яғни өндіріс шеңберіндегі кезкелгенжұмыстүрі, бөлісужәнеқайтабөлу, айырбас, тұтынужәнеқоғамдықөнімдіпайдаланужәнет.с.с. жобалануы тиіс. Бұлардың бәрі заңға сәйкес болуы қажет, оған қайшы келмеуі керек.

Шағын кәсіпкерлікті дамыту - кез келген елдің экономикасының негізі. Шағын кәсіпкерліктің дамымағандығына қарамастан, мемлекеттердің макроэкономикалық жағдайының тұрақтылығы туралы айтуқиын. Нәтижесінде, тәуелсіздіктіңбасындаҚазақстандашағынкәсіпкерлікэкономиканыңмаңызды секторы ретінде анықталды. Шағын кәсіпкерлікті жан-жақты қолдау мемлекеттік саясаттың басымдығы болды. Осыған орай, 1990-шы жылдардағы елдегі қиын экономикалық жағдайға қарамастан, шағын кәсіпкерліктің саны үнемі артып отырды.

Шағын кәсіпкерлікпен тікелей байланысты мамандар арасында жүргізілген сараптамалық зерттеулер барысында елімізде шағын бизнесті қарқынды дамыту үшін қажетті жағдайлар жасалғаны анықталды. Сонымен бірге респонденттердің 37,5% -ы бұл жағдайды қалыпты деп санайды.

Бұл саланың дамуы тиіс нәтижелерді бағалайтын болсақ, олар төмендегідей басымдыққа бөлінді: орта таптың негізгі базасы пайда болады, еліміздің экономикалық және қаржы секторлары одан да тұрақты болады, жалпы өнім мен өмір сүру деңгейі өседі, ең маңызды проблемалар,жұмыссыздық жоғалады. Шағын бизнестің бүгінгі таңда республикаға тартылған салалары кеңінен ерекшеленеді: кейбір азаматтар сауданың өз орнын тапты, басқалары халыққа қызмет көрсетудің барлық түрлерін белсенді түрде тартумен айналысады, ал басқалары тұтыну тауарларын өндіруге бағытталған.

Шағын кәсіпорын — жұмыскерлерінің саны заңнамалық жолмен белгіленген мөлшерге сай келетін (экономиканың түрлі салаларында түрліше болып келеді) салық жеңілдіктерін, несие бойынша жеңілдіктер алатын басқа да мемлекеттік қолдау көрсетілетін субъект. Жұмыс істеушілер саны немесе шаруашылық қызметіне қатысты шектеулер ерекше белгілері болып саналатын заңды тұлға құқығы бар дербес әрекет етуші шаруашылық субъектісі; кәсіпкерлік қызметтің барынша икемді және өсіңкі даму нысанына ие нарықтық құрылымның маңызды элементі.

Шағын кәсіпорынды шағын бизнес субъектісі немесе шағын бизнес кәсіпорны деп те атайды. Қазақстанда шағын бизнес кәсіпорындары — серіктестік немесе өндірістік кооператив нысанында белгіленген тәртіппен тіркелген, жұмыскерлерінің орташа жылдық саны 50 адамнан аспайтын, активтерінің жалпы құны жылына орта есеппен заңды тұлғалар 60 мың еселік есептік көрсеткіштен аспайтын, банк және сақтандыру қызметі аясынан басқа салада істейтін заңды тұлғалар — шағын кәсіпкерлік субъектілері. 2005 жылы 1 қаңтардағы жағдай бойынша республикада 6679 шағын кәсіпорын тіркелді.

Өз бизнесін басқаруға шешім қабылдаған азаматтардың саны, әрине, мемлекеттің шағын бизнесті дамыту үшін жасайтын шарттарына тікелей байланысты. Сауалнамаға сәйкес шағын бизнесті табысты дамыту үшін мыналар қажет:

1.тіркеу, лицензиялау, сертификаттау және т.б. ережелерін өзгерту (сұралғандардың 75,0% -ы);

2.кәсіпкерлікті салық салу жүйесін жетілдіру (62,5%);

3.қаржылық-кредиттік реттеуді жетілдіру (56,3%);

32

4.есепке алу мен есепке алудың оңайлатылған есебi (25,0%)

5.іскерлік қауіпсіздік (25,0%)

6.осы салада жұмыс істейтін азаматтарды ақпараттық қолдауды жақсарту (25%);

7.лизинг қызметін жетілдіру талап етілді (6,3%).

Сарапшылардың айтуынша, алдағы жылдарда қазақстандық шағын бизнесті дамытуда үлкен табыстарға қол жеткізуге болады (сұралғандардың 68,8% -ы). Өткен жылдардағы шағын бизнестегі реформалардың баяу жүруінің негізгі себептерінің бірі шағын бизнесте тұрақты және ұзақ мерзімді табыстылықты қамтамасыз ететін тұрақты жұмыс ретінде халықтың күпірлігі болды. Қазір тұрақтылық пен адамның сенімі өзгеріп отырады, сондықтан мемлекеттік қолдаудың айтарлықтай нәтижесі болуы мүмкін », - деді сарапшылар.

Қазақстан Республикасында шағын бизнесті табысты дамыту үшін мемлекеттік қолдау жүйесі құрылды, ол мынадай элементтерден тұрады:

•шағын кәсіпкерлікті қолдауға бағытталған заңдар, регламенттер, бағдарламалар;

•шағын кәсіпкерлікті дамытудың мемлекеттік саясатын тиімді басқаруға және іске асыруға бағытталған мемлекеттік мекемелер;

•Шағын бизнесті қолдау үшін коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдардан тұратын шағын бизнесті реттеудің мемлекеттік инфрақұрылымы.

Кішігірім кәсіпорындар ірі бастапқы инвестицияларды қажет етпейтін және ресурстардың жоғары айналымын қамтамасыз ете алатын ұлттық экономиканы қайта құрылымдауға, шектеулі ресурстары бар тұтыну тауарлары (қызметтері) нарығын қалыптастыру және кеңейтуге тез әсерін тигізе алады. Кішігірім кәсіпорындар тұтынушылық сұраныстың ауытқуына тез жауап береді, осылайша қажетті нарықтық тепе-теңдікті қамтамасыз етеді және бәсекелестік ортаны қалыптастырады. Шағын бизнестің қарқынды дамуы жаңа жұмыс орындарын құруға, жұмыспен қамту мәселесін шешуге ықпал етеді.

Шағын бизнес үшін келесі ерекшеліктер тән: -заңды тәуелсіздік; -кәсіпорынның капиталды басқаруы; -бастапқы капиталдың аз мөлшері;

25 адамға дейін персоналдың саны тиімді байланыс орнатуға ықпал етеді.

Бүгінгі күні шағын және орта бизнесті табысты дамыту үшін Қазақстан Республикасында барлық жағдай жасалуда. Шағын және орта бизнесті қолдаудың мақсатты және дәйекті мемлекеттік саясатты іске асыру еліміздің экономикалық дамуының басты басымдықтарының бірі болып табылады. «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы Қазақстандағы кәсіпкерлікті кешенді қолдаудың тиімді және тиімді құралы болып табылады. Осы бағдарлама аясында кәсіпкерлерге несиелік пайыздық мөлшерлемелердісубсидиялау, ішінаранесиекепілдігі, оқыту, бизнестіқолдау, шетелдіктәжірибежәне т.б. түрінде қолдау көрсетіледі.

Өтпелі экономикада жаңа өркен жайған шағын кәсіпкерлікті дамыту және қолдау үшін мындай жағдайлар қажет:

•еркін бәсекені құру негізі ретінде шағын кәсіпкерлікті дамытудың кешенді мемлекеттік ғылыми негізделген бағдарламаларын жасау;

•оның дамуы мен қаржылық жеңілдіктер үшін қаржы базасын қалыптастыру (жеңілдетілген несиелер, жеңілдетілген салықтар, ақысыз сипатты жәрдем ақшалар);

•бағдарламада ғылыми-техникалық прогресстің басымдық бағыттарында шағын кәсіпкерліктің орны ерекше анықталуы керек;

•шағын бизнесті ұйымдастыруда, елдің әртүрлі аймақтарында шағын кәсіпорындардың арнайы орталықтары басты ролде болуы керек;

•ірі және шағын бизнес ынтымақтастығының жүйесі негізінде, әсіресе сауда мен қызметтер саласында шағын бизнесті дамыту мақсатында ірі кәсіпорындардың ресурстарын тарту.

Шикізатпен қамтамасыз етілуі мен өнімді өткізуі. Өнімді өткізу кезінде қиыншылықтардың пайда болуының бірден-бір себебі – бәсекелестік ортаның жоғарылылығы. Шағын кәсіпкрліктің дамуына кері әсер ететін басқа да факторлар шағын кәсіпкерліктің қызметін реттейтін қолданыстағы заңнамадағы нормалардың жетілдірілмеген және кей жағдайда нақты нормалардың болмауы болып табылады, бұл әкімшілік кедергілерді ұлғайтуға әкеледі.

Кәсіпорындардың өндіріс шығындарын азайтуда мемлкеттік қолдау шараларын пайдалану, мысалы, салық жеңілдіктерін беру, кедендік алымдарды азайту, несие шарттарының ұғымды түрін қолдану, инвестиция тарту және тағы басқалар түрінде іске асыру маңызды рөл атқарды.

33

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. .Қазақстан Республикасының Конституциясына 10 жыл-

2.10лет Конституции Республики Казахстана (заң актілерінің жинағы)/құраст.Ғ.Сапарғалиеа-Алматы:Жеті жарғы,2005-

376б.

3.2.http/www.bestrefeat.kz мәліметтері

4.К.Б.Бердалиев "Қазақстан экономикасын басқару негіздері", Алматы "Экономика", 2015 жыл

5.Г.С.Смағұлова "Аймақтық экономиканы басқару мәселелері", оқу құралы, Алматы 2005 жыл

6.С.С.Сахариев, А.С.Сахариева "Жаңа кезең - экономикалық теориясы" (оқулық), Алматы "Данекер" 2011жыл

7.5.http/www.ranking.kz сайтынан алынды

8. .Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінен

9. "Қазақстан - 2030" стратегиясы

10. .http/www.foodmaster.kz сайтынан

11.Экономический анализ: ситуация, тесты, примеры, задачи, выбор оптимальных решений, Н.Д.Шеремета - М.Фин. и стат. 2010жыл

12.10.http/www.examenna5.net сайтынан

ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ ТОРГОВО-ЭКОНОМИЧЕСКИХ ОТНОШЕНИЙ РК И КНР

Минвархожаева А., обучающаяся группы М-305, специальность «Менеджмент»

Научный руководитель Бондаренко Е.Г.

Международный Колледж бизнеса и Коммуникации

КитайиКазахстанвыстраиваютотношениявруслевзаимовыгодногосотрудничества. Посравнению с моментом установления дипотношений, наш двусторонний товарооборот увеличился почти в 40 раз, общий объем инвестиций Китая в Казахстан превысил более 33,4 млрд долларов США. Казахстан стал для Китая крупнейшим торговым партнером в Центральной Азии и крупнейшим объектом инвестиций в евразийском регионе. Две страны открыли пять пограничных пропускных пунктов, пять трансграничных нефте-газопроводов, две трансграничные железнодорожных ветки, международный центр приграничного сотрудничества «Хоргос». Китайские компании построили первый казахстанский завод по электролитической технологии производства алюминия, первую крупную гидроэлектростанцию. Китайско-казахстанский логистический терминал Ляньюньган позволил Казахстану получить морской выход на Азиатско-Тихоокеанский регион. Казахстанские железные дороги дают Китаю возможность влиться в евразийский трансконтинентальный коридор.

После установления дипломатических отношений торгово-экономическое сотрудничество Китая и Казахстана развивается достаточно динамично. Так, если в 1992 году объем двусторонней торговли составлял всего US$368 млн. (по данным китайской таможенной статистики), то в 1997 году он уже превысил US$500 млн. В 1998 году этот показатель достиг US$1 млрд., а в 2000 году – US$1,5 млн. В прошлом году объем торговли между Китаем и Казахстаном составил почти US$2 млрд., при этом US$600 млн. пришлось на долю экспорта из Китая. Таким образом, ежегодный рост товарооборота за прошедшее десятилетие в среднем составил US$160 млн.

Среди стран СНГ, Прибалтики, Восточной и Центральной Европы Казахстан во внешней торговле Китая стабильно занимает место второго государства-партнера, уступая только Российской Федерации. ЗапоследниедесятьлетКитайвложилвКазахстанUS$838,1 млн. валовыхпрямыхинвестицийисегодня является одним из шести крупнейших доноров республики. В вашей стране активно работает ряд крупных нефтяных и финансовых компаний из Китая.

Оценивая потенциал наших торгово-экономических отношений, следует привести следующие цифры. В 2002 году ВВП Китая превысил US$1 трлн., а объем внешней торговли достиг US$620 млрд. У Казахстана эти показатели составили US$24,4 млрд. и US$16 млрд., соответственно. Доля двусторонней торговли в общем объеме внешней торговли для Китая составляет 0,3%, а для Казахстана 12%. И хотя наши страны добились неплохих результатов, все же, я думаю, у нас нет причины останавливаться на достигнутом, поскольку потенциальные возможности взаимодействия наших экономик еще не полностью реализованы. Сегодня, в условиях глобальной экономической интеграции, наши страны должны постоянно повышать уровень и масштабы торгово-экономического сотрудничества. Я считаю, что к 2010 году объем двусторонней торговли может достигнуть уровня в US$3 млрд., а объем китайских инвестиций в Казахстан - US$1,5 млрд.

34

УКазахстана и Китая много схожего. Это – динамично развивающиеся страны; они заинтересованы

врасширении своих внешнеэкономических связей; они имеют хорошие основы и факторы для эффективного взаимодействия; в них стратегические преобразования проводятся довольно специфическим– градуально-поступательным, тщательноанализируемымисинтезируемымизлучшего мирового опыта, но с учетом своей национально-государственной специфики способом; в Китае проживает довольно большая казахская диаспора, в то время как за десятилетия независимости РК множество китайских граждан добились своего экономического преуспевания во многом благодаря бизнесактивности на казахстанской материально-экономической основе. Как указывают эксперты, вовлечение двух наших стран в мировую экономику – это продолжение тенденции глобализации; их взаимовыгодное сотрудничество – желательно как с точки зрения международной стабильности, так и для продолжения обоюдного динамичного развития и преобразований

Если говорить о целесообразности сотрудничества с китайской стороной для Казахстана, то со времени обретения независимости руководство Республики занимает твёрдую позицию, а в последние годыпроявляетнастойчивуюактивностьотносительнопреодолениясырьевогохарактераказахстанской экономики. Наличие партнёрских отношений с государством с быстро развивающейся экономикой – таким как Китай – может во многом способствовать реализации этой цели: поскольку основные проблемы казахской экономики – это недостаточная диверсифицированность отечественной экономики и ее существенная зависимость от экспорта национальных энергоресурсов – пока все еще не решены. В связи с чем китайские инвестиции во вторичный и третичный сектора экономики РК могут оказаться эффективным средством преодоления указанных тенденций и придания казахстанской экономике устойчивого характера: это могло бы помочь Казахстану избежать ситуации, при которой достаточно высокие темпы развития сопровождаются слабыми уровнями производственно-экономической эффективности и внедрения инноваций, что пока еще существенно тормозит дальнейшее социальноэкономическое развитие.

Китай, постоянноразвиваясь, определяетсвоймеждународныйстатусиэкономическуюзначимость. Но приэтомосновнойпроблемойКитаяявляетсято, что, обладаяколоссальнымиквалифицированными трудовыми ресурсами, как в плане продуктивности, так в плане образования и культуры, эта страна относительно небогата природными полезными ресурсами. А ресурсы, безусловно, являются основой становления мощной индустриальной экономики, способной удовлетворить многоплановые потребности почти полтора миллиардного населения государства. В этой связи, интенсивно растущая промышленность Китая начинает активнее входить в зависимость от привозного энергетического сырья, прежде всего, углеводородов – нефти и газа. Сегодня около 50% нефти-сырца, поставляемой в Китай, поступает из регионов Ближнего Востока и Африки, характеризующихся нестабильностью (рисунок 1) [7]. Таким образом, существует значительная потребность, которая должна быть удовлетворена надежными и стабильными партнерами, заинтересованными в сбыте энергоносителей.

Эта потребность обусловливает заинтересованность КНР в региональной стабильности и экономическойустойчивости, атакжевравноправномсотрудничествесмировымсообществом. Именно поэтому для Китая с учетом вероятных угроз в сфере разделения поставок мировых энергоресурсов, особое значение приобретает обеспечение топливно-энергетической безопасности. Обеспечить надежность и стабильность потоков ресурсов возможно только при диверсификации источников поступления в страну углеводородов путем активизации продвижения российского «энергомоста».

Сегодня экспорт нефти и других источников минерального топлива из РФ в КНР составляет 9,4%. Однако Китай планирует расширить энергетический поток из России до 20% всей ввозимой в страну сыройнефти, причемсдальнейшимвозрастаниемэтогообъема. Темсамым, стратегическоепартнерство с РК поможет Китаю обеспечить устойчивое процветание и прогресс как в региональном, так и в мировом масштабе, а значит – противодействовать давлению западной экономики.

Важной составляющей в китайско-казахстанских отношениях остаётся проблема трансграничных рек. Вода – это такая же ценность, как нефть и другие природные ископаемые. Она необходима для сельскохозяйственных нужд, для промышленности и для личных нужд людей. В Китае с его многомиллиардным населением в последнее время остро ощущается нехватка воды, а к 2010 году китайские эксперты прогнозируют первый серьезный “водяной кризис”.

Вопросы использования ресурсов трансграничных рек - сфера отношений, недостаточно урегулированная на международном уровне. Документы ООН по этой проблематикеподписали лишь 37 стран, а ратифицировали лишь 20, причем среди участников соглашения нет Китая, который вообще никогда не имел ни с кем договоров о трансграничных реках. В международном праве не существует никаких запретительных или ограничительных положений на использование водных ресурсов рек в границах территории своего государства. Водные отношения строятся только на основе взаимных

35

договоренностей. Однако оговорено право других прибрежных государств на информацию и консультации о планируемых или выполняемых водохозяйственных мероприятиях на международных реках с тем, чтобы эти государства могли своевременно осуществить меры, компенсирующие негативное влияние. Водный Кодекс КНР, принятый в июле 1988 года, в статьях 51 и 52, признавая в качествепревалирующихположениявозможныхмеждународныхсоглашенийобиспользованииводных ресурсов трансграничных рек, оставляет за КНР и её территориальными органами управления право решать вопросы использования вод в пользу китайской стороны.

Проблему нехватки воды в северном Китае хотят решить путём переброски части вод Янцзы.

Но в западном регионе страны эту проблему можно будет решить только за счет использования трансграничных рек Синьзцян-Уйгурского Автономного Округа (СУАР) и Казахстана. А это неизбежно порождает затруднения в отношениях между Китаем, РК и РФ. Многие реки, берущие начало в Китае, протекают по территории Казахстана и его водоснабжение зависит от степени использования этих рек Китаем.Большинство трансграничных рек берут начало в Китае. Выделяется три бассейна: бассейн р. Иртыш, бассейн р. Алаколь и бассейн р. Или.

Ведутся переговоры о рациональном использовании двух рек: Или и Иртыша. Исток Иртыша находится на южных склонах Алтая. Это единственная река СУАР, имеющая сток в океан. Длина Черного Иртыша (так он называется на территории КНР) до границы с Казахстаном - 672 км, на территории Казахстана он впадает в озеро Зайсан, площадью 1800 куб. км. Из озера Зайсан вытекает собственно Иртыш, в который далее впадают притоки Ишим и Тобол. На Иртыше действует плотина Бухтарминской ГЭС. Суммарная нагрузка на водную экосистему района уже на 21% превышает располагаемые водные ресурсы. К тому же вода Иртыша сильно загрязнена.

В Казахстане на реке Иртыш построены и paботают Бухтарминская, Усть-Каменогорская и Шульбинская ГЭС. Водохранилище Бухтарминской ГЭС емкостью 49.0.ку6.км. осуществляет многолетнее регулирование стока реки, а Шульбинской РЭС - сезонное. Водный режим реки в пределах Омской области в настоящее время целиком зависит от pегулирования его каскадом ГЭС в Казахстане. Балхаш-Алакольский гидроузел Казахстана также связан с Китаем. 54% притока озера Балхашзависят от Китая. Более 50 % суммарного объема поверхностных вод Балхаша формируются в бассейне реки Или, большая их часть приходит с территории КНР.

В конце 1995 года в китайской прессе (в основном в газетах, выходящих в СУАР) стали появляться публикации, посвященныепланамстроительстваканалаИртыш-Карамайобщейпротяженностью около 300 км с забором воды из Черного Иртыша для последующей переброски его в г. Карамай, один из центров нефтедобычи в Синьцзяне, и для увеличения площади орошаемых земель. Строительство канала началось в 1997 году и окончилось в 1999 году.

Начиная с 1996 года, эта тема постоянно присутствовала на переговорах президента Казахстана Н. Назарбаева с председателем КНР Цзян Цзэминем. С учетом российской заинтересованности казахстанская сторона неоднократно высказывалась за выработку совместных действий по данной проблеме и подключению России к переговорному процессу с КНР совместно с Казахстаном и, по возможностиспривлечениемКиргизии. АстанаиПекинужедостиглидоговоренностиосозданиигрупп экспертов для проведения двусторонних консультаций. Первый раунд состоялся во второй половине 1999 года. Крометого, этапроблемабылазатронутавходеофициальных визитовв КНР виюле, октябре

Переброска части вод Черного Иртыша, а также Или имеет своей целью обеспечить водными ресурсами быстро развивающийся экономический район Западного Китая, где растущая промышленность, прежде всего, нефтяная, а также строящиеся населенные пункты испытывают острую нехватку воды. Крометого, ростпотребленияводысвязанспланирующимсявСиньцзянезначительным увеличением посевных площадей под зерно и хлопок.

Из-за чрезвычайной актуальности проблемы нехватки водных ресурсов в Центральноазиатском регионе целесообразно выделить следующие негативные моменты: при реализации строительства канала "Черный Иртыш-Карамай" длиной более 300 километров и шириной 22 метра, а также при вводе его в эксплуатацию китайская сторона намерена осуществлять ежегодный забор воды из Иртыша в объеме более 450 млн кубометров. В перспективе предусмотрено увеличение водозабора до 1,5 млрд. кубометров. При этом общий объем водных ресурсов Иртыша достигает примерно 9 млрд. кубометров. Увеличение водозабора до 10% крайне негативно отразится на деятельности стратегически важных индустриальных объектов Казахстана, расположенных в Восточно-Казахстанской и Павлодарской областях, а также в Омской области России. Негативное воздействие может вызвать остановку ряда промышленных предприятий, а также резкое уменьшение запасов питьевой воды в столице Казахстана

36

городе Астане, в Усть-Каменогорске, Семипалатинске, Караганде и в других городах республики. СуществуетугрозаэкологическомуравновесиювзонеозераЗайсан(ВосточныйКазахстан). Крометого, ухудшится эпидемиологическая обстановка в этих регионах. В случае строительства водозабора, аналогичные последствия могут коснуться и реки Или. Река Или обеспечивает пресной водой крупнейшее по величине озеро Казахстана Балхаш, которое играет важную роль в экономике страны, обеспечивая водой предприятия металлургической и энергетической промышленности. В крайне затруднительном положении окажутся аграрный сектор и рыбное хозяйство страны. При этом обмеление и засоление озера Балхаш негативно отразятся на климатическом балансе всей юговосточной и центральной части Казахстана, осуществляемые китайской стороной ирригационные проекты окажут негативное воздействие на экологию не только СУАР, но и близлежащих государств

[3].

Для решения сложившихся проблем правительствам Казахстана и Китая целесообразно разработать комплекс мер по рациональному использованию водных ресурсов и улучшению их качества.

Одной из проблем в двусторонних торгово-экономических отношениях являются причины появления граждан КНР в качестве трудовых мигрантов на территории Казахстана. Это, вопервых, необходимость трудоустройства «избыточной рабочей силы» и наличии незанятых ниш в сферах возможного приложения труда китайских мигрантов. Отсюда - преобладание китайских трудовых мигрантов в сфере услуг, оптовой торговли, закупочной деятельности и т. д. Во-вторых, более комфортные по сравнению с КНР условия ведения бизнеса и большие возможности по приобретению «стартового капитала». В-третьих, не исключаемая перспектива выезда через территорию Казахстана в третьи страны. В-четвертых, нельзя исключить и такой версии (в большей степени гипотетической), что китайская трудовая миграция в Казахстан призвана создать условия для реализации доктрины «транснационального хозяйствования», когда китайская диаспора (хуацяо) в виде китайских землячеств

имелкого китайского бизнеса формируется в целях экономической и геополитической экспансии. Наконец, относительнолиберальный(особенновсередине1990-х-начале2000-хгг.) режимрегистрации

иконтроля над деятельностью предприятии, созданных с участием иностранного капитала.

Итак, оценка перспектив энергетического сотрудничества РК и Китая позволяет установить, что в целом наблюдается положительная тенденция. Это обусловлено совпадением приоритетных стратегических инициатив РК и Китая по решению целого комплекса политических и макроэкономических вопросов. Так, КНР для поступательного развития экономики следует увеличивать импорт природных углеводородов, при этом, не ставя под угрозу национальную энергетическую безопасность. В этой связи РК является естественным и надежным партнером КНР. РК, в рамках энергетической стратегии, заявило активное развитие восточного тренда и значительное увеличение в экспорте энергоресурсов доли стран Азиатско-Тихоокеанского Региона.

Следует отметить, что для двух стран ценным является не только расширение приоритетов торговли энергоресурсами, но и взаимовыгодное партнерство в области энергетических технологий, а также в других смежных практических направлениях деятельности. Таким образом, сотрудничество РК и Китая не только призвано решить многопрофильные проблемы стран-партнеров, обеспечивая взаимные финансовые выгоды. Создание прочных макроэкономических связей, основанное на современных принципах рыночного взаимодействия, будет способствовать решению целого спектра политических и социально-культурных проблем.

Одно из ведущих предприятий нефтегазового сектора Казахстана – Акционерное общество "СНПСАктобемунайгаз", ведущим инвестором которого является китайская компания CNPC. Корпорация

CNPC (China National Petroleum Corporation, т.е. CНПC) – это довольно именитый на международной арене инвестор, который входит в десятку ведущих энергетических корпораций мира и развивает свои проекты более чем в 30-ти странах мира. СНПС присутствует в экономике Республики с 1997 года. Таким образом, наступивший год также юбилейный и для казахстанско-китайского производственнорегионального сотрудничества.

Список использованной литературы:

1.Приоритетные направления экономического сотрудничества Казахстана с Китаем. Экономическое сотрудничество Казахстана и Китая. Сборник статей и документов. Алматы-Урумчи, Май, 2004. с18

2.Chinaoilandgassector(Энергетический и газовый сектор Китая)// eande.161.gov.chinaenergy.cn

3.ЮНКТАД, база данных по ПИИ / многонациональным предприятиям [Электрон. ресурс].–2016.–URL: www.unctad.org/fdistatistics (дата обращения: 01.2016)

4.Лисоволик Я., Винокуров Е. Китай предпочитает Казахстан // Ведомости [Электрон.ресурс].–2016.–14января.–URL:

37

ИННОВАЦИЯЛЫҚ БАСҚАРУ ЖӘНЕ КӘСІПОРЫННЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТІ

Молдаханов Е.,205 топ студенті , «Менеджмент» мамандығы

Ғылыми жетекші: Тұралбай Т.Т.

Халықаралық бизнес және коммуникация колледжі

Экономикалық қатынастың жалпы жүйесінде инновациялық қызметке негізгі роль берілген, себебі оның соңғы нәтижесі: өндіріс тиімділігін арттыру, еңбек пен капитал өнімділігінің өсуі, жоғары технологиялық өнімдердің көлемі, яғни елдің экономикалық қуатын анықтайтындар болып табылады. Ғылыми-технологиялық саясат инновациялық үдерістерді белсендендіруге, жаңа жоғары технологиялық салттарды енгізуге, ғылым мен өндіріс арасындағы айырылысты жеңуге, инновациялық қызметті ынталандыруға және халықаралық стандарттарды енгізуге бағытталған.

Әлемелдерініңбарлығыныңэкономикалықсипатымендамуынанықтайтынмаңыздыфакторлардың бірі ретінде бүкіл әлемде мойындалған ғылыми-техникалық прогресс батыс және отандық әдебиеттерде инновациялық процес ұғымымен байланыстырылады.

Инновация нарықта немесе өндірістік үдерісте ендірілген жағдайда ғана іске асырылған деп есептелінеді. Берілген сипаттамаларға сәйкес ғылыми-техникалық инновациялар мынадай қасиеттерге ие болуы тиіс:

1.Жаңалығы болуы керек.

2.Нарық сұранысын қанағаттандыру керек.

3.Өндірушіге пайда әкелуі керек.

Қазіргіуақыттаинновациялыққызметтідамыту, елэкономикасынинновациялықбағыттаөркендету, әсіресе нақты сектор өндірістерінің аясында инновациялық жетістіктерді енгізудің маңызы зор. Осы жетістіктерге жету үшін инновацияны дұрыс басқара білу керек.

Инновациялық контроллингті стратегиялық контроллингтің құралнамасы ретінде айқындауға болады, себебі кәсіпорынның инновациялық қызметі оның болашақтағы ұзақмерзімді қызмет етуін айқындайды және едәуір тәуекелдермен, белгісіздіктермен байланысты келеді. Стратегиялық контроллинг құралнамалары ең алдымен кәсіпорынның перспективасы мен тәуекелін, оның ұзақ мерзімді қызмет етуіне кедергі келтіретін факторларды анықтау және үйлесімділігін қамтамасыз ету үшін қолданылады.

38

Миссия, мақсат

Стратегиялық контроллинг

2-сурет. Кәсіпорынның инновациялық қызметіндегі стратегиялық контроллинг

Кәсіпорынның инновациялық қызметі – бұл жаңа немесе өнімнің жақсаруы, не қызмет көрсетуі, оларды өндірудің жаңа әдістерін қолдану мақсатындағы ғылыми-техникалық және зияткерлік әлеуеттік шараларжүйесі. Бұлжекесұранысты, соныменбіргежалпыпайдалыжаңалықтарғақоғамныңмұқтажын қанағаттандыруы үшін пайдаланылады.

Осылайша кәсіпорын инновацияны қолдану арқылы шығындарды төмендетеді, өндіріс көлемін өсіреді, нарықтың өтімділік табысына жетеді, пайда көлемін көбейтеді, кәсіпкерліктің тиімділігін көтеруге және ұлттық экономиканың дамуына ықпал жасайды. Идеяның пайда болуынан бастап жаңалықты практикалық түрде енгізуге дейінгі уақыт периоды инновацияның өмірлік цикл деп аталады. Өмірлік цикл 4 этаптан тұрады.Ол 3 – суретте көрсетілген.

3– сурет. Инновациялық үдерістің функционалды реттілігі

Бірінші кезеңде ілгері зерттеулер ғылыми ұйымдарда жүзеге асырылады, соның нәтижесінде жаңа ғылыми танымдар қалыптасады.

Екінші кезең тәжірибелік бағыты бар қолданбалы және эксперименттік зерттеулермен сипатталады. Бұл кезеңде теріс нәтижелер алу ықтималдығы жоғары, сондықтан жаңалықты өңдеу жиі тәуекелділік сипатта болады.

Үшінші кезеңде конструкторлы-технологиялық құжаттамалар дайындалады, ал инновацияның аралық нәтижелері жаңа өнімдердің тәжірибелі үлгілерін және жаңа технологиялардың тәжірибелі қолдануын көрсетеді.

40